هرگاه در حال خوردن مواد غذایی هستیم، آنزیم‌های موجود در بدن شروع به تجزیه مواد غذایی و تبدیل آنها به انرژی می‌کنند. این انرژی برای ضربان قلب، انواع فعالیت‌های داخلی بدن و فعالیت‌های روزمره ما مصرف می‌شود.
به گزارش جی پلاس، در واقع میزان تامین این انرژی میزان سوخت و ساز یا متابولیسم بدن ما را نشان می‌دهد. فاکتورهایی مثل سن، جنسیت، ژنتیک، وزن، عادت یا رژیم‌های غذایی و میزان فعالیت روزانه عوامل تاثیرگذار در افزایش یا کاهش سوخت و ساز بدن است. به گفته دکتر مسعود رحمانیان، فوق‌تخصص غدد و رئیس مرکز تحقیقات دیابت یزد، ورزش برای بدن بسیار مفید است و بهترین راه افزایش سوخت و ساز بدن به حساب می‌آید.
تغذیه، کلید اصلی تنظیم سوخت و ساز بدن
میزان مواد غذایی مصرفی در طول شبانه‌روز، مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده متابولیسم بدن است. دکتر مسعود رحمانیان، درباره ارتباط چربی‌ها و سوخت و ساز بدن به جام‌جم می‌گوید: متابولیسم بدن در واقع نشان‌دهنده سوخت و ساز بدن هر فرد است. در واقع فرد همراه غذایی که می‌خورد، مقداری انرژی کسب می‌کند که این انرژی صرف سوخت و ساز بدن می‌شود.
حال اگر فردی بیشتر از سوخت و ساز بدن انرژی یا غذا وارد بدن کند، این انرژی به صورت چربی در بدن ذخیره می‌شود. فلسفه این چربی ذخیره شده این است که اگر بدن بخواهد سوخت و ساز را افزایش دهد، بتواند از این چربی ذخیره شده استفاده کند؛ به‌عنوان مثال اگر فردی ورزش می‌کند، تحرک بیش از حد معمول انجام می‌دهد یا بیمار می‌شود، بتواند از چربی ذخیره شده استفاده کند، اما در حالتی که غذا بیش از حد وارد بدن شود و همزمان سوخت و ساز بدن پایین یا به عبارتی فعالیت بدن کم باشد، مواد غذایی اضافی به صورت بافت چربی ذخیره می‌شود و فرد روز‌به‌روز چاق‌تر می‌شود؛ بنابراین تغذیه درست و استفاده از مواد غذایی کامل و متنوع، کلید اصلی تنظیم سوخت و ساز بدن است.
فعالیت‌های بدنی را بیشتر کنید
توجه به تغذیه مناسب می‌تواند به حفظ سلامت و تنظیم سوخت و ساز بدن کمک کند. گرچه در ظاهر به نظر می‌رسد کم کردن میزان کالری دریافتی بدن به افزایش سوخت و ساز کمک می‌کند. واقعیت این است کم کردن بیش از حد کالری دریافتی نیز اثرات نامطلوبی به جای می‌گذارد که حتی باعث کند شدن سوخت و ساز بدن نیز می‌شود. در واقع بدن در این شرایط کالری کمتری می‌سوزاند و با وجود مصرف کمتر کالری، وزن بالا می‌رود.
دکتر رحمانیان درباره راه‌های بازگرداندن تعادل سوخت و ساز بدن ادامه می‌دهد: در واقع باید مقدار غذایی که مصرف می‌شود، همان مقداری باشد که بدن به آن نیاز دارد. کم کردن میزان غذای مصرفی یک راه‌حل برای بالا بردن سوخت و ساز بدن است، اما ورزش یکی از مناسب‌ترین کارهایی است که سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد، سلول‌های بدن، انرژی ای که در بدن ذخیره شده دریافت و این انرژی را صرف فعل و انفعالاتی می‌کنند که برای زنده ماندن آن سلول‌ها نیاز است.
انجام ورزش علاوه بر این که بافت‌های مضر بدن را که همان بافت چربی است از بین می‌برد، باعث می‌شود ضربان قلب بیشتر شود، قلب بتواند پمپاژ بیشتری در بافت‌ها داشته باشد و عضلات بدن بیشتر به کار افتد. این عضلات فعال شده میزان زیادی از انرژی ذخیره شده در بدن را مصرف می‌کنند و باعث افزایش سلامت عمومی بدن بخصوص سلامت قلب و عروق می‌شوند.
عوامل محیطی و ژنتیک را دریابید
مطالعات بسیاری نشان می‌دهد علاوه بر عادت‌های غذایی، اتفاقات زندگی روزمره نیز در افزایش یا کاهش سوخت و ساز بدن تاثیرگذار است. برای مثال قرار گرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا یا شرایط خاص مکانی و زمانی، متابولیسم بدن را کاهش یا افزایش می‌دهد. این فوق‌تخصص غدد در این باره می‌افزاید: بتازگی مطالعاتی نشان داده است کسانی که بیشتر در معرض سرما قرار می‌گیرند، سوخت و ساز بالاتری دارند و بیشتر می‌توانند چربی‌های سفیدی را که در بدن ذخیره شده به چربی‌های قهوه‌ای تبدیل کنند.
چربی قهوه‌ای، چربی ای است که ضرر آن از چربی سفید کمتر است. به همین دلیل توصیه می‌شود کسانی که می‌خواهند ورزش کنند بیشتر در محیط سرد ورزش کنند. چون هم ورزش و هم محیط سرد باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شود و این ورزش می‌تواند مفیدتر و تاثیرگذارتر باشد. ورزشی مثل شنا مناسب است و انجام چنین ورزش‌هایی حتی به افرادی که ورزشکار حرفه‌ای نیستند، توصیه می‌شود.
در مجموع بالا بردن سوخت و ساز بدن راه‌حل‌های گوناگونی دارد، اما همه آنها راه‌حل‌های مناسبی نیستند؛ برای مثال وقتی فرد در معرض انواع استرس‌ها از جمله استرس‌های شغلی قرار می‌گیرد، سوخت و ساز بدن افزایش می‌یابد، اما این روش، راه مفید و تاثیرگذاری برای سلامت بدن نیست و باعث بروز مشکلات بسیاری می‌شود.
بعضی بیماری‌ها نیز متابولیسم بدن را بالا می‌برند؛ به عنوان مثال پرکاری تیروئید که از طریق افزایش متابولیسم بدن باعث کاهش وزن می‌شود. اما به هر حال این یک مشکل است و می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد. بنابراین، این گونه نیست که هر روشی برای بالا بردن متابولیسم بدن روش مفیدی برای کاهش وزن و سلامت بدن باشد. کم‌کاری و پرکاری تیروئید یک بیماری خودایمنی و در اغلب موارد دارای زمینه ژنتیک و ارثی است، اما گاهی می‌تواند به صورت اکتسابی هم به وجود آید. تیروئید بر اثر جراحی تیروئید، سرطان تیروئید، به وجود آمدن گره‌های تیروئیدی یا ید درمانی ممکن است کم‌کار یا پرکار شود. در بیشتر موارد، پرکاری و کم‌کاری تیروئید بحث خانوادگی است، اما می‌تواند به شکل‌های دیگر نیز ایجاد شود.
مصرف مواد انرژی‌زا و داروهای مکمل
برخی مواد موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند سوخت و ساز بدن را بالا ببرد. این نوشیدنی‌ها سرشار از کافئین هستند و به همین دلیل میزان انرژی مصرفی بدن را افزایش می‌دهند، اما استفاده از آنها همراه با عوارض جانبی مثل افزایش فشار خون، اضطراب و اختلال در خواب همراه است و به همین دلیل مصرف آنها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
بعضی داروها مثل چربی‌سوزها یا هورمون‌های رشد که افراد ورزشکار برای پرورش اندام مصرف می‌کنند، نیز سوخت و ساز بدن را بالا می‌برند. این داروها عوارضی دارند که در قسمت‌های مختلف بدن می‌تواند خود را نشان دهد. از جمله می‌تواند باعث بروز دیابت و فشار خون شود و فشار زیادی به قلب بیاورد یا به سلول‌های مغز فشار وارد کند.
بسیاری از داروهایی که امروز به عنوان چربی سوز و افزایش متابولیسم بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند، بسیار مضر هستند. به نظر می‌رسد ورزش بهترین راه‌حل افزایش سوخت و ساز بدن است که می‌تواند اثرات مفیدی نیز روی بدن داشته باشد.
