چگونه امنیت مجازی کودکان را تامین کنیم؟

جی پلاس، به دنبال تعطیلی مدارس به دلیل گسترش ویروس کرونا و اقدامات انجام شده در راستای ایجاد فاصله گذاری اجتماعی، فعالیت های آنلاین امری ضروری برای داشتن زندگی عادی است. بچه‌ها و خانواده‌ها بیش از هر زمان دیگری برای اهدافی از قبیل یادگیری، روابط اجتماعی و بازی به روش‌های دیجیتال روی آورده اند.

نظارت بر فعالیت های آنلاین کودکان و نوجوانان در همه گیری ویروس کرونا

نسترن حبیبی، فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: افزایش فعالیت آنلاین به یادگیری، روابط اجتماعی و تفریحات کودکان کمک می‌کند، اما در عین حال، آن‌ها را در معرض خطراتی قرار می دهد؛ خطراتی مانند سوءاستفاده جنسی آنلاین. با گذراندن وقت بیشتر در فضای مجازی، احتمال برخورد کودکان با فرصت‌طلبان آنلاین بیشتر می شود. با اقدامات مربوط به ایجاد فاصله گذاری اجتماعی، احتمالاً تماس‌ها و گروه‌های آنلاین بیشتری در دسترس کودکان قرار داده می شوند. 

حبیبی افزود: قلدری سایبری مسئله ای نگران کننده ای است و اثرات منفی گسترد‌ه ای دارد. منظور از قلدری سایبری، رفتار‌های عمدی و تکرارشونده، آزاردهنده از طریق کامپیوتر، تلفن و دیگر وسایل الکترونیکی است. انتشار پیام‌ها و تصاویر شرمسار و تهدیدکننده در شبکه های اجتماعی، انتقال تصاویر شخصی دیگران و ارسال پیام های نامربوط درباره  آن‌ها و حتی تماس های آزاردهنده، نمونه های واضحی از قلدری سایبری هستند.

او ادامه داد: با افزایش زمانی که کودکان بدون برنامه به صورت آنلاین سپری می‌کنند و تنش‌های فزایند‌ه ای که با آن‌ها درگیر هستند، ممکن است قلدری سایبری هم افزایش پیدا کند.

این روانپزشک گفت: رفتار‌های پرخطر آنلاین و تماس فیزیکی کمتر با دوستان، ممکن است باعث شود بچه‌های بزرگتر رفتار‌های آنلاین خطرناک‌تری، مانند ارسال پیام و محتوای جنسی از خود نشان دهند. این موضوع ممکن است آن‌ها را با خطر باج‌گیری، آزار و تحقیر مواجه کند.

او بیان کرد: افزایش فعالیت آنلاین ممکن است کودک را در معرض محتوایی قرار دهد که برای سن او مناسب نیست؛ مثلاً محتوای دارای خشونت و یا محتوایی که فرد را به خودکشی و خودآزاری تشویق می‌کند. 

با فرزندتان صحبت کنید

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان افزود: امکان ندارد بتوانید هر لحظه از روز را در کنار کودکانتان بگذرانید، پس لازم است با آن‌ها در مورد مسائل مربوط به امنیت آنلاین صحبت کنید تا قدرت تفکر انتقادی آن‌ها را تقویت و به آن‌ها کمک کنید تا انتخاب‌های درستی داشته باشند. همچنین خوب است به آن‌ها نشان دهید که در صورت هرگونه نگرانی، می توانند از شما کمک بخواهند. ممکن است احساس کنید آن‌ها بیشتر از شما از تکنولوژی‌های جدید سر در می آورند، اما شما تجربه بیشتری در زندگی دارید و می توانید آن‌ها را راهنمایی کنید.

محدودیت زمانی تعیین کنید

حبیبی بیان کرد: در شرایط فعلی، حصول اطمینان از تعادل بین فعالیت‌های آنلاین و غیر‌آنلاین بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. گرچه ممکن است فعالیت‌های دیگر در حال حاضر محدود باشند، اما باید سعی کنید فعالیت‌های غیراینترنتی شامل ورزش، مطالعه و تفریحات دیگر را هم در برنامه روزانه‌تان قرار دهید. فراموش نکنید زمانی را که خودتان در اینترنت می‌گذرانید را کاهش دهید تا الگوی مناسبی برای فرزندانتان باشید.

فعالیت آنلاین در فضا‌های عمومی خانه

این روانپزشک ادامه داد: ممنوع کردن استفاده از دستگاه‌ها در بعضی قسمت‌های خانه به شما کمک می‌کند، نظارت و کنترل بهتری بر فعالیت های آنلاین فرزندتان داشته باشید. مثلاً می توانید چنین قوانینی را وضع کنید:

-در اتاق خواب  اجازه استفاده از هیچ دستگاهی وجود ندارد.

-از یک ساعت قبل از زمان خواب تعیین شده نباید هیچ صفحه نمایشی روشن شود.

-همه اعضای خانواده در زمان شام باید دستگاه هایشگان را خاموش کنند.

-دستگاه‌ها در طول شب در جایی شارژ می شوند که کودک به آن دسترسی ندارد.

-اپلیکیشن‌ها و بازی‌هایی را که فرزندانتان استفاده می‌کنند، بشناسید.

او گفت: چک کنید که اپلیکیشن‌ها، بازی‌ها و سایت‌های شبکه‌های اجتماعی برای سن کودکتان مناسب باشند. مراقب برنامه‌های پیام‌رسان و مکالمه آنلاین و همچنین اشتراک‌گذاری موقعیت در اپلیکیشن‌ها، بازی‌ها و شبکه‌های اجتماعی باشید؛ این مسئله ممکن است باعث تماس ناخواسته و لو رفتن محل فیزیکی آن‌ها شود. ممکن است گزینه‌هایی برای خاموش کردن این قابلیت یا محدود کردن مکالمه تنها به دوستان وجود داشته باشد. اطمینان حاصل کنید وسایل الکترونیکی کودکان به جدیدترین برنامه‌های آنتی‌ویروس مجهز باشند.

تنظیمات مربوط به حریم خصوصی را روشن کنید

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان تصریح کرد: تنظیمات مربوط به حریم خصوصی را در بازی‌ها و اپلیکیشن‌هایی که کودک شما از آن‌ها استفاده می‌کند را بررسی کرده و اطمینان حاصل کنید که روی خصوصی ترین حالت ممکن تنظیم شده‌اند. محدود کردن کسانی که می‌توانند با کودک تماس بگیرند یا اجازه تماس تنها به دوستان، امکان تماس ناخواسته را محدود می‌کند.

حبیبی افزود: در مورد پذیرفتن درخواست دوستی کسانی که کودک شخصاً نمی شناسند، ولی با او دوستان مشترکی دارند صحبت کنید. 

همراه آن‌ها بازی و تماشا کنید

این روانپزشک ادامه داد: مهمتر از همه به یاد داشته باشید وقت بگذارید و همراه بچه‌ها به صورت آنلاین بازی و تماشا کنید. حضور فعال در زندگی آنلاین آن‌ها بهترین راه برای این است که بفهمید در اینترنت چه می‌کنند و چرا از یک اپلیکیشن یا بازی لذت می‌برند. همچنین، حضور فعال بهترین فرصت را ایجاد می‌کند تا با آن‌ها در مورد امنیت آنلاین صحبت کنید.

از برنامه‌های کنترل والدین و گزینه‌های مربوط به جستجوی امن استفاده کنید

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان بیان کرد: نرم افزار‌های کنترل والدین به شما این امکان را می دهند که بر آنچه کودک می بیند و انجام می دهد، نظارت و آن را محدود کنید. با استفاده از آن‌ها می توانید دسترسی کودک به بعضی وبسایت ها، اپلیکیشن ها و قابلیت ها (مانند دسترسی به دوربین دستگاه) را مسدود کنید. نوع خاصی از محتوا مانند محتوای نامناسب برای کودکان یا محتوای جنسی را فیلتر کنید و بر استفاده کودک از دستگاه‌های متصل به اینترنت نظارت کنید.

او گفت: نرم افزار به شما گزارش می‌دهد کودک چه سایت‌هایی را دیده و از چه اپلیکیشن‌هایی استفاده کرده است. همچنین می‌توانید محدودیت زمانی تعیین کنید تا بعد از زمان مورد نظر دسترسی او قطع شود. هرچند نرم افزار‌های کنترل والدین ابزار مؤثری برای کمک به کنترل و محدود کردن فعالیت آنلاین کودکان هستند، لازم است به یاد داشته باشید که عملکرد آن‌ها بدون خطا نیست؛ هیچ جایگزینی برای مراقبت فعالانه والدین و نظارت مستقیم بر فعالیت آنلاین کودکان وجود ندارد.

تنظیمات وسایل هوشمند را چک کنید

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان افزود: تعداد اسباب بازی‌ها و دستگاه‌هایی که این روز‌ها به اینترنت وصل می‌شوند واقعاً شگفت آور است؛ از پهپاد‌های اسباب بازی و عروسک‌های خرسی کوچک گرفته تا تبلت‌ها و گجت‌های پوشیدنی. هرچند این دستگاه‌ها بسیار سرگرم کننده و آموزنده هستند اما می‌توانند جزئیات شخصی و موقعیت کودک شما را هم به دیگران نشان دهند و اجازه دهند افرادی بدون آگاهی شما با آن‌ها ارتباط برقرار کنند.

حبیبی توضیح داد: اقداماتی نظیر استفاده از پسورد‌های قوی، خاموش کردن دسترسی دستگاه به موقعیت مکانی و محدود کردن اطلاعات شخصی به اشتراک گذاشته شده است، به حفظ امنیت کودکان کمک می‌کند.

مراقب تماس‌های ناخواسته باشید

او افزود: تماس ناخواسته یعنی هرگونه ارتباطی که باعث شود کودک شما احساس ناراحتی یا عدم امنیت کند، حتی اگر در ابتدا پذیرای آن بوده است. فرد تماس گیرنده ممکن است غریبه، دوست اینترنتی و یا از آشنایان واقعی کودک باشد.

این روانپزشک تاکید کرد: برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی باید اطمینان حاصل کنید اکانت آن‌ها خصوصی است. آن‌ها را تشویق کنید درخواست غریبه‌ها و هر کسی را که شخصاً نمی شناسند پاک کنند؛ به یاد داشته باشید اگر این افراد به خشونت و تهدید روی آوردند، حتماً با پلیس تماس بگیرید.

او ادامه داد: سن متوسط کودکانی که مورد زورگیری سایبری قرار می‌گیرند ۱۴ سال است. دختران بیشتر از پسران تحت تأثیر این مسئله قرار می‌گیرند و شخصی که مرتکب این عمل می شود معمولاً کسی است که او را از مدرسه می‌شناسند. مراقب علائمی نظیر این باشید که کودک یا نوجوان بعد از استفاده از موبایل، تبلت یا کامپیوتر ناراحت به نظر برسد، بیش از حد معمول فعالیت‌های آنلاین خود را مخفی کند و یا گوشه گیر می‌شوند.

اگر کودک مورد قلدری در فضای مجازی قرار بگیرد، چه کنیم؟

این فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان یادآوری کرد: ممکن است اولین پاسخ غریزی ما، به عنوان پدر و مادر، این باشد که فرزندمان را از استفاده از شبکه‌های اجتماعی منع کنیم،  اما شاید این روند، مشکل را پیچیده تر کند. ممکن است کودک با این کار احساس کند مجازات شده و بیش از پیش احساس کند از جامعه طرد شده است.

او ادامه داد: شما می‌توانید با چند راهکار ساده مانند اینکه قلدری را به بخش خدمات شبکه اجتماعی که زورگیری در آن رخ داده است گزارش کنید؛ مدارک دال بر قلدری را جمع آوری و کاربر آزاردهنده را بلاک کنید، آسیب را به حداقل برسانید.

بازی‌های رایانه‌ای، کودکان را از محیط واقعی زندگی دور می‌کند

علی ناظری، روانپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: بازی‌های رایانه‌ای به طور کلی هم در فضای اینترنتی و هم با دستگاه‌های قدیمی‌تر و سیستم‌های جدیدتر به صورت سیستم‌های بازی در اختیار افراد قرار می‌گیرند و برای کودکان و نوجوانان جذابیت بیشتری دارند این در حالی است که این بازی‌ها گروه سنی خاصی را به خود اختصاص نمی‌دهند.

ناظری افزود: فلسفه ایجاد این بازی‌ها برای سرگرمی و افزایش توان ذهنی افراد در یک چارچوب مشخص به وجود آمدند، اما باید توجه داشت این ابزار نیز مانند هر وسیله مفید دیگری اگر بدون برنامه ریزی و آگاهی مورد استفاده قرار بگیرد، می‌تواند مضرات جدی به همراه بیاورد.

این روانپزشک ادامه داد: از آسیب های اصلی که بازی های رایانه‌ای می‌تواند برای کودکان به وجود بیاورد، دور کردن کودکان از محیط واقعی زندگی و اجتماع خانواده و همسالان آنها و حتی موجودات زنده است. ارتباط آنها در تمرکز بر این بازی‌ها می‌تواند باعث بروز مشکل در روابط آنها در بزرگسالی نیز بشود زیرا این بازی‌ها منجر به بروز خیال پردازی‌هایی می شود و می‌تواند ناهنجاری های فرهنگیِ بازی های وارداتی را به همراه داشته باشد.

این روانپزشک گفت: از بُعد روانشناختی آسیب دیگری نیز ممکن است بروز کند و آن عصبی شدن کودکان است زیرا این بازی‌ها، انرژی ذهنی زیاد و سرعت عمل و تمرکز بالایی را از کودک می‌گیرند و این تداوم درگیری ذهنی در کودکان و جوانان، منجر به خستگی و عصبی شدن آن‌ها هم می‌شود و نتیجه ای مانند پرخاشگری در برخواهد داشت. همچنین زمان، که از نیازهای مهم کودک است، در طول این بازی ها از او گرفته می شود و مانع اهمیت دادن به درس و فعالیت‌های اجتماعی و ورزش او می‌شود .

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی بیان کرد: خطر وابستگی و یا اعتیاد به این بازی‌ها نیز یکی از مسائل بسیار مهم است که خانواده‌ها باید به آن توجه داشته باشند. بعضی از این بازی‌ها بسیار جذاب هستند و جوایز و پاداش‌های خوبی را به کودکان ارائه می‌دهند و به این دلیل که با طی شدن هر مرحله وعده پاداش و امتیاز به بازیکنان بازی داده می‌شود، کودک را وسوسه می‌کند که هر بار با وجود شکست، باز هم برای طی کردن مراحل بعدی و دستیابی به آن جایزه‌ها، مداومت داشته باشد. این وابستگی و اعتیاد در بزرگسالان نیز بروز پیدا می‌کند، اما به دلیل ذهن آسیب‌پذیرتر‌ی که کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان دارند، حساسیت ما بیشتر است.

ناظری تصریح کرد: نکته مهمی که در مورد اعتیاد به این بازی‌ها وجود دارد این است که کودکان هر روز باید مراحل بعدی را تجربه کنند و اگر یک روز این مسیر را طی نکنند؛ عصبی و مضطرب می‌شوند که همه این‌ها نشانه اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای است و در نتیجه تاثیرات مخربی بر روح و روان و حتی تحصیل کودکان خواهد گذاشت و کودکان را گریزان از اجتماع، عصبی‌تر، وابسته‌تر و گریزان از دنیای واقعی و اتفاقات واقع بینانه خواهد کرد.

نقش خانواده ها در کنترل وضعیت فرزندشان بسیار مهم است. با یک برنامه ریزی جامع می توان از بروز تبعات احتمالی و گاه جبران ناپذیر این بازی ها، پیشگیری کرد. خانواده ها با نظارت کافی بر زمان بازی‌های انتخابی فرزندانشان می توانند از اعتیاد و وابستگی بیش از حد کودکشان جلوگیری کنند و در صورت بروز نشانه‌های اعتیاد به بازدید با مشاور مشورت کنند و توجه داشته باشند که این بازی‌ها را صرفاً به عنوان یک سرگرمی در اختیار فرزندانشان قرار بدهند و به مسئله گروه سنی و زمان استفاده از این بازی‌ها و همچنین مدیریت و تفکیک تفریح سرگرمی و تحصیل دانش‌آموزانشان توجه ویژه‌ای داشته باشند.