زنگ خطر مصرف آنتی بیوتیک در ایران به صدا درآمده است؟

به گزارش جی پلاس، مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران که رکوردهای جهانی را جابه‌جا کرده و مسبب عوارض جسمی جدید شده خود دلیلی بر این مدعا است.

بخصوص با فرارسیدن ماه‌های سرد و افزایش آمار سرماخوردگی‌ها، میزان مصرف آنتی‌ بیوتیک در ایران نیز سیر صعودی می‌گیرد.

چندی پیش وزیر بهداشت با اشاره به اوضاع نامطلوب مصرف آنتی‌ بیوتیک در ایران، هشدار داد:20 درصد از مصرف آنتی‌ بیوتیک‌ها در مراکز بهداشتی و درمانی و 80 درصد در بخش سرپایی یا به صورت خود درمانی توسط مردم مصرف می شود، اما کارشناسان اعتقاد دارند 50 درصد این مصرف‌ها، غیرضروری است. باید بپذیریم که شرایط کشور از نظر مصرف آنتی‌ بیوتیک مناسب نیست و مصرف آن روبه فزونی است و این زنگ خطری است که باید برای آن چاره‌اندیشی کرد.

نگران‌کننده‌تر این‌که 50 درصد از نسخه‌های پزشکی، حاوی آنتی‌ بیوتیک است. هرچند به گفته وزیر بهداشت تعداد اقلام دارویی در نسخ ‌ از 4.3 به 2.7 قلم دارو کاهش پیدا کرده، اما همچنان از هر 10 دارویی که در نسخه تجویز می شود، حداقل یک قلم، آنتی‌بیوتیک است.

از 10 آنتی‌بیوتیک رایج ایران که 50درصد مقاومت دارویی به آنها گزارش شده‌ می‌توان به «سفکسیم»، «آموکسی ‌سیلین» و «آزیترومایسین» اشاره کرد.

چندی قبل مهدی طباطبایی، معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان نیز در اظهارنظری قابل تامل اعلام کرد: مصرف آنتی‌ بیوتیک در ایران 16 برابر استاندارد دنیاست و مقاومت دارویی، نتیجه استفاده خودسرانه از آنتی‌بیوتیک‌هاست که به دنبال آن روند درمان طولانی‌تر و هزینه‌های درمان افزایش پیدا می‌کند.

به گفته این مقام مسئول، مردم هیچ کشوری در جهان به اندازه ایران، آنتی‌ بیوتیک مصرف نمی‌کنند و این مصرف بی‌رویه و خودسرانه موجب بروز مقاومت‌های میکروبی و عفونت‌های بیمارستانی شده است؛ طوری که حتی برای بیماری‌های ویروسی و سرماخوردگی نیز در زمان مراجعه به مراکز درمانی و مطب‌ها از پزشکان درخواست تجویز آنتی‌ بیوتیک می‌کنند.

رعایت نکردن دوز درمانی، کامل نکردن دوره درمان از سوی بیماران، فروش بدون نسخه آنتی‌ بیوتیک‌ها از سوی داروخانه‌ها، تجویز غیراصولی توسط پزشکان، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مورد استفاده انسان در دامداری‌ها و تشویق داروخانه‌داران به خرید داروها با شرایط ویژه توسط شرکت‌ های دارویی، از مهم‌ترین چالش‌های مصرف آنتی‌بیوتیک‌هاست که فرزانه فرجیان، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به آنها اشاره می‌کند.

راه‌حل بحران آنتی‌ بیوتیک

این‌که حتی برای ساده‌ترین بیماری‌ها نیز به دنبال مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک هستیم، مشکل فرهنگی است که فقط با آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی حل می‌شود.

بر اساس آمارها، سالانه حدود 340 عدد دارو از سوی هر ایرانی مصرف می‌شود که این میزان حدود سه‌ برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است.

همچنین به گفته دکتر علیرضا زالی، رئیس سابق سازمان نظام پزشکی، کشور ما در رتبه دوم مصرف خودسرانه دارو در آسیا و رتبه دوازدهم جهان قرار دارد و بالاترین مصرف خودسرانه دارو نیز مربوط به حوزه مصرف خودسرانه داروهای آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای استروئیدی می‌شود.

با توجه به رتبه بالای ایران در مصرف خودسرانه دارو که بخش مهمی از آن به مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک اختصاص دارد، دکتر محمود الیاسی، عضو مجمع عمومی انجمن داروسازان ایران، تاکید دارد: یکی از مهم‌ترین راه‌های کنترل مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در کشور، اجرای جدی نظام ارجاع و برنامه پزشک خانواده است.

به گفته الیاسی، وقتی فقط در صورت صلاحدید پزشک خانواده، آنتی‌بیوتیک تجویز شود و بیماران نتوانند به شکل خودسرانه، داروی آنتی‌بیوتیک مصرف کنند، خود به خود مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور کاهش پیدا می‌کند.

همچنین به اعتقاد او، با فرهنگسازی در بین بیماران و اطلاع‌بخشی به آنان درخصوص مضرات مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها، بخش زیادی از آمار مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور کاهش پیدا می‌کند.

پول‌هایی که دور ریخته می‌شود

مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک، عوارض جسمی جدی به دنبال دارد. فردی که به شکل مداوم، داروی آنتی‌بیوتیک را خودسرانه مصرف می‌کند و مثلا به محض سرماخوردگی، بلافاصله چند کپسول «آموکسی سیلین» را به خیال خودش برای پیشگیری از عفونت مصرف می‌کند، این بیمار در صورت بروز عفونتی حاد در بدن، دچار مقاومت دارویی خواهد شد؛ یعنی مکانیسم بدنش به شکلی عمل می کند که دیگر به اغلب داروهای آنتی‌بیوتیک رایج، جواب نمی‌دهد زیرا بدن به مصرف آنتی‌ بیوتیک‌ها عادت کرده است. بخصوص وقتی بیماری دچار عفونت بیمارستانی می شود، همین مقاومت دارویی در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند حتی به مرگ بیمار هم منجر شود.

یعنی در حالی که احتمال دارد فردی با تجویز یک آنتی‌بیوتیک ساده از یک عفونت بیمارستانی خلاص شود، اما در عین حال ممکن است فرد دیگری که بدنش دارای مقاومت دارویی است، با مصرف قوی‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها نیز عفونت بیمارستانی‌اش مرتفع نشود.

از سوی دیگر، مشکلات گوارشی و بروز عفونت‌های جدید هم از دیگر عوارض مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌هاست.

دکتر احمد حمزه، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هشدار می دهد: مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک در ایران، علاوه بر عوارضی که بر سلامت انسان دارد، هزینه‌هایی هنگفت بر نظام سلامت تحمیل می کند. باید در نظر داشت بخش بزرگی از بودجه‌های نظام سلامت صرف آنتی‌بیوتیک‌هایی می‌شود که خیلی اوقات مصرف آنها ضرورتی ندارد، در حالی که می‌توان همین اعتبارات را به بیماران نیازمند اختصاص داد.

این نماینده مجلس براین باور است که باید در بین پزشکان هم فرهنگ‌سازی شود تا تجویز آنتی‌بیوتیک در کشور ما کاهش پیدا کند. یعنی علاوه بر این که بیمار باید نسبت به مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها حساس باشد، همین جنس حساسیت باید در بین پزشکان ایجاد شود تا حتی در صورت درخواست بیمار هم پزشک از تجویز غیرضروری آنتی‌بیوتیک خودداری کنند.

هیچ آمار دقیقی از میزان مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور وجود ندارد، اما همواره با فرارسیدن فصل سرما، شاهد افزایش مصرف آنتی‌بیوتیک برای مقابله با بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و آنفلوآنزا هستیم، در حالی که به گفته متخصصان، مصرف آنتی‌بیوتیک هیچ تاثیری در بهبود سرماخوردگی ندارد و فقط بر میزان مقاومت‌های دارویی بدن اضافه می کند.