مجمع جهانی اقتصاد در تازه‌ترین گزارش خود، رتبه نخست ارزان‌ترین کشور جهان به لحاظ هزینه برای گردشگری را به ایران اختصاص داد تا این سؤال پیش بیاید که آیا کسب رتبه نخست ارزان‌ترین کشور جهان برای گردشگری ایران مثبت است؟ پاسخ کارشناسان به آن منفی است.
به گزارش جی پلاس، گزارش مجمع جهانی اقتصاد یک نکته مثبت داشت که کمتر مورد توجه رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گرفت. براساس این گزارش ایران در شاخص رقابت‌پذیری صنعت گردشگری ومسافرت در سال 2017 چهار پله صعود کرد. آن‌طور که «اردشیر اروجی» کارشناس آمار و برنامه‌ریزی میراث فرهنگی و گردشگری می‌گوید، باید با افزایش ناوگان هوایی و تأمین زیرساخت‌ها هزینه را برای گردشگران خارجی بالا برد تا نفع آن به کشور برسد. او واقعی نبودن نرخ ارز را هم یکی دیگر از علل ارزان بودن ایران برای گردشگران دانست.
رتبه نود و سه
براساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران در شاخص «رقابت‌پذیری صنعت گردشگری و مسافرت» سال ۲۰۱۷ میلادی از میان ۱۳۶ کشور در رتبه نود و سوم قرار گرفت که جایگاه فعلی ایران در مقایسه با رتبه‌بندی پیشین از ۴پله صعود برخوردار است.
این در حالی است که به استناد گزارش مجمع جهانی اقتصاد، جمهوری اسلامی ایران به لحاظ رقابت‌پذیری قیمت در صنعت گردشگری و مسافرت در جایگاه نخست جهان قرار گرفته و بعد از آن مصر و مالزی هستند؛ ضمن اینکه این شاخص مقدار هزینه برای سفر به یک کشور یا سرمایه‌گذاری در آنجا را نشان می‌دهد.
به عبارت دیگر ایران به‌عنوان ارزان‌ترین کشور جهان برای گردشگری محسوب می‌شود و مجموع امتیاز تعلق گرفته به ایران با احتساب تمامی شاخص‌ها از ۷، رقم ۳.۴ است که به نسبت گزارش قبلی از رشد یک دهم درصدی برخوردار است.
بر پایه این گزارش، میزان امنیت در ایران به طرز قابل توجهی ارتقاء پیدا کرده است؛ اما در مقوله منابع فرهنگی و سفر تجاری، ایران در رتبه سی و هشتم جهان، در مقوله زیرساخت حمل و نقل هوایی در جایگاه هشتاد و نهم جهان و در مقوله زیرساخت خدمات توریست، در مکان یکصد و شانزدهم جهان جای گرفته است. تلاش دولت روحانی برای نوسازی ناوگان هوایی به گفته کارشناسان در سال‌های آتی این جایگاه را هم تغییر خواهد داد.
همچنین در رتبه‌بندی جهانی، ۱۰ کشور برتر جهان به لحاظ مقصد گردشگردی به ترتیب شامل اسپانیا، فرانسه، آلمان، ژاپن، بریتانیا، امریکا، استرالیا، ایتالیا، کانادا، سوئیس هستند که میزان جذب توریست به این کشورها تأثیر بسزایی روی رشد تولید ناخالص داخلی آنها گذاشته است.
تفاوت نرخ ارز
«علی رحیم پور» عضو هیأت پژوهشکده میراث فرهنگی تفاوت نرخ ارز را یکی از دلایل ارزان بودن کشور برای گردشگران می‌داند و می‌گوید: «کشور ما به لحاظ سوخت هم نسبت به سایر کشورها ارزانتر است.» او حمل و نقل هوایی، دریایی، زمینی و ریلی ایران را هم جزو ارزانترها در جهان می‌داند و می‌گوید: «همچنین خرید محصولات در داخل کشور هم برای گردشگر خارجی ارزان درمی آید.»
رحیم پور عدم دریافت هزینه‌ای از گردشگران در زمان ورود به کشور را یکی دیگر از دلایل کسب این رتبه می‌داند ومی گوید: «مثلاً شما وقتی به بالی و یا سنگاپور می‌روید در بدو ورود یک هزینه‌ای پرداخت می‌کنید.»
او آب آشامیدنی فراوان که در دسترس همه گردشگران است را یکی دیگر از علل ارزانی ایران می‌داند و می‌گوید: «در کشورهای دنیا آب آشامیدنی به راحتی در دسترس توریست قرار نمی‌گیرد و حتماً باید گردشگر برای مصرف آن پول پرداخت کند.» رحیم پور می‌گوید: «در کشور ما وقتی گردشگر خارجی با ماشین خودش به ایران می‌آید سفر برای او ارزانتر هم درمی‌آید.»
آیا هتل‌های ایران ارزان است؟
مجمع جهانی اقتصاد نخستین بار نیست که ایران را به عنوان ارزان‌ترین کشور جهان برای گردشگر معرفی می‌کند اما یک بحث محلی در ایران هماره قیمت هتل‌ها را جدا از خدمات دیگر برای گردشگر خارجی گران می‌داند. حتی رئیس هواپیمایی ترکیه هم گفته بود که هتل‌های ایران برای گردشگران اروپایی که آنها به ایران ترانزیت می‌کنند گران است. حال سؤال اینجاست که این تناقض از کجا می‌آید؟ رحیم پور می‌گوید: «عمده درآمد هتلداران ما از اتاق است اما در هتل‌های کشورهای اطراف مثل ترکیه، امارات و جمهوری آذربایجان امکانات جانبی تفریحی، سرگرمی و غیره وجود دارد که وقتی با آن مقایسه می‌کنند هتل‌ها گران به نظر می‌رسد. در صورتی که گران نیست.»
به گفته او الان متوسط قیمت یک اتاق در هتل‌های ایران 600 هزارتومان است که 170تا180 دلار می‌شود در صورتی که در دنیا کمتر از 250 دلار نمی‌شود. او شناور بودن قیمت هتل‌ها در کشورهای دیگر را هم یکی دیگر علل گران بودن هتل‌های ایران می‌داند و می‌گوید: «در اروپا در فصلی که مسافر کم است تخفیف‌های ویژه می‌دهند تا هتل‌ها، آژانس‌ها و راهنمای تور در این فصول بازار را از دست ندهند. اما در ایران این همکاری بین بخش‌های مختلف کمرنگ است.» او اعتقاد دارد که برای ایجاد فضای رقابتی باید مثل کشورهای اطراف نرخ‌ها را شناور و آزاد شود. او می‌گوید: «الان هتلدار با توجه به نرخ دولتی ونظارت دولت نمی‌تواند با نرخ‌ها بازی کند، بنابراین در فصل پرمسافر و کم مسافر اتاق را به یک قیمت می‌فروشد.»
«احمد روستا» استاد دانشگاه شهید بهشتی ارزان بودن را یکی از دلایل حضور گردشگران در ایران می‌داند و می‌گوید: «قیمت پایین در کنار جاذبه‌ها و نوع برخورد، شیوه پذیرایی نقش بالایی در جذب گردشگر دارد. او البته می‌گوید: «گردشگر که به ایران می‌آید خیلی نباید منتظر یک هتل 5 ستاره باشد که در اروپا می‌بیند.» به گفته روستا قیمت ارتباط نزدیکی با کیفیت خدمات دارد.
«ارزان بودن» مثبت نیست
«اردشیر اروجی» کارشناس آمار و برنامه‌ریزی میراث فرهنگی و گردشگری کسب رتبه نخست ارزان‌ترین کشور جهان برای گردشگران را نقطه مثبتی نمی‌داند ومی گوید: «کشورهای دنیا به دنبال گرفتن هزینه بالا از گردشگران هستند چون ورود گردشگر، فرسایش دارد و تولید زباله می‌کند. به محیط زیست و آثار تاریخی صدمه وارد می‌کند. در مقابل آسیب درآمد خوبی هم به کشور می‌رساند.» به اعتقاد او باید در حساب کتاب‌ها به هزینه و فایده حضور گردشگر توجه شود و به نقطه‌ای رسید که فایده حضور گردشگر بیشتر از هزینه باشد.
اروجی غیر واقعی بودن نرخ ارز را یکی از دلایل دیگر کسب این رتبه توسط ایران می‌داند ومی گوید: «اگر نرخ ارز واقعی شود قیمت برای گردشگر هم بالا می‌رود.»
اروجی اقامت کوتاه مدت گردشگران در ایران را یکی دیگر از علل می‌داند ومی گوید: «آنها در نهایت سه تا چهار روز در ایران می‌مانند و باز می‌گردند.» او اقامت کوتاه مدت گردشگران را به دلیل نوع خدمات و عدم تنوع آنها می‌داند و می‌گوید: «گردشگران در کشورهای دیگر خدمات متنوع دارند و خوب هزینه می‌کنند.» او کیفیت نسبتاً پایین خدمات کشوری را هم یکی دیگر از علت‌های ارزان بودن کشور برای توریست‌ها می‌داند. به گفته اروجی گردشگران خارجی در ایران از هتل‌هایی استفاده می‌کنند که کیفیت پایینی دارند: «خیلی از گردشگران اروپایی هم از اقامتگاه‌های بومگردی استفاده می‌کنند که هزینه بسیار پایینی برای آنها دارد اما در کشورهای دیگر گردشگر از هتل‌های بسیار شیک استفاده می‌کند قیمت بالایی هم پرداخت می‌کند.»
اروجی بحث را به گردشگران زیارتی می‌کشاند و می‌گوید: «گردشگران زیارتی که به کشور ما می‌آیند بیشتر گردشگران کم هزینه هستند.» او به خرید سوغاتی ایرانیان در عربستان اشاره می‌کند و می‌گوید: «وقتی ایرانی‌ها به عربستان می‌روند هزینه بالایی را برای خرید سوغاتی که بیشتر هم «چینی» است می‌دهند اما گردشگران ورودی ما خرید تجاری ندارند در نهایت صنایع دستی و سوغات فرهنگی را می‌خرند.»
رتبه 116
اروجی توجه همه را به رتبه دیگر ایران در گزارش مجمع جهانی اقتصاد جلب می‌کند ومی گوید: «در زیرساخت ایران رتبه 116 از 136 کشور را دارد.» او همین رتبه را یکی از دلایل ارزان بودن کشور می‌داند و می‌گوید: «رتبه ایران در حمل و نقل هم 89 است.» او می‌گوید: «وقتی کیفیت هواپیماهای ما خوب نیست قیمت‌ها پایین می‌آید.»
او اعتقاد دارد که وضعیت گردشگری در دولت روحانی بهتر شده اما تا وضعیت خوب فاصله دارد.
