سفر به سراسر ایران در باغ موزه مینیاتور تهران/ تصاویر

در منطقه هشت تهران خیابان جانبازان غربی- نبش بزرگراه امام علی (ع)، باغ موزه مینیاتور را ساخته‌اند، باغی که ماکت آثار باستانی دارای شماره ثبت جهانی، متناسب با مختصات جغرافیایی واقعی هر کدام از آثار در آن بوستان نصب شده‌ است، مجموعه‌ای نشات گرفته از باغ‌های ایرانی، یعنی در مرکزِ باغ، مجموعه میدان نقش جهان اصفهان، در غرب مجموعه بیستون و سایر مکان‌های باستانی مثل ارگ بم، زیگورات چغازنبیل را قرار داده‌اند.

تا امروز حدود ۱۵ مجموعه اثر از آثار ثبت جهانی شده ایرانی در یونسکو را با مقیاس ۲۵.۱ ساخته‌اند، مجموعه‌ای منحصر به فرد که از سال ۱۳۹۳ اعلام شده بود فاز دوم این باغ موزه نیز در حال طراحی است و مینیاتور سایر مکان‌های تاریخی و باستانی کشور هم در آن ساخته می‌شوند، فضایی تلفیقی از معماری مدرن و باغ‌سازی سنتی پارس با استفاده از عناصر اصیل معماری ایرانی مانند کاشی‌کاری، حوض و آبراه‌های باغ.

نکته مهم دیگر این باغ موزه، نام آن است، نخستین «موزه مینیاتور» کشور. کلمه‌ی استفاده شده در این عنوان «مینیاتور» که خود یک سیر تاریخی را پشت سر گذاشته است. _تاریخ مینیاتور ایرانی به قبل از ظهور اسلام می‌رسد، اما می‌توان گفت زمانی که ایرانیان توانستند در قرن سوم هجری قمری به دربار عباسیان وارد شوند نقاشی ایران پس از یک دوره رکود، جانی دوباره گرفت._ و حالا این نام روی نخستین باغ موزه مینیاتور تهران گذاشته شده که در سال ۱۳۹۲ در شرق تهران افتتاح شد.

وجود این همه شاخصه در یک فضای سه هزار متری خود یک ویژگی خاص است، ویژگی که هر پارک یا بوستان یا باغ ایرانی امروز نمی‌تواند در خود داشته باشد، اما این باغ موزه با وجود این شرایط هنوز نتوانسته مخاطبان خود را جذب کند که می‌توان مهمترین دلیل آن را نبود تبلیغات مناسب برای جذب مردم و گردشگران دانست، تبلیغاتی که می‌تواند دو سویه از سوی میراث فرهنگی و مدیریت شهری انجام شود، تا دست‌کم مردمی که قصد سفر دارند، با دیدن ماکت این بناهای جهانی شاید مسیر خود را مشخص کنند، اتفاقی که آژانس‌های مسافرتی نیز می‌توانند روی آن حساب باز کنند، در حالی که روزهای تعطیل تعداد بازدیدکنندگان از این فضا را می‌توان به تعداد انگشتان دست شمارش کرد.

«تخت جمشید»، «چغازنبیل»، «میدان نقش‌جهان»، «پاسارگاد»، «تخت سلیمان»، «گنبد سلطانیه»، «ارگ بم»، «کلیساهای ارامنه»، «کوه و کتیبه بیستون»، «مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی»، «بازار تبریز»، «آبشارهای شوشتر» و «گنبد قابوس» در مقیاس یک بیست و پنجم از نمونه‌های بارز این باغ مینیاتوری هستند.

از سوی دیگر نبود مخاطب به اندازه‌ی کافی در این فضای موزه‌ای و باغ‌گونه به نظر می‌رسد انگیزه مدیریت این مکان را نیز کمرنگ کرده؛ کامل نبودن تصاویر در بخش گالری‌ باغ موزه و بسته بودن کافه را می توان از نقاط منفی دانست، اما نباید از حضور مداوم و پیگیر نیروهای راهنما و حفاظت و تمیز بودن فضا چشم پوشید.

۲۴ بهمن ۹۳ که احمد مسجدجامعی با تیم تهرانگردش از این باغ موزه مینیاتوری دیدن کردند، مهدی هاشمی ناظر فنی موزه، اعلام کرد که «قرار بوده کار ساخت ماکت‌ها توسط چینی‌ها انجام شود، اما به علت به توافق نرسیدن طرفین، این پروژه به پیمانکار ایرانی سپرده شده است و در حال حاضر فاز دو ساخت این ماکت‌ها در مشهد در حال اجرائی شدن است.»

از سوی دیگر در شرایطی احمد مسجد جامعی عضور شورای شهر تهران،‌ به مسئولان شهرداری منطقه‌ی هشت تهران پیشنهاد داد «این ماکت‌ها به فضایی تبدیل شوند که بازدید کنندگان امکان تردد داخل آن را داشته باشند» که «هیچ کدام از ماکت‌ها مسقف نبودند و آب حاصل از بارندگی‌های داخل بسیاری از آنها جمع شده بود» مشکلی که هنوز ماکت‌های ساخته شده با ان مواجه هستند.

در حالی که به گفته‌ی ناظر فنی موزه در ان زمان، پیمانکاران طرح اجازه نداده‌اند که ماکت‌ها مسقف شود و گفته‌اند تا پنج سال آینده اگر اتفاقی برای ماکت‌ها بیفتد یا آن‌ها خراب شوند، خودمان آن را به صورت رایگان بازسازی می‌کنیم، به عبارتی این ماکت‌ها تا پنج سال گارانتی دارند و پس از آن دست شهرداری برای انجام هرگونه عملیات از جمله مسقف کردن این ماکت‌ها باز است و می‌تواند اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهد.

همزمان با ایجاد این فضا در شرق تهران، ایجاد باغ موزه هنر ایرانی در شمال تهران نیز یک نمونه از ایجاد چنین فضایی است، باغ موزه‌ی دیگری که می‌توان گفت تقریبا چنین تجربه مشابهی را پشت سر گذاشته اما تعداد بازدیدکنندگان آن فضا به مراتب روزانه چندین برابر بازدیدکنندگان باغ موزه مینیاتوری در طول یک هفته است.

هر چند تا امروز درباره‌ی هزینه‌های اختصاص یافته به این موزه در هیچ رسانه‌ای صحبت نشده، اما قطعا شهردای منطقه هشت تهران هزینه‌ گزافی برای ساخت باغ موزه مینیاتوری ایران که سردر آن «میراث جهانی ایران» نیز حک شده، پرداخت کرده است.  اما این که چرا تا امروز تبلیغات مناسب و درخور شانی برای این فضا با ویژگی‌های خاص آن نشده، تا مخاطبان بیشتری به این سمت بروند، جای سوال دارد.

از دیگر تفاوت‌های باغ موزه مینیاتوری به عنوان یک بوستان را با دیگر بوستان‌های جهانی توجه به مجموعه‌های شاخص جهانی و محیط مربوط به آن‌ها با سناریوی تطبیق با جغرافیای ایران می‌توان برشمرد. بوستان مینیاتور گونه‌های منطقه زاگرس و منطقه البرز را به طور عمومی شامل می‌شود و در اطراف ماکت‌ها پوشش‌های گیاهی ویژه هر منطقه ایجاد می‌شود.

البته باغ موزه گیاه‌شناسی نمونه‌ی بزرگتری از پوشش‌های گیاهی کل ایران را نمایش می‌دهد که از نظر فضا و گستردگی قابل مقایسه با این فضا نیست.

 احداث ساختمان گالری به مساحت ۷۵۰متر مربع جهت ایجاد نمایشگاه دائمی میراث فرهنگی، کتابخانه، فروشگاه محصولات فرهنگی، چایخانه، مونیتورینگ، سرویس‌بهداشتی و ... از دیگر اقدامات صورت گرفته در بوستان مینیاتوری است.

بوستان مینیاتور مصداق توجه به محیط زیست و در عین حال مسائل فرهنگی و تاریخی است. تلفیق نمادهای تاریخی کشور با فضای سبز به سبک باغ ایرانی تجربه ای نو است که می تواند در سایر نقاط شهر و سایر شهرها نیز تکرار شود و شوق همنشینی فرهنگ ایرانی- اسلامی را در دل مردم زنده کند. البته اگر تبلیغات مناسب برای جذب مخاطب و گردشگر برای آن انجام شود.