به گزارش ایرنا، آب و خاک ثروت ملی و منابع ارزشمند کشور است و باید آسیب ها به این منابع در سایه برنامه ریزی و اجرای طرح های آبخیزداری همگام و سازگار با محیط زیست و متناسب با اقلیم به حداقل ممکن کاهش یابد.
طرح های آبخیزداری، سندی فرادستی است که در یک حوضه آبخیز با مطالعه جنبه های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی و با هدف اعمال مدیریت جامع حوضه آبخیز و حفاظت آب و خاک و پوشش گیاهی تهیه و تدوین می شود.
به باور کارشناسان نقشه راه برای اجرای طرح های آبخیزداری ترسیم شده است و ابهامی وجود ندارد اما مسلم است مشارکت مردم، بسیج و امکانات استانی ظرفیت خوبی برای اجرای طرح های آبخیزداری و حفظ عرصه های منابع طبیعی است.
طرح های آبخیزداری شامل 2 بخش عملیات مکانیکی مربوط به ساخت و سازهایی مانند بند سنگ و ملات، بند خاکی، استخر ذخیره آب، بند توری- سنگی و کانال بتنی و عملیات زیستی شامل کپه کاری، نهالکاری و بذرپاشی می شود.
تغذیه سفره آب های زیرزمینی، مقابله با خشکسالی ها، کنترل عوامل فرسایش آبی و افزایش پوشش گیاهی مراتع از مزایای اجرای طرح های آبخیزداری است و شناخت ضعیف از حوضه های آبخیز، کمبود نیروی انسانی متخصص، ضعف در مدیریت یکپارچه و کمبود اعتبار از چالش های اجرایی شدن طرح های آبخیزداری است.
در نظر گرفتن اعتبار از صندوق توسعه ملی به دستور مقام معظم رهبری برای اجرای طرح های آبخیزداری نشان از ضرورت و اهمیت موضوع دارد و اکنون وظیفه مسئولان است که با اتخاذ تصمیم های هوشمندانه و کارشناسی برای حفظ آب و خاک تلاش کنند.
به گزارش ایرنا، امسال هفت هزار میلیارد ریال معادل 22 میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی برای آبخیزداری و آبخوان داری در کشور تخصیص داده شد و از این میزان حدود 21 میلیارد ریال برای اجرای عملیات آبخیزداری به استان سمنان اختصاص یافت.
به گزارش ایرنا، دست کم 10 درصد از مجموع 291 روستای استان سمنان با چالش کم آبی مواجه است و اجرای طرح های آبخیزداری نقش مهمی در تقویت سفره آب های زیرزمینی و کاهش تنش آبی دارد.
بیش از 96 درصد استان سمنان در بخش اصلی فلات مرکزی قرار دارد و دارای مساحتی بیش از 9 میلیون هکتار است که بیش از پنج میلیون هکتار آن مناطق بیابانی و نیمه خشک است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) استان سمنان با توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری برای حفظ منابع پایه آب و خاک میزگردی را با عنوان«ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری» برگزار کرد.
در این میزگرد، علینقی حیدریان مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، حسین شاهینی مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان، سید علی اصغر هاشمی معاون پژوهشی و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان و مهران مختارزاده مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان حضور داشتند.
** آبخیزداری ضرورتی برای حفظ عرصه های طبیعی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: اجرای طرح های آبخیزداری شامل 2 بخش مکانیکی مانند ساخت بندخاکی، بند سنگ و ملات، بند سبک پایه بتنی، کانال بتنی و اقدام های زیستی مانند نهال کاری، کپه کاری و بذرکاری می شود.
حیدریان با بیان این که آبخیزداری یک ضرورت به منظور حفظ عرصه های منابع طبیعی است، گفت: اجرای طرح های آبخیزداری محدود به خشکسالی نیست و در سال هایی که بارندگی خوب و ترسالی وجود دارد نیز باید اجرا شود.
حیدریان افزود: حفظ خاک، جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از رسوب و تله گذاری در مسیر حرکت سیلاب برای کاهش و کنترل سرعت مخرب حرکت روان آب و تقویت سفره آب های زیرزمینی از جمله مزایای اجرای طرح های آبخیزداری است.
وی ادامه داد: خشکسالی، فقر آبی و کاهش نزولات جوی ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری را دو چندان می کند.
مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان در تعریف آبخیزداری در میزگرد ایرنا گفت: به مجموعه اقدام ها و عملیات مکانیکی و غیر مکانیکی که به منظور کاهش سرعت مخرب سیلاب، جلوگیری از حرکت خاک، حفظ خاک و نگهداری آب برای نفوذ در خاک انجام می شود آبخیزداری گفته می شود.
مختارزاده ابراز داشت: طرح های آبخیزداری به صورت مستقیم برای تقویت سفره آب های زیرزمینی احداث نمی شود اما به دلیل اجرای طرح های آبخیزداری در مسیر سیلاب به صورت خود به خود سفره آب های زیرزمینی را تقویت می شود.
** نبود درک مشترک چالش اجرای طرح های آبخیزداری
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: تمام کشورهای خشک، نیمه خشک و جنگلی نیازمند اجرای طرح های آبخیزداری هستند.
هاشمی ابراز داشت: اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری بر کسی پوشیده نیست اما در درک مفهوم ضرورت اجرای این طرح ها مشکلاتی وجود دارد.
وی افزود: اقدام های اولیه در بخش آبخیزداری از سال 1350 در استان سمنان شروع شد و در دهه 60 نیز مورد توجه قرار گرفت که نشان از توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری است اما درک مفهوم آن در مدیریت کلان به خوبی شکل نگرفته است.
وی اضافه کرد: آبخیزداری یک فرآیند رفت و برگشتی است و برای برنامه ریزی یکپارچه در حوضه آبخیز باید به این اصل توجه شود.
هاشمی با بیان این که اجرای طرح های آبخیزداری محدود به انجام کارهای مکانیکی مانند ایجاد بندهای سنگ و ملات نمی شود، تصریح کرد: اجرای طرح های زیستی مانند نهال کاری و کپه کاری نیز جزو عمیات آبخیزداری محسوب می شود که اجرای این طرح ها نیازمند درک مفهوم درست است.
وی گفت: در سه دهه اخیر کارهای ارزشمندی در حوضه آبخیزداری انجام شده اما برای رسیدن به یک درک مشترک و شکل گیری مدیریت کلان و جامع در حوضه آبخیزداری باید آسیب شناسی شود.
**حفظ منابع آب و خاک در گرو توجه به آبخیزداری
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان ابراز داشت: در بسیاری از کشورهای دنیا صرف نظر از تقسیمات سیاسی، حوضه آبخیز و آبریز را اساس و واحد برنامه ریزی در نظر گرفته می شود.
شاهینی با بیان این که پایه فعالیت های کشاورزی در حوزه های مختلف آب و خاک است، افزود: مدیریت و برنامه ریزی جامع و یکپارچه لازمه و شرط استفاده اصولی از منابع آب و خاک در یک حوضه آبخیز است که راهکار تحقق این راهبرد توجه به آبخیزداری و اجرای طرح های آبخیزداری است.
شاهینی با بیان اینکه منابع اصلی تامین آب در مناطق کویری استان سمنان قنات است، یادآور شد: حفظ قنات ها اهمیت زیادی دارد و یکی از نتایج اجرای طرح های آبخیزداری مانند ساخت بندخاکی و بند سنگ و ملات حفظ قنات هاست.
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان گفت: اجرای طرح های آبخیزداری در بالادست قنات ها با کاهش سرعت مخرب سیلاب و جلوگیری از حمل رسوب، مانع از آسیب رسیدن به قنات ها به عنوان منابع تامین آب کشاورزی می شود.
** تقسیمات کشوری مانع راه مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: از سال 1390 به بعد مدیریت یکپارچه در حوضه آبخیز شکل گرفت اما نبود درک درست و مشترک برای کار در یک حوضه آبخیز چالش هایی را ایجاد کرده است.
حیدریان با بیان اینکه اکنون تقسیمات کشوری براساس پلاک است، ادامه داد: اگر تقسیمات بر اساس حوضه آبخیز تعریف شود بسیاری از مشکلات حل و مدیریت یکپارچه و درک مشترک شکل می گیرد.
وی اظهار داشت: اگر تقسیمات بر اساس حوضه آبخیز باشد تمام دستگاه هایی که در یک حوضه کار می کنند با یکدیگر به یک درک مشترک می رسند که این مهم به نفع عرصه های منابع طبیعی است.
مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان نیز در میزگرد ایرنا در تعریف آبخیزداری گفت: تفاوت حوزه سیاسی با وجود مشترک بودن حوضه آبخیز در مناطق مختلف عامل نبود درک مشترک است و این مشکل مختص کشور ما نیست.
مختارزاده افزود: مدیریت یکپارچه و درک مشترک در حوضه آبخیز ضرورتی انکارناپذیر است اما تحقق آن نیازمند زمان است.
وی با بیان این که در یک حوضه آبخیز ممکن است آب منطقه ای، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهادکشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و منابع طبیعی و آبخیزداری مشغول به فعالیت باشند، تصریح کرد: در مدیریت یکپارچه تمامی فعالیت ها در حوضه آبخیز با هماهنگی انجام می شود که این مهم بر کیفیت کار و حفاظت از آب و خاک می افزاید.
** کمبود نیروی متخصص عامل نافرجام ماندن اهداف آبخیزداری
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان با بیان این که ناهماهنگ بودن فعالیت ها در یک حوضه آبخیز نظم طبیعت را بر هم می زند، گفت: یکی از چالش های مهم در حوضه آبخیز ناهماهنگی است.
هاشمی خاطر نشان کرد: شناخت عمیق و دقیق از حوزه ها لازمه مدیریت جامع در حوضه آبخیز است و یکی از چالش های حوضه آبخیزداری، شناخت ضعیف و سطحی از حوضه هاست.
وی اضافه کرد: تخصیص اعتبار به دستور مقام معظم رهبری از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح های آبخیزداری نشان از اهمیت آبخیزداری است و زمانی اهمیت آبخیزداری به وضوح مشخص می شود که مسئولان ارشد آبخیزداری را از حیطه حرف خارج و عملیاتی کنند.
وی بیان کرد: کمبود اعتبار چالش اصلی در حوضه آبخیزداری نیست بلکه کمبود نیروی متخصص و حرفه ای است که مانع تحقق اهداف آبخیزداری می شود.
به گفته هاشمی آبخیزداری حوزه بزرگی است که حفظ منابع پایه آب و خاک بخشی از آن است و بر اساس آخرین نظام حکمرانی آبخیر در سال 2018 ، حوزه هایی مانند جنگل، مرتع، کشاورزی، توسعه روستایی، امور زنان و انرژی مربوط به حوضه آبخیز است.
** تقسیم بندی از حوضه آبخیز شکل نگرفته است
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان گفت: برای شکل گیری مدیریت یکپارچه در حوضه آبخیز باید محدوده اختیارات وسیع داشت.
وی اظهار داشت: منابع طبیعی حکمرانی سطح ناچیزی از حوضه آبخیز را برعهده دارد و دستگاه های زیادی در یک حوضه آبخیز فعالیت دارند که باید با یکدیگر هماهنگ باشند.
وی افزود: برای حل مشکلات در حوضه آبخیز و دستیابی به نتیجه مطلوب ضرورت دارد تقسیم بندی و گروه بندی در آبخیز تعریف شود اکنون در استان و کشور تقسیم بندی از آبخیزداری شکل نگرفته است.
هاشمی، نبود نیروی متخصص و کاربلد که بر آبخیزداری مسلط باشد و بتواند به جامعه درباره ضرورت آبخیزداری آگاهی دهد را علت اجرای نشدن آبخیزداری به شکل مطلوب عنوان کرد.
وی در توضیح مزایای تقسیم بندی و تعریف زیرشاخه در آبخیزداری گفت: با مشخص شدن زیرشاخه های آبخیزداری هر درخواست روستایی در مراجعه به منابع طبیعی با درنظر گرفتن همه ساختارها و شاخص ها ارائه می شود و نتیجه این راهبرد انجام کار اصولی و با درصد موفقیت بالاست.
** ناهماهنگی دستگاه های اجرایی آفتی برای آبخیزداری
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان گفت: آب و خاک سرمایه یک کشور هستند و نمی توان بدون این 2 سرمایه تصوری از حیات داشت.
شاهینی در میزگرد ایرنا اضافه کرد: اگر آب و خاک در یک حوضه آبخیز دچار مشکل شود تمام افراد از این آسیب متاثر می شوند و همین موضوع اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری را 2 چندان می کند و باید بپذیریم همه دستگاه ها در زمینه آبخیزداری وظیفه دارند.
وی اظهار داشت: بین دستگاه ها در ورود به عرصه های منابع طبیعی در حوزه کاری خود، مدیریت و هماهنگی وجود ندارد و حتی گاه در تضاد با یکدیگر هستند.
وی، فعالیت معدن در یک حوضه آبخیز که بدون رعایت نکات اصولی ایجاد می شود و به عرصه های منابع طبیعی آسیب می زند را نمونه ای از تضاد و ناهماهنگی مدیریتی در حوضه آبخیز عنوان کرد.
وی خاطر نشان کرد: برای موفقیت در اجرای طرح های آبخیزداری در یک حوضه همه دستگاه ها باید مکمل یکدیگر و هماهنگ باشند.
شاهینی ادامه داد: کاشت زرشک به عنوان یک طرح آبخیزداری در منطقه ای که گندم کشت می شود موجب تولید آفت سن گندم می شود و این مثال ضرورت هماهنگی در اجرای طرح ها را نشان می دهد.
** مشارکت مردمی تضمین کننده موفقیت آبخیزداری
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: مشارکت مردمی نقش مهمی در حفاظت از عرصه های منابع طبیعی و پیشبرد اهداف آبخیزداری دارد.
حیدریان بیان کرد: تجربه نشان داده هر جایی که مردم به اهمیت موضوع پی برده اند و در کارها مشارکت داشته اند کارها به خوبی انجام شده است.
وی اضافه کرد: اگر مردم نسبت به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری توجیه باشند حتی در مواردی که برای اجرای طرح کارشناسی شده دولت اعتبار کافی ندارد برای اجرای طرح ها مشارکت می کنند.
وی اضافه کرد: مردم برای همکاری و مشارکت با دولت در اجرای طرح های آبخیزداری آمادگی دارند ولی باید این خواسته های مردمی هدایت و کارشناسی شود تا درصد خطا کاهش یابد.
حیدریان افزود: اجرای طرح های آبخیزداری به روش زیستی نسبت به روش های مکانیکی بهتر است اما در جامعه سازه مکانیکی به دلیل ملموس بودن بیشتر نمود دارد.
وی اظهار داشت: سازه های مکانیکی پس از مدتی با گذشت زمان از بین می رود اما طرح های زیستی و افزایش پوشش گیاهی در طبیعت دوام دارد.
وی خاطر نشان کرد: دخالت دادن جوامع محلی و انجمن های مردم نهاد نقش مهمی در حفاظت از عرصه های منابع طبیعی و منابع پایه آب و خاک دارد.
حیدریان افزود: اجرای طرح آبخیزداری با مشارکت مردمی نقش مهمی در تامین معیشت، اشتغالزایی، ماندگاری جمعیت و جلوگیری از مهاجرت دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: اجرای طرح های آبخیزداری و حفاظت از عرصه های منابع طبیعی در یک حوضه آبخیز با حضور مردم معنا پیدا می کند.
** بسته های تشویقی راهکار افزایش مشارکت مردمی
مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: اثرات و نتیجه مطلوب اجرای طرح های آبخیزداری مردم را به اجرای کارهای مشارکتی در یک حوضه آبخیز تشویق می کند.
مختارزاده، زمینه سازی و برنامه ریزی برای ایجاد تنوع شغلی در یک حوضه آبخیز، در نظرگرفتن بسته های حمایتی مانند اعطای تسهیلات را از راهکارهای جذب مردم برای مشارکت در اجرای طرح های آبخیزداری عنوان کرد.
وی افزود: دولت براساس تبصره 19 سازمان جنگل ها و مراتع برای ایجاد انگیزه برای افزایش مشارکت مردمی در اجرای طرح های آبخیزداری، حدود 250 میلیارد ریال اعتبار برای پرداخت تسهیلات به متقاضیان در نظر گرفته است.
وی اظهار داشت: در نظر گرفتن اصول، آموزش، تنوع شغلی و استفاده چند منظوره از آب و پوشش گیاهی در اجرای طرح های آبخیزداری موجب افزایش مشارکت مردمی، افزایش تولید و نگهداشت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت می شود.
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان هم در میزگرد ایرنا گفت: نگاه اول در هدایت جمعیت برای انجام کارهای مشارکتی نگاه منفعتی است.
هاشمی گفت: افزایش مشارکت مردمی در زمینه آبخیزداری نیازمند یک نیروی متخصص است تا جمعیت روستایی را به صورت کارشناسی و در مسیر درست هدایت و توانمند کند.
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان هم گفت: برخلاف گذشته های دور اکنون بدون مشارکت مردمی موفقیت در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و عمرانی حاصل نمی شود و امروز یکی از اولویت‌های اصلی افزایش مشارکت مردمی است.
شاهینی افزود: بعد از ساخت و اجرای طرح های عمرانی حفظ و نگهداری ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
به گفته وی، مشارکت مردمی منوط به احساس نیاز و آگاه سازی درباره اهمیت سازه نقش مهمی در حفظ سرمایه دولتی دارد.
وی اضافه کرد: تمام طرح ها و سیاست گذاری ها در سازمان جهاد کشاورزی تقاضا محور و براساس مشارکت مردمی است چرا که اجرای موفق طرح ها نیازمند توجه مردم است.
شاهینی خاطرنشان کرد: تامین خواسته و نیاز جوامع محلی عامل نگهداشت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت است.
وی یادآورشد: آب لازمه و رکن اصلی نگهداشت جمعیت در روستا است و اجرای طرح های آبخیزداری با تقویت سفره های آب زیرزمینی و رونق کشاورزی و بهبود معیشت روستاییان از مهاجرت جلوگیری و امنیت کویر را تامین می کند.
** متولی مشخص شرط موفقیت طرح های آبخیزداری
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با اشاره به فعالیت بخش ها و سازمان های مختلف در یک حوضه آبخیز ابراز داشت: برای حفاظت از منابع پایه آب و خاک لازم است یک مرکز برای تلفیق طرح های سازمان های مختلف در یک حوضه آبخیز راه اندازی شود.
شاهینی در میزگر ایرنا گفت: سازمان مدیریت و برنامه ریزی بودجه می تواند به عنوان یک مرکز هماهنگی طرح ها و جلوگیری از تضاد عمل کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان هم گفت: استان امسال در زمینه اعتبارات در حوضه آبخیزداری به دلیل تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی به دستور رهبری مشکل جدی نداشته و بسیاری از کارهای عقب افتاده در حوضه آبخیزداری امسال تکمیل شد.
حیدریان با بیان این که امسال برای اولین بار از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح های آبخیزداری 210میلیارد ریال اعتبار تخصیص یافت و از محل اعتبارهای استانی نیز در حدود 65 میلیارد ریال تصویب شد، افزود: با توجه به تخصیص چشمگیر بودجه، امسال در استان سمنان حجم اجرای طرح های آبخیزداری ضمن رعایت اصل مدیریت جامع، در مقایسه با سال های گذشته پنج برابر شده است.
وی ادامه داد: امسال 279 سازه مانند بند خاکی، بند سنگ و ملات و بند سبک از محل صندوق توسعه ملی در 14 حوضه آبخیز با سطح معادل 15 هزار هکتار اجرایی شد.
حیدریان تصریح کرد: امسال از محل صندوق توسعه ملی در وسعت هفت هزار و 500 هکتار عملیات زیستی مانند نهال کاری، بذر کاری و کپه کاری انجام شده است.
وی اظهار داشت: حفاظت، قرق، توانمندسازی جوامع محلی 18 روستا واقع در 14 حوضه آبخیز و آموزش مهار آتش از دیگر اقداماتی است که به منظور حفاظت از عرصه های منابع طبیعی از محل صندوق توسعه ملی اجرایی شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: پیش بینی می شود با توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری، سال آینده اعتبارات از محل صندوق توسعه ملی 2 برابر شود.
7342/6103/7408
انتهای پیام طرح های آبخیزداری، سندی فرادستی است که در یک حوضه آبخیز با مطالعه جنبه های طبیعی، اجتماعی و اقتصادی و با هدف اعمال مدیریت جامع حوضه آبخیز و حفاظت آب و خاک و پوشش گیاهی تهیه و تدوین می شود.
به باور کارشناسان نقشه راه برای اجرای طرح های آبخیزداری ترسیم شده است و ابهامی وجود ندارد اما مسلم است مشارکت مردم، بسیج و امکانات استانی ظرفیت خوبی برای اجرای طرح های آبخیزداری و حفظ عرصه های منابع طبیعی است.
طرح های آبخیزداری شامل 2 بخش عملیات مکانیکی مربوط به ساخت و سازهایی مانند بند سنگ و ملات، بند خاکی، استخر ذخیره آب، بند توری- سنگی و کانال بتنی و عملیات زیستی شامل کپه کاری، نهالکاری و بذرپاشی می شود.
تغذیه سفره آب های زیرزمینی، مقابله با خشکسالی ها، کنترل عوامل فرسایش آبی و افزایش پوشش گیاهی مراتع از مزایای اجرای طرح های آبخیزداری است و شناخت ضعیف از حوضه های آبخیز، کمبود نیروی انسانی متخصص، ضعف در مدیریت یکپارچه و کمبود اعتبار از چالش های اجرایی شدن طرح های آبخیزداری است.
در نظر گرفتن اعتبار از صندوق توسعه ملی به دستور مقام معظم رهبری برای اجرای طرح های آبخیزداری نشان از ضرورت و اهمیت موضوع دارد و اکنون وظیفه مسئولان است که با اتخاذ تصمیم های هوشمندانه و کارشناسی برای حفظ آب و خاک تلاش کنند.
به گزارش ایرنا، امسال هفت هزار میلیارد ریال معادل 22 میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی برای آبخیزداری و آبخوان داری در کشور تخصیص داده شد و از این میزان حدود 21 میلیارد ریال برای اجرای عملیات آبخیزداری به استان سمنان اختصاص یافت.
به گزارش ایرنا، دست کم 10 درصد از مجموع 291 روستای استان سمنان با چالش کم آبی مواجه است و اجرای طرح های آبخیزداری نقش مهمی در تقویت سفره آب های زیرزمینی و کاهش تنش آبی دارد.
بیش از 96 درصد استان سمنان در بخش اصلی فلات مرکزی قرار دارد و دارای مساحتی بیش از 9 میلیون هکتار است که بیش از پنج میلیون هکتار آن مناطق بیابانی و نیمه خشک است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) استان سمنان با توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری برای حفظ منابع پایه آب و خاک میزگردی را با عنوان«ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری» برگزار کرد.
در این میزگرد، علینقی حیدریان مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، حسین شاهینی مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان، سید علی اصغر هاشمی معاون پژوهشی و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان و مهران مختارزاده مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان حضور داشتند.
** آبخیزداری ضرورتی برای حفظ عرصه های طبیعی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: اجرای طرح های آبخیزداری شامل 2 بخش مکانیکی مانند ساخت بندخاکی، بند سنگ و ملات، بند سبک پایه بتنی، کانال بتنی و اقدام های زیستی مانند نهال کاری، کپه کاری و بذرکاری می شود.
حیدریان با بیان این که آبخیزداری یک ضرورت به منظور حفظ عرصه های منابع طبیعی است، گفت: اجرای طرح های آبخیزداری محدود به خشکسالی نیست و در سال هایی که بارندگی خوب و ترسالی وجود دارد نیز باید اجرا شود.
حیدریان افزود: حفظ خاک، جلوگیری از فرسایش خاک، جلوگیری از رسوب و تله گذاری در مسیر حرکت سیلاب برای کاهش و کنترل سرعت مخرب حرکت روان آب و تقویت سفره آب های زیرزمینی از جمله مزایای اجرای طرح های آبخیزداری است.
وی ادامه داد: خشکسالی، فقر آبی و کاهش نزولات جوی ضرورت اجرای طرح های آبخیزداری را دو چندان می کند.
مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان در تعریف آبخیزداری در میزگرد ایرنا گفت: به مجموعه اقدام ها و عملیات مکانیکی و غیر مکانیکی که به منظور کاهش سرعت مخرب سیلاب، جلوگیری از حرکت خاک، حفظ خاک و نگهداری آب برای نفوذ در خاک انجام می شود آبخیزداری گفته می شود.
مختارزاده ابراز داشت: طرح های آبخیزداری به صورت مستقیم برای تقویت سفره آب های زیرزمینی احداث نمی شود اما به دلیل اجرای طرح های آبخیزداری در مسیر سیلاب به صورت خود به خود سفره آب های زیرزمینی را تقویت می شود.
** نبود درک مشترک چالش اجرای طرح های آبخیزداری
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: تمام کشورهای خشک، نیمه خشک و جنگلی نیازمند اجرای طرح های آبخیزداری هستند.
هاشمی ابراز داشت: اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری بر کسی پوشیده نیست اما در درک مفهوم ضرورت اجرای این طرح ها مشکلاتی وجود دارد.
وی افزود: اقدام های اولیه در بخش آبخیزداری از سال 1350 در استان سمنان شروع شد و در دهه 60 نیز مورد توجه قرار گرفت که نشان از توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری است اما درک مفهوم آن در مدیریت کلان به خوبی شکل نگرفته است.
وی اضافه کرد: آبخیزداری یک فرآیند رفت و برگشتی است و برای برنامه ریزی یکپارچه در حوضه آبخیز باید به این اصل توجه شود.
هاشمی با بیان این که اجرای طرح های آبخیزداری محدود به انجام کارهای مکانیکی مانند ایجاد بندهای سنگ و ملات نمی شود، تصریح کرد: اجرای طرح های زیستی مانند نهال کاری و کپه کاری نیز جزو عمیات آبخیزداری محسوب می شود که اجرای این طرح ها نیازمند درک مفهوم درست است.
وی گفت: در سه دهه اخیر کارهای ارزشمندی در حوضه آبخیزداری انجام شده اما برای رسیدن به یک درک مشترک و شکل گیری مدیریت کلان و جامع در حوضه آبخیزداری باید آسیب شناسی شود.
**حفظ منابع آب و خاک در گرو توجه به آبخیزداری
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان ابراز داشت: در بسیاری از کشورهای دنیا صرف نظر از تقسیمات سیاسی، حوضه آبخیز و آبریز را اساس و واحد برنامه ریزی در نظر گرفته می شود.
شاهینی با بیان این که پایه فعالیت های کشاورزی در حوزه های مختلف آب و خاک است، افزود: مدیریت و برنامه ریزی جامع و یکپارچه لازمه و شرط استفاده اصولی از منابع آب و خاک در یک حوضه آبخیز است که راهکار تحقق این راهبرد توجه به آبخیزداری و اجرای طرح های آبخیزداری است.
شاهینی با بیان اینکه منابع اصلی تامین آب در مناطق کویری استان سمنان قنات است، یادآور شد: حفظ قنات ها اهمیت زیادی دارد و یکی از نتایج اجرای طرح های آبخیزداری مانند ساخت بندخاکی و بند سنگ و ملات حفظ قنات هاست.
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان گفت: اجرای طرح های آبخیزداری در بالادست قنات ها با کاهش سرعت مخرب سیلاب و جلوگیری از حمل رسوب، مانع از آسیب رسیدن به قنات ها به عنوان منابع تامین آب کشاورزی می شود.
** تقسیمات کشوری مانع راه مدیریت یکپارچه حوضه آبخیز
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: از سال 1390 به بعد مدیریت یکپارچه در حوضه آبخیز شکل گرفت اما نبود درک درست و مشترک برای کار در یک حوضه آبخیز چالش هایی را ایجاد کرده است.
حیدریان با بیان اینکه اکنون تقسیمات کشوری براساس پلاک است، ادامه داد: اگر تقسیمات بر اساس حوضه آبخیز تعریف شود بسیاری از مشکلات حل و مدیریت یکپارچه و درک مشترک شکل می گیرد.
وی اظهار داشت: اگر تقسیمات بر اساس حوضه آبخیز باشد تمام دستگاه هایی که در یک حوضه کار می کنند با یکدیگر به یک درک مشترک می رسند که این مهم به نفع عرصه های منابع طبیعی است.
مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان نیز در میزگرد ایرنا در تعریف آبخیزداری گفت: تفاوت حوزه سیاسی با وجود مشترک بودن حوضه آبخیز در مناطق مختلف عامل نبود درک مشترک است و این مشکل مختص کشور ما نیست.
مختارزاده افزود: مدیریت یکپارچه و درک مشترک در حوضه آبخیز ضرورتی انکارناپذیر است اما تحقق آن نیازمند زمان است.
وی با بیان این که در یک حوضه آبخیز ممکن است آب منطقه ای، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جهادکشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و منابع طبیعی و آبخیزداری مشغول به فعالیت باشند، تصریح کرد: در مدیریت یکپارچه تمامی فعالیت ها در حوضه آبخیز با هماهنگی انجام می شود که این مهم بر کیفیت کار و حفاظت از آب و خاک می افزاید.
** کمبود نیروی متخصص عامل نافرجام ماندن اهداف آبخیزداری
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان با بیان این که ناهماهنگ بودن فعالیت ها در یک حوضه آبخیز نظم طبیعت را بر هم می زند، گفت: یکی از چالش های مهم در حوضه آبخیز ناهماهنگی است.
هاشمی خاطر نشان کرد: شناخت عمیق و دقیق از حوزه ها لازمه مدیریت جامع در حوضه آبخیز است و یکی از چالش های حوضه آبخیزداری، شناخت ضعیف و سطحی از حوضه هاست.
وی اضافه کرد: تخصیص اعتبار به دستور مقام معظم رهبری از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح های آبخیزداری نشان از اهمیت آبخیزداری است و زمانی اهمیت آبخیزداری به وضوح مشخص می شود که مسئولان ارشد آبخیزداری را از حیطه حرف خارج و عملیاتی کنند.
وی بیان کرد: کمبود اعتبار چالش اصلی در حوضه آبخیزداری نیست بلکه کمبود نیروی متخصص و حرفه ای است که مانع تحقق اهداف آبخیزداری می شود.
به گفته هاشمی آبخیزداری حوزه بزرگی است که حفظ منابع پایه آب و خاک بخشی از آن است و بر اساس آخرین نظام حکمرانی آبخیر در سال 2018 ، حوزه هایی مانند جنگل، مرتع، کشاورزی، توسعه روستایی، امور زنان و انرژی مربوط به حوضه آبخیز است.
** تقسیم بندی از حوضه آبخیز شکل نگرفته است
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان گفت: برای شکل گیری مدیریت یکپارچه در حوضه آبخیز باید محدوده اختیارات وسیع داشت.
وی اظهار داشت: منابع طبیعی حکمرانی سطح ناچیزی از حوضه آبخیز را برعهده دارد و دستگاه های زیادی در یک حوضه آبخیز فعالیت دارند که باید با یکدیگر هماهنگ باشند.
وی افزود: برای حل مشکلات در حوضه آبخیز و دستیابی به نتیجه مطلوب ضرورت دارد تقسیم بندی و گروه بندی در آبخیز تعریف شود اکنون در استان و کشور تقسیم بندی از آبخیزداری شکل نگرفته است.
هاشمی، نبود نیروی متخصص و کاربلد که بر آبخیزداری مسلط باشد و بتواند به جامعه درباره ضرورت آبخیزداری آگاهی دهد را علت اجرای نشدن آبخیزداری به شکل مطلوب عنوان کرد.
وی در توضیح مزایای تقسیم بندی و تعریف زیرشاخه در آبخیزداری گفت: با مشخص شدن زیرشاخه های آبخیزداری هر درخواست روستایی در مراجعه به منابع طبیعی با درنظر گرفتن همه ساختارها و شاخص ها ارائه می شود و نتیجه این راهبرد انجام کار اصولی و با درصد موفقیت بالاست.
** ناهماهنگی دستگاه های اجرایی آفتی برای آبخیزداری
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان گفت: آب و خاک سرمایه یک کشور هستند و نمی توان بدون این 2 سرمایه تصوری از حیات داشت.
شاهینی در میزگرد ایرنا اضافه کرد: اگر آب و خاک در یک حوضه آبخیز دچار مشکل شود تمام افراد از این آسیب متاثر می شوند و همین موضوع اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری را 2 چندان می کند و باید بپذیریم همه دستگاه ها در زمینه آبخیزداری وظیفه دارند.
وی اظهار داشت: بین دستگاه ها در ورود به عرصه های منابع طبیعی در حوزه کاری خود، مدیریت و هماهنگی وجود ندارد و حتی گاه در تضاد با یکدیگر هستند.
وی، فعالیت معدن در یک حوضه آبخیز که بدون رعایت نکات اصولی ایجاد می شود و به عرصه های منابع طبیعی آسیب می زند را نمونه ای از تضاد و ناهماهنگی مدیریتی در حوضه آبخیز عنوان کرد.
وی خاطر نشان کرد: برای موفقیت در اجرای طرح های آبخیزداری در یک حوضه همه دستگاه ها باید مکمل یکدیگر و هماهنگ باشند.
شاهینی ادامه داد: کاشت زرشک به عنوان یک طرح آبخیزداری در منطقه ای که گندم کشت می شود موجب تولید آفت سن گندم می شود و این مثال ضرورت هماهنگی در اجرای طرح ها را نشان می دهد.
** مشارکت مردمی تضمین کننده موفقیت آبخیزداری
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: مشارکت مردمی نقش مهمی در حفاظت از عرصه های منابع طبیعی و پیشبرد اهداف آبخیزداری دارد.
حیدریان بیان کرد: تجربه نشان داده هر جایی که مردم به اهمیت موضوع پی برده اند و در کارها مشارکت داشته اند کارها به خوبی انجام شده است.
وی اضافه کرد: اگر مردم نسبت به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری توجیه باشند حتی در مواردی که برای اجرای طرح کارشناسی شده دولت اعتبار کافی ندارد برای اجرای طرح ها مشارکت می کنند.
وی اضافه کرد: مردم برای همکاری و مشارکت با دولت در اجرای طرح های آبخیزداری آمادگی دارند ولی باید این خواسته های مردمی هدایت و کارشناسی شود تا درصد خطا کاهش یابد.
حیدریان افزود: اجرای طرح های آبخیزداری به روش زیستی نسبت به روش های مکانیکی بهتر است اما در جامعه سازه مکانیکی به دلیل ملموس بودن بیشتر نمود دارد.
وی اظهار داشت: سازه های مکانیکی پس از مدتی با گذشت زمان از بین می رود اما طرح های زیستی و افزایش پوشش گیاهی در طبیعت دوام دارد.
وی خاطر نشان کرد: دخالت دادن جوامع محلی و انجمن های مردم نهاد نقش مهمی در حفاظت از عرصه های منابع طبیعی و منابع پایه آب و خاک دارد.
حیدریان افزود: اجرای طرح آبخیزداری با مشارکت مردمی نقش مهمی در تامین معیشت، اشتغالزایی، ماندگاری جمعیت و جلوگیری از مهاجرت دارد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: اجرای طرح های آبخیزداری و حفاظت از عرصه های منابع طبیعی در یک حوضه آبخیز با حضور مردم معنا پیدا می کند.
** بسته های تشویقی راهکار افزایش مشارکت مردمی
مشاور سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سمنان در میزگرد ایرنا گفت: اثرات و نتیجه مطلوب اجرای طرح های آبخیزداری مردم را به اجرای کارهای مشارکتی در یک حوضه آبخیز تشویق می کند.
مختارزاده، زمینه سازی و برنامه ریزی برای ایجاد تنوع شغلی در یک حوضه آبخیز، در نظرگرفتن بسته های حمایتی مانند اعطای تسهیلات را از راهکارهای جذب مردم برای مشارکت در اجرای طرح های آبخیزداری عنوان کرد.
وی افزود: دولت براساس تبصره 19 سازمان جنگل ها و مراتع برای ایجاد انگیزه برای افزایش مشارکت مردمی در اجرای طرح های آبخیزداری، حدود 250 میلیارد ریال اعتبار برای پرداخت تسهیلات به متقاضیان در نظر گرفته است.
وی اظهار داشت: در نظر گرفتن اصول، آموزش، تنوع شغلی و استفاده چند منظوره از آب و پوشش گیاهی در اجرای طرح های آبخیزداری موجب افزایش مشارکت مردمی، افزایش تولید و نگهداشت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت می شود.
معاون پژوهش و فناوری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان هم در میزگرد ایرنا گفت: نگاه اول در هدایت جمعیت برای انجام کارهای مشارکتی نگاه منفعتی است.
هاشمی گفت: افزایش مشارکت مردمی در زمینه آبخیزداری نیازمند یک نیروی متخصص است تا جمعیت روستایی را به صورت کارشناسی و در مسیر درست هدایت و توانمند کند.
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان هم گفت: برخلاف گذشته های دور اکنون بدون مشارکت مردمی موفقیت در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و عمرانی حاصل نمی شود و امروز یکی از اولویت‌های اصلی افزایش مشارکت مردمی است.
شاهینی افزود: بعد از ساخت و اجرای طرح های عمرانی حفظ و نگهداری ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
به گفته وی، مشارکت مردمی منوط به احساس نیاز و آگاه سازی درباره اهمیت سازه نقش مهمی در حفظ سرمایه دولتی دارد.
وی اضافه کرد: تمام طرح ها و سیاست گذاری ها در سازمان جهاد کشاورزی تقاضا محور و براساس مشارکت مردمی است چرا که اجرای موفق طرح ها نیازمند توجه مردم است.
شاهینی خاطرنشان کرد: تامین خواسته و نیاز جوامع محلی عامل نگهداشت جمعیت و جلوگیری از مهاجرت است.
وی یادآورشد: آب لازمه و رکن اصلی نگهداشت جمعیت در روستا است و اجرای طرح های آبخیزداری با تقویت سفره های آب زیرزمینی و رونق کشاورزی و بهبود معیشت روستاییان از مهاجرت جلوگیری و امنیت کویر را تامین می کند.
** متولی مشخص شرط موفقیت طرح های آبخیزداری
مدیر امور آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان با اشاره به فعالیت بخش ها و سازمان های مختلف در یک حوضه آبخیز ابراز داشت: برای حفاظت از منابع پایه آب و خاک لازم است یک مرکز برای تلفیق طرح های سازمان های مختلف در یک حوضه آبخیز راه اندازی شود.
شاهینی در میزگر ایرنا گفت: سازمان مدیریت و برنامه ریزی بودجه می تواند به عنوان یک مرکز هماهنگی طرح ها و جلوگیری از تضاد عمل کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان هم گفت: استان امسال در زمینه اعتبارات در حوضه آبخیزداری به دلیل تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی به دستور رهبری مشکل جدی نداشته و بسیاری از کارهای عقب افتاده در حوضه آبخیزداری امسال تکمیل شد.
حیدریان با بیان این که امسال برای اولین بار از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح های آبخیزداری 210میلیارد ریال اعتبار تخصیص یافت و از محل اعتبارهای استانی نیز در حدود 65 میلیارد ریال تصویب شد، افزود: با توجه به تخصیص چشمگیر بودجه، امسال در استان سمنان حجم اجرای طرح های آبخیزداری ضمن رعایت اصل مدیریت جامع، در مقایسه با سال های گذشته پنج برابر شده است.
وی ادامه داد: امسال 279 سازه مانند بند خاکی، بند سنگ و ملات و بند سبک از محل صندوق توسعه ملی در 14 حوضه آبخیز با سطح معادل 15 هزار هکتار اجرایی شد.
حیدریان تصریح کرد: امسال از محل صندوق توسعه ملی در وسعت هفت هزار و 500 هکتار عملیات زیستی مانند نهال کاری، بذر کاری و کپه کاری انجام شده است.
وی اظهار داشت: حفاظت، قرق، توانمندسازی جوامع محلی 18 روستا واقع در 14 حوضه آبخیز و آموزش مهار آتش از دیگر اقداماتی است که به منظور حفاظت از عرصه های منابع طبیعی از محل صندوق توسعه ملی اجرایی شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان گفت: پیش بینی می شود با توجه به اهمیت اجرای طرح های آبخیزداری، سال آینده اعتبارات از محل صندوق توسعه ملی 2 برابر شود.
7342/6103/7408
کپی شد
