مسجد جامع بسطام به عنوان یکی از آثار تاریخی مذهبی دارای اهمیت از لحاظ معماری و تاریخچه در جنوب شهر بسطام و در فاصله ۲۰۰ متری جنوب آرامگاه بایزید واقع شده که از دیدنی ترین مکان‌های شهر بسطام به شمار می‌رود.
مسجد جامع بسطام از نوع مساجد شبستانی است و دارای ۲ شبستان تابستانی و زمستانی و یک محراب است، ایوان ورودی با کاشی‌کاری‌های زیبا مزین شده که چشم مخاطب را به خود خیره و موجب حیرتش می شود، اما بقیه فضاهای مسجد با تزئینات ساده و بی آلایش مزین شده که حس سادگی و آرامش را به مخاطب القا می‌کند.
مسجد جامع بسطام از لحاظ معماری دو قسمتی است که قسمت اول شامل صحن مسجد به شکل مربع و دارای فضای باز و محراب است که با گچ‌بری‌های بسیار زیبا و هنرمندانه‌ای تزئین شده است.
محراب مسجد در شبستان تابستانی قراردارد که گچبری شده و مزین به نقوش اسلیمی، اشکال هندسی و آیات قرآن است که چشم بیننده را خیره می‌کند.
شبستان تابستانی مسجد جامع بسطام فاقد سقف است که امروزه مسقف شده ولی شبستان زمستانی طاق‌های فراوان در امتداد یکدیگر و سقف و دیوارهای آن از گچ اندود شده است.
محراب مسجد جامع بسطام دارای سه حاشیه است که عباراتی بر آن گچبری شده و در قسمت وسط محراب دو مربع مستطیل دیده می‌شود که بر روی یکی «لا اله الا الله محمد رسول الله» و بر دیگری «علی ابن ابیطالب ولی الله» نوشته شده و یکی دیگر از حاشیه ها به خط کوفی بوده که خوانا نیست.
گچبری قسمت دوم از لحاظ اسلوب و صنعتی که در ساخت آن به کار رفته با قسمت اول کاملاً متفاوت است. تفاوت فاحش گچبری مربع مستطیل دوم با تمام گچ‌بری‌های این محراب محسوس است و چنین استنباط می‌شود که این مسجد در سال ۷۰۶ هجری قمری ساخته شده است.
براساس مستندات و کتیبه های موجود در مسجد جامع بسطام چنین به نظر می‌رسد این عبادتگاه در سال ۱۲۴۲ هجری قمری و در زمان فتحعلی‌شاه قاجارتعمیر و مرمت شده است.
مسجد جامع بسطام مربوط به سده هشتم هجری قمری است و در شهر بسطام، جنوب مجموعه تاریخی امامزاده محمد و بایزید واقع شده و در بیست و هفتم آبان ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۰۲۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
۷۳۴۲/۶۱۰۳
