محمد اسفندیاری: امام حسین (ع) عقلانی حرکت کردند/ حمید پارسانیا: حقیقت فرهنگ عاشورایی با حقیقت قیامت پیوند خورده است

به گزارش جماران از روابط عمومی خانه اندیشمندان علوم انسانی، محمد اسفندیاری استاد و محقق در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: در عصر حاضر از مشروطه به این طرف، درباره آن اقدامی که امام حسین (ع) انجام دادند تعابیر مختلفی مانند قیام، حماسه، نهضت و انقلاب وجود دارد. در سده های اخیر درباره آن زیاد بحث شده است. اما گذشتگان ما هیچ وقت نگفتند قیام امام حسین و یا اینکه امام حسین (ع) می خواستند انقلاب کنند. گذشتگان بیشتر به جنبه مصیبت امام حسین (ع) می پردازند. کلید واژه گذشتگان و کلیدواژه های امروز را باهم مقایسه کنید انگار از دو عالم صحبت می کنند. در کتاب های پیش از مشروطه صحبت از ماتم، عزا ، تشنگی و اسارت می شود و گذشتگان بعد حماسی را نمی دیدند. 

وی افزود: امام حسین (ع) را پس از مشروطه به مدد دنیای مدرن کشف کردیم. امام می خواست قیام کند و ظلم ستیزی کند. عده ای اشکال می گیرند که حماسه یا انقلاب با عقلانیت قابل جمع نیست. عده ای می گویند در ذات انقلاب خشونت است. برخی می کویند آفت انقلاب ها غیرعقلانیت است. این بحث ها البته خیلی جدی در کشور ما مطرح نشده است. ۶۰ سال است رسانه ها در کشور ما مرتب از انقلاب می گویند اما از بهمن ۵۷ به بعد ما انقلاب اسلامی می گوییم. 

اسفندیاری بیان کرد: گذشتگان ما هم در گذشته به شیوه دیگری مطرح کردند که آیا قیام به شمشیر کنیم یا نصیحت. خوارج معتقد بودند در برابر حاکمان ظالمان باید قیام به شمشیر کرد. شیعیان زیدیه هم چنین نظری داشتند اما در مقابل اینها گروهی تمایل به نصیحت و اصلاح داشتند. شیعیان می گفتند چون در عصر غیبت بسر می بریم  و امام معصوم نیست جانب احتیاط را نگه داریم. اما سنی ها به این مسئله معتقد نبودند. 

این محقق تاریخی تاکید کرد: حرکت امام حسین (ع) حماسی بود و می شود انقلاب، نهضت و قیام هم به آن گفت. امام حسین (ع) انقلاب را با عقلانیت در هم آمیخت و حرکت صد در صد عقلانی انجام داد. 

وی در ادمه افزود: عده ای از گذشتگان می گفتند حرکت امام عقلانی نبود. عده ای هم مخالف من هستند و می گویند حرکت امام مافوق عقل بود. اشتباه اینها این است که نهضت امام را خوب تجزیه نکردند. عده ای بدون تجزیه و تحلیل نظر می دهند. 

وی افزود: ابن خلدون عاشق امام بود و می گوید امام صلاحیت خلافت داشت اما شوکت لازم را نداشت اما برای احترام به امام چیزی به زبان نمی آورد. در مقابل این گروه معاصران ما می گویند عاشورا را نباید با عقل تفسیر کرد و باید با عشق تفسیر کنیم. اما من در میان این معاصران به نظریات سه نفر عنایت دارم. دو روحانی تراز اول کشور هم گفتند عاشورا را باید با عشق ببینیم. یکی از اساتید صاحب نظر سیاسی هم معتقد است که عاشورا را با عرفان تفسیر کنید و نه فقه. می گویند کار امام حسین (ع) عشق است امام ندای عشق را شنید و مام شهادت را نوشید. گذشتگان ما حماسه را خوب ندیدند اما معاصران ما حماسه را خوب دیدند. 

اسفندیاری تاکید کرد: معیار در دین، کتاب سنت و عقل است. با این سه معیار می توان امام حسین (ع) را بررسی کرد. ما در دین معیار عشق نداریم. ما در دین منطقی به نام فوق عقل نداریم. این سه بزرگوار معتقد هستند که نهضت امام مافوق عقلا بود. اگر نهضت امام مافوق نظر علما باشد امام مافوق بشر می شود. بین مافوق بشر و بشر مافوق تفاوت وجود دارد. نمی توان گفت امام کاری کرد که مافوق نظر علما بود. اگر شما قیام امام را فراعقلی بدانید کسانیکه امام را همراهی نکردند را نمی توانید مذمت کنید چون می گویند امام کاری کردند که در عقل ما نمی گنجید. 

پارسا اظهار کرد: حرکت امام حسین (ع) با متر عقل جلو رفته است. تاریخ را باید اول تجزیه و بعد تحلیل کنیم. ایثار و شهادت که مافوق عقلانی نیست این همه غیر دین در راه وطن به شهادت رسیدند. 

وی گفت: پیام های زیادی پس از مرگ معاویه برای امام آمد و می خواستند با ایشان بیعت کنند.  اما درباره تعداد پیام ها روایت زیاد است بین ۵۰ تا ۱۵۰ پیام. در نامه ها تعدادی موضوع برجسته بود اول اینکه ما شیعه هستیم و جنبش ایجاد شده است و رهبر نداریم. در نامه دیگر هم نوشتند بشتابید. امام نرفتند زیرا با تدبیر و سنجیده می خواستند حرکت کنند. امام می فرمایند آمدن من مشروط به این است که بزرگان دین من را دعوت کنند و با رای خرمندان می آیم. مسلم ابتدا پیغام می فرستد که من قابل اعتماد هستم و مردم کوفه با شما هستند بنابراین بیایید. امام حرکت می کند که در راه خبر می رسد مسلم ابن عقیل به شهادت رسید شد اما چرا امام رفت؟ اگر امام حسین (ع) نمی رفتند می گفتند از ترس جانشان نرفتند. 

وی در پایان گفت: من با شواهد تاریخی صحبت می کنم. حرکت امام حسین (ع) استثنا بود و ایشان با دستکش سفید حماسه آفرید. امام با تدبیر و سنجیدگی عمل کرد.

حمید پارسانیا: حقیقت فرهنگ عاشورایی با حقیقت قیامت پیوند خورده است

حمید پارسانیا در ویژه برنامه ماه محرم در خانه اندیشمندان علوم انسانی گفت: عنوان سخنرانی امروز من افق های عاشورایی فرهنگ اسلامی است. چقدر بیان درباره این موضوع با این همه گستردگی سخت است. وقتی از اسلام سخن گفته می شود یعنی عاشورا و فرهنگ. اسلام خود دین و فرهنگ است. واقعیت اسلام در افق فرهنگ موجود است. دین شیوه زندگی و زیست آدمیان است. دین اسلام، شیوه زیست خاص است و با دین دیگری که اسلام نباشد و دین دنیوی باشد تفاوت دارد. دین مجموعه ای از اخلاق ها، ارزش ها و تهدیدها است. معنی کوتاه دین «مراد تشریعی» است. مراد تشریعی با اراده خداوند است اما عینیت آن با اراده انسان است ‌و قابل تخلف است.

وی در ادامه افزود: سوره توبه نشان می هد که اسلام چقدر مرجعیت پیدا کرده و می درخشد. 

وی افزود: در آن زمان با نسلی مواجه هستیم که معاویه است و رسما به خلافت رسیده و به عنوان خلیفه الله است. برای صورت بندی کردن سوبر اجتماعی آن زمان فارابی بسیار ناظر بر این شرایط است. فارابی در آغاز قرن چهارم و در غیبت صغری به محیط اجتماعی صورت بندی می دهد. 

حمید پارسا نیا بیان کرد: در شرایطی که شرک اعتبار پیدا می کند ارزشی در فرهنگ و هویت پیدا می کند رقبا در ذیل این سکه تقلب می کنند و ارزش های خود را دنبال می کنند که در نهایت این جامعه آسیب می بیند. 

وی تاکید کرد: امامت و دیانت در چارچوب احکام دین امر پسندیده ای است. همچنین مسئله امامت و ولایت نقش مهمی دارد و امام و امامت در عرصه فرهنگ می تواند تداوم داشته باشد. 

وی با اشاره به مدینه جاهله گفت: در مدینه جاهله عقل حضور ندارد و امیال دنیوی و قدرت و لذت مدنظر قرار دارد. در زمانیکه که توحید و فرهنگ و حقایق معنوی و آسمانی در عرصه فرهنگ هستند، امور دنیوی ذیل پوشش مفاهیم اسلامی قرار نمی گیرند. شرایط اسلام از این قبیل است. عاشورا عهده دار پیش گیری از انحرافی است که در متن فرهنگ وارد می شود. 

حمید پارسانیا افزود: قصد داشتم امشب درباره پیام امام حسین (ع) و حرکت عاشورا و جهت گیری معنایی آن صحبت کنم و همچنین پیوند آسمانی آن. 

وی با اشاره به موضوع فرهنگ گفت: فرهنگ عمیق ترین بخش است. بروز و ظهور افق های عاشورایی فرهنگ اسلامی لایه های مختلفی مثل رعایت مرزهای قدرت، اقتدار و سیاست امت اسلامی دارد. 

وی بیان کرد: صحیفه سجادیه قرآن ساعد امت اسلامی است. در این صحیفه دعای مرزداران را داریم و اینکه این مرزداران چه کسانی هستند. 

پارسا نیا در ادامه تاکید کرد: حفظ هویت و فرهنگ اسلام در بخش های مختلف همواره باید رعایت شود. 

وی افزود: ارتباطی که عاشورا با عالم حقیقت دارد این است که این عالم زنده است و با انسانها تعامل می کند. این عالم را انسان ها با فرهنگ و نوع نگاه خود می سازند. حقیقت فرهنگ عاشورایی با حقیقت قیامت پیوند خورده است. 

وی با اشاره به فرهنگ کفر گفت: فرهنگ کفر و شرک عالم را تیره نگه می دارد. همه ادیان دیگر در ذیل این دین در هوا هستند و فرهنگ امام حسین فرهنگ حق و تسلیم شدن نسبت به حق است. 

پارسا نیا اظهار کرد: انسان همواره با یک دین زیست می کند و باید این دین را عظیم ببیند. امام حسین (ع) وجه الله است. امام حسین (ع) چراغ الهی است و قابل خاموش شدن نیست. امام حسین (ع) همه مصیبت ها را ذیل حکمت الهی می بیند و در گودی قتلگاه هم می گوید خداوندا راضی هستم به رضای تو. 

پارسا نیا در پایان تاکید کرد: خداوند توفیق نظر این نور را به امت اسلام و بشیریت عنایت فرماید و فراروی بشیریت قرار بدهد. امیدوارم خداوند تسلیم شدن را در حقیقت مسیر حرکت بشریت قرار بدهد و ما را قدرشناس آن حضرت قرار بدهد.