گردشگری در برهه کنونی یکی از ابزارهای رشد و توسعه پایدار بوده و روز به روز بر گستردگی و بالندگی آن در سرتاسر دنیا افزوده می شود. گردشگری در واقع برگرفته از فطرت کنجکاو و جستجو گر انسانی است. امروزه اکثر کشورهایی که به توسعه اقتصادی و اجتماعی خود می اندیشند به صنعت گردشگری به عنوان ضرورت مهم و اساسی می نگرند.
قرار گرفتن این مقوله در سبد خانوار،افزایش آگاهی جوامع در مورد پایداری و محدودیتهای حاصل از استفاده بیش از حد منابع و انرژی، نگرش جوامع در باره محیط زیست و ارتباط آن با گردشگری را می طلبد.
با گسترش فزاینده صنعت حمل و نقل کمتر نقطه ای در این کره خاکی وجود دارد که همواره بصورت بکر و دست نخورده باقی مانده باشد و رد پای انسان را درآن مشاهده ننمود.
بدون شک فعالیتهای گردشگری در مناطق اکوتوریستی پیامد های زیست محیطی ملموسی را بطور مستقیم یا غیر مستقیم به جا می گذارد که بررسی و تحلیل جامع و کامل این پیامد ها می تواند به برنامه ریزی جهت پایداری صنعت گردشگری و حفظ محیط زیست اقلیمی کمک نماید.
از طرف دیگر اقتصاد جهانی به گونه ای جدایی ناپذیر با محیط زیست پیرامونی در ارتباط است و این ارتباط بایستی به نحوی اعمال شود که به شکل برابر نیازهای نسل کنونی و نسل های آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورده سازد .
صنعت گردشگری گرچه به اشتغال و توسعه اقتصادی پایدار کمک می نماید اما تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی مخربی را بخصوص در کشورهای در حال توسعه برجا می گذارد که برخی از آنها عبارتند از آلودگی منابع آب زیر زمینی - تولید ضایعات - تاثیر پذیری فرهنگ بومی و محلی – مسائل اخلاقی – تخریب جنگلها و مراتع و.... .
حفاظت از محیط زیست نه تنها به عنوان جزء تفکیک ناپذیر توسعه پایدار بلکه به عنوان یکی از ارزش های بنیادین نیاز نسل امروز و نسل های آینده مورد پذیرش و تاکید قرار گرفته است.مصادیق ملموسی همانند استفاده نامناسب از انرژی و یا انرژی های نامناسب،افزایش جمعیت،الگوهای نامتعارف تولید و مصرف،افزایش آلودگی های زیست محیطی،بهره برداری و تخریب بی رویه منابع پایه (منابع آبی و جنگلی)فقر و .... عمدتا' از مشکلات محیط زیست انسانی محسوب می شوند و در این میان حفاظت از محیط زیست به موازات توسعه پایدار اهمیت پیدا می کند.
بنابر این کسانی که به آینده کره خاکی و حفظ موجودیت آن علاقه مندند در صدد رفع ناپایداری و بهبود کیفیت محیط زیست پیرامونی برآمده اند. با توجه به موارد فوق همه سازمان های صنعتی و خدماتی از یک کارخانه بزرگ که حجم زیادی از آلودگی را وارد محیط زیست می کند تا یک کارگاه کوچک که زباله ها و ضایعات خود را در محیط زیست رها می نماید یا من و شما که در خانه و یا در سفر زباله تولید می کنیم همه و همه در برابر محیط زیست مسئول هستیم و لازم است که در ارتباط با فرهنگ استفاده و بهره برداری از آن در سطح عموم آموزش های لازم داده شود چرا که همه ما هر وقت که مجال و فرصتی پیدا کنیم به دامن طبیعت پناه می بریم. هیچ فکر کرده ایم با این برخوردی که با طبیعت داریم آیا چند سال دیگر می توانیم گوشه دنجی خالی از آلودگی زیست محیطی پیدا کنیم .
لفظ و عبارت محیط زیست در زمان کودکی و نوجوانی شاید حتی یک بار هم به گوشمان نخورده بود . در آن زمان کسی نگران طبیعت و محیط زیست نبود فکر می کردیم آزادیم هر طور که می خواهیم می توانیم از طبیعت بهره برداری کنیم در واقع مصرف بیشتر یعنی رفاه بیشتر.به نوعی سهم آیندگان از طبیعت برای بسیاری از ما بی معنی بود.
اکنون روزگار دیگری است هر چند بسیار دیر اما به هر حال بر این باور رسیده ایم که استفاده از محیط زیست طبیعی حد و مرزی دارد و اگر به تعادل دیرپای آن ضرر برسانیم با آلودگی زیست محیطی و کمبود منابع طبیعی روبرو خواهیم شد. به علاوه خطرات زیادی بطور روز افزون انسان ها را تهدید می کند.
همانند تخریب لایه اوزن– باران های اسیدی– گرم شدن کره زمین– ذوب شدن یخ های قطبی– که می تواند فرو رفتن بخشی از سواحل را نیزدر نقاط مختلف جهان به دنبال داشته باشد. راهکاری که امروزه متخصصان امر گردشگری و محیط زیست جهت جلوگیری از آسیب های انسانی به طبیعت پیرامونی ارائه می نمایند مبتنی است برگردشگری سبز یا بوم گردی اکوتوریستی است.
در این نوع گردشگری افراد ضمن بازدید و بهره مندی ازجاذبه های طبیعی و ... تلاش می کنند سفرشان حد اقل آسیب را به طبیعت و محیط زیست و فرهنگ منطقه وارد آورند.
سازمان ملل متحد معیارهای مشخصی برای اکوتوریسم تنظیم کرده است اما گردشگری سبز یا (گرین توریسم) می تواند گستره وسیعی از استانداردها و شرایط را در بر گیرد.بنابراین فرصت های زیادی برای گردشگری سبز در سرتاسر جهان وجود دارد.
همانگونه که اشاره گردید تعداد گردشگرانی که به دور دنیا سفر می کنند رو به افزایش است پس گردشگری سبز موضوعی است که بایستی بیش از هر زمان دیگر به آن توجه گردد. گردشگری سبز لزوما' به معنی گذران سفر با سختی ها و مرارتها نیست بر عکس بسیاری از افراد آن را هیجان انگیز می دانند و با گزینه هایی که از بازیافت مواد تا اقامت در چادرها و خانه های درختی ،خوردن غذاهای محلی ، بومگردی و بازدید از مناطق فرهنگی به جای جذابیت های معمول گردشگری آنرا ترجیح می دهند.
در این سفرها با برنامه ریزی مدونی که صورت می گیرد گردشگر از بسیاری مکانهای طبیعی ، باستانی ، حیاط وحش و...دیدار می کند بدون آنکه تاثیر مخربی بر محیط زیست داشته باشد. وبه عنوان یک مبحث نو بر مصرف بهینه انرژی و پایداری آن تمرکز ویژه ای دارد و ظرفیتی است برای اشتغال زایی و کاهش فقر.
با گذشت نزدیک به 25 سال از شروع به کار انجمن جهانی اکوتوریسم (TIES) با بررسی اصول اکوتوریسم مشاهده می کنیم که سه اصل عمده در ادبیات آن مشهود و پررنگ است:
1- فرسایشی و استخراجی نیست. منظور از استخراجی و مصرفی، آنگونه فعالیت هایی است که سبب ایجاد آسیب های رفتاری و فیزیکی بر گونه های غیر انسانی در طبیعت می شود.
2- پایبندی به اخلاق زیست محیطی ایجاد می کند.
3- در رابطه با طبیعت، ارزش های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در اولویت قرار می دهد.
به طور خلاصه اکوتوریسم گردشگری سبز چیزی نیست جز حفظ و نگهداری از محیط زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم.
کسانی که می خواهند در زمینه بوم گردی مشارکت و فعالیت داشته باشند می بایست اصول زیر را به عنوان اصول اصلی و پایه ی این نوع خاص از گردشگری
بپذیرند:
1- به حداقل رساندن آسیب های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی در طول مسافرت
2- ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست محیطی و ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی
3- فراهم کردن تجربه ی مثبت و لذت بخش از سفر هم برای مسافران و هم برای افراد محلی
4- ایجاد منافع مستقیم مالی برای حفظ و حراست از زیست بوم
5- ارائه و تلاش در ایجاد تجربه ی به یاد ماندنی برای مسافران به گونه ای که آن ها را نسبت به منطقه میزبان دلسوز و حساس کرده و به اوضاع اجتماعی، آب و هوایی، زیست محیطی و سیاسی آن منطقه اهمیت بدهند
6- طراحی و ساخت امکانات سازگار با طبیعت و فرهنگ منطقه با کمترین آسیب ممکن به اکوسیستم بومی
7- آموزش قوانین و باورهای معنوی مردم محلی به گردشگران و ایجاد همکاری و مشارکت بین گردشگران و محلی ها با هدف توانمندسازی فردی و گروهی نهایتا' کلیه اقدامات آگاهی بخش نسبت به تغییرات زیست محیطی و تاثیر آن بر زندگی اینده انسان بایستی شامل ذینفعان کلان و خرد گردشگری و و زیست محیطی و همه اقشار جامعه باشد و شاهد تعاملی سازنده برای هر دو مقوله باشیم.
* روزنامه صدای زنجان، امیر حسین خلخالی، 1397،3،24.
7312/8068
انتهای پیام قرار گرفتن این مقوله در سبد خانوار،افزایش آگاهی جوامع در مورد پایداری و محدودیتهای حاصل از استفاده بیش از حد منابع و انرژی، نگرش جوامع در باره محیط زیست و ارتباط آن با گردشگری را می طلبد.
با گسترش فزاینده صنعت حمل و نقل کمتر نقطه ای در این کره خاکی وجود دارد که همواره بصورت بکر و دست نخورده باقی مانده باشد و رد پای انسان را درآن مشاهده ننمود.
بدون شک فعالیتهای گردشگری در مناطق اکوتوریستی پیامد های زیست محیطی ملموسی را بطور مستقیم یا غیر مستقیم به جا می گذارد که بررسی و تحلیل جامع و کامل این پیامد ها می تواند به برنامه ریزی جهت پایداری صنعت گردشگری و حفظ محیط زیست اقلیمی کمک نماید.
از طرف دیگر اقتصاد جهانی به گونه ای جدایی ناپذیر با محیط زیست پیرامونی در ارتباط است و این ارتباط بایستی به نحوی اعمال شود که به شکل برابر نیازهای نسل کنونی و نسل های آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورده سازد .
صنعت گردشگری گرچه به اشتغال و توسعه اقتصادی پایدار کمک می نماید اما تاثیرات زیست محیطی و اجتماعی مخربی را بخصوص در کشورهای در حال توسعه برجا می گذارد که برخی از آنها عبارتند از آلودگی منابع آب زیر زمینی - تولید ضایعات - تاثیر پذیری فرهنگ بومی و محلی – مسائل اخلاقی – تخریب جنگلها و مراتع و.... .
حفاظت از محیط زیست نه تنها به عنوان جزء تفکیک ناپذیر توسعه پایدار بلکه به عنوان یکی از ارزش های بنیادین نیاز نسل امروز و نسل های آینده مورد پذیرش و تاکید قرار گرفته است.مصادیق ملموسی همانند استفاده نامناسب از انرژی و یا انرژی های نامناسب،افزایش جمعیت،الگوهای نامتعارف تولید و مصرف،افزایش آلودگی های زیست محیطی،بهره برداری و تخریب بی رویه منابع پایه (منابع آبی و جنگلی)فقر و .... عمدتا' از مشکلات محیط زیست انسانی محسوب می شوند و در این میان حفاظت از محیط زیست به موازات توسعه پایدار اهمیت پیدا می کند.
بنابر این کسانی که به آینده کره خاکی و حفظ موجودیت آن علاقه مندند در صدد رفع ناپایداری و بهبود کیفیت محیط زیست پیرامونی برآمده اند. با توجه به موارد فوق همه سازمان های صنعتی و خدماتی از یک کارخانه بزرگ که حجم زیادی از آلودگی را وارد محیط زیست می کند تا یک کارگاه کوچک که زباله ها و ضایعات خود را در محیط زیست رها می نماید یا من و شما که در خانه و یا در سفر زباله تولید می کنیم همه و همه در برابر محیط زیست مسئول هستیم و لازم است که در ارتباط با فرهنگ استفاده و بهره برداری از آن در سطح عموم آموزش های لازم داده شود چرا که همه ما هر وقت که مجال و فرصتی پیدا کنیم به دامن طبیعت پناه می بریم. هیچ فکر کرده ایم با این برخوردی که با طبیعت داریم آیا چند سال دیگر می توانیم گوشه دنجی خالی از آلودگی زیست محیطی پیدا کنیم .
لفظ و عبارت محیط زیست در زمان کودکی و نوجوانی شاید حتی یک بار هم به گوشمان نخورده بود . در آن زمان کسی نگران طبیعت و محیط زیست نبود فکر می کردیم آزادیم هر طور که می خواهیم می توانیم از طبیعت بهره برداری کنیم در واقع مصرف بیشتر یعنی رفاه بیشتر.به نوعی سهم آیندگان از طبیعت برای بسیاری از ما بی معنی بود.
اکنون روزگار دیگری است هر چند بسیار دیر اما به هر حال بر این باور رسیده ایم که استفاده از محیط زیست طبیعی حد و مرزی دارد و اگر به تعادل دیرپای آن ضرر برسانیم با آلودگی زیست محیطی و کمبود منابع طبیعی روبرو خواهیم شد. به علاوه خطرات زیادی بطور روز افزون انسان ها را تهدید می کند.
همانند تخریب لایه اوزن– باران های اسیدی– گرم شدن کره زمین– ذوب شدن یخ های قطبی– که می تواند فرو رفتن بخشی از سواحل را نیزدر نقاط مختلف جهان به دنبال داشته باشد. راهکاری که امروزه متخصصان امر گردشگری و محیط زیست جهت جلوگیری از آسیب های انسانی به طبیعت پیرامونی ارائه می نمایند مبتنی است برگردشگری سبز یا بوم گردی اکوتوریستی است.
در این نوع گردشگری افراد ضمن بازدید و بهره مندی ازجاذبه های طبیعی و ... تلاش می کنند سفرشان حد اقل آسیب را به طبیعت و محیط زیست و فرهنگ منطقه وارد آورند.
سازمان ملل متحد معیارهای مشخصی برای اکوتوریسم تنظیم کرده است اما گردشگری سبز یا (گرین توریسم) می تواند گستره وسیعی از استانداردها و شرایط را در بر گیرد.بنابراین فرصت های زیادی برای گردشگری سبز در سرتاسر جهان وجود دارد.
همانگونه که اشاره گردید تعداد گردشگرانی که به دور دنیا سفر می کنند رو به افزایش است پس گردشگری سبز موضوعی است که بایستی بیش از هر زمان دیگر به آن توجه گردد. گردشگری سبز لزوما' به معنی گذران سفر با سختی ها و مرارتها نیست بر عکس بسیاری از افراد آن را هیجان انگیز می دانند و با گزینه هایی که از بازیافت مواد تا اقامت در چادرها و خانه های درختی ،خوردن غذاهای محلی ، بومگردی و بازدید از مناطق فرهنگی به جای جذابیت های معمول گردشگری آنرا ترجیح می دهند.
در این سفرها با برنامه ریزی مدونی که صورت می گیرد گردشگر از بسیاری مکانهای طبیعی ، باستانی ، حیاط وحش و...دیدار می کند بدون آنکه تاثیر مخربی بر محیط زیست داشته باشد. وبه عنوان یک مبحث نو بر مصرف بهینه انرژی و پایداری آن تمرکز ویژه ای دارد و ظرفیتی است برای اشتغال زایی و کاهش فقر.
با گذشت نزدیک به 25 سال از شروع به کار انجمن جهانی اکوتوریسم (TIES) با بررسی اصول اکوتوریسم مشاهده می کنیم که سه اصل عمده در ادبیات آن مشهود و پررنگ است:
1- فرسایشی و استخراجی نیست. منظور از استخراجی و مصرفی، آنگونه فعالیت هایی است که سبب ایجاد آسیب های رفتاری و فیزیکی بر گونه های غیر انسانی در طبیعت می شود.
2- پایبندی به اخلاق زیست محیطی ایجاد می کند.
3- در رابطه با طبیعت، ارزش های سازگار با محیط زیست و اخلاق محور را در اولویت قرار می دهد.
به طور خلاصه اکوتوریسم گردشگری سبز چیزی نیست جز حفظ و نگهداری از محیط زیست، جوامع بومی و سفر مسئولانه با هدف ایجاد پایداری در زیست بوم.
کسانی که می خواهند در زمینه بوم گردی مشارکت و فعالیت داشته باشند می بایست اصول زیر را به عنوان اصول اصلی و پایه ی این نوع خاص از گردشگری
بپذیرند:
1- به حداقل رساندن آسیب های فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روانی در طول مسافرت
2- ایجاد آگاهی فرهنگی و زیست محیطی و ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و مردم بومی
3- فراهم کردن تجربه ی مثبت و لذت بخش از سفر هم برای مسافران و هم برای افراد محلی
4- ایجاد منافع مستقیم مالی برای حفظ و حراست از زیست بوم
5- ارائه و تلاش در ایجاد تجربه ی به یاد ماندنی برای مسافران به گونه ای که آن ها را نسبت به منطقه میزبان دلسوز و حساس کرده و به اوضاع اجتماعی، آب و هوایی، زیست محیطی و سیاسی آن منطقه اهمیت بدهند
6- طراحی و ساخت امکانات سازگار با طبیعت و فرهنگ منطقه با کمترین آسیب ممکن به اکوسیستم بومی
7- آموزش قوانین و باورهای معنوی مردم محلی به گردشگران و ایجاد همکاری و مشارکت بین گردشگران و محلی ها با هدف توانمندسازی فردی و گروهی نهایتا' کلیه اقدامات آگاهی بخش نسبت به تغییرات زیست محیطی و تاثیر آن بر زندگی اینده انسان بایستی شامل ذینفعان کلان و خرد گردشگری و و زیست محیطی و همه اقشار جامعه باشد و شاهد تعاملی سازنده برای هر دو مقوله باشیم.
* روزنامه صدای زنجان، امیر حسین خلخالی، 1397،3،24.
7312/8068
کپی شد
