پسماندهای این واحدهای شهرک روی حاوی فلزات سنگین از جمله روی، نیکل، کادمیوم، کبالت و سرب بوده که این فلزات سنگین می‌تواند عامل تهدید هوا و خاک و همه موجودات زنده از قبیل انسان و حیوان و گیاهان نیز باشد.
براساس مقایسه مقادیر میانگین غلظـت کـل فلـزات سنگین مورد بررسی در منطقه مطالعاتی با مقادیر میانگین جهانی قابل قبـول این عناصر، مشخص شد کـه خـاک‌های منطقه بـه سرب، روی و کادمیوم آلوده هستند. اما غلظت کل عناصر نیکل و مس در خـاک کمتر از حد مجاز جهانی این عناصر است.
رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان زنجان می‌گوید: براساس پروژه تحقیقاتی که محیط‌زیست استان مجری آن بوده خاک‌های اطراف شهرک روی آلوده به فلزات سنگین است و این آلودگی تا یک یا 2 کیلومتری شهرک رسیده که علاوه بر خاک بر گیاهان نیز تاثیر گذاشته است. همچنین اراضی روستای اژدهاتو به دلیل نزدیکی به شهرک روی و کیک خانه‌ای که در آن مستقر است آلوده به فلزات سنگین است.
«علی اسدی» می‌افزاید: این در حالی‌است که روستای اژدهاتو بیش از یک هزار نفر جمعیت دارد و شغل بیشتر اهالی آن دامداری و کشاورزی است و محصولات کشاورزی آن نیز به زنجان و شهرهای همجوار صادر می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به نمونه برداری از غلظت ذرات معلق در هوا بیان می‌کند: در 72 مورد از نمونه‌برداری‌هایی که در شرایط آب و هوایی مختلف انجام شده است، نتایج به‌دست آمده حاکی از آن است که غلظت فلزات سنگین در زنجان زیر استاندارد بهداشت جهانی است.
براساس آخرین تحقیقاتی که مهر ماه سال 91 در دانشگاه زنجان در خصوص آب‌های زیرزمینی اطراف شهرک‌های صنعتی انجام شده تا تاریخ ذکر شده آب‌های زیرزمینی اطراف شهرک روی خیلی آلوده به فلزات سنگین نبودند و آلودگی در این خصوص مشاهده نشده است.
تاثیرات سرب و روی بر بدن
آلودگی پسماندها از دید کارشناسان از آلایندگی خود کارخانه‌ها مهم‌تر هستند زیرا این پسماندها حاوی مواد فلزات خطرناکی هستند و نیاز به مدیریت دارند.
اسدی با اشاره به مضرات فلزات سنگین بر بدن انسان ادامه می‌دهد: سرب در بدن موجب کاهش ضریب هوشی و احتمال ایجاد سرطان و یا حتی سقط جنین نیز می‌شود.
وی اضافه می‌کند: کادمیوم که با درصد خیلی پایینی در فلزات سنگین پسماندها مشاهده می‌شود جزو خطرناک‌ترین فلزات است و کارگرانی که در این صنعت مشغول هستند با خطرات احتمالی آن مواجه هستند.
افزایش خطرات کیک خانه با وزش باد
رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان زنجان می‌گوید: در حال حاضر اصلی‌ترین مشکل در شهرک روی زنجان کیک خانه و محل قرارگیری آن و فیلترهای کیک خانه‌ها است که در زمان تردد خودروها از آن محل و وزش باد خطرات آن زیاد می‌شود. زیرا با وزش باد ذرات و فلزات سنگین در آن به سمت شهر منتقل و موجب آلودگی می‌شوند.
وی اعتقاد دارد: پسماندهای این شهرک در صورت نبود مدیریت صحیح پسماند باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود. در حال حاضر تکلیف کیک‌خانه مشخص نیست و دولت اظهار می‌کند که این پسماندها به دلیل داشتن مواد و فلزات ارزشمند متعلق به اوست و شهرک صنعتی روی نیز این پسماندها را متعلق به خود می‌داند. در ارتباط با این موضوع اخطاریه‌هایی برای تعیین تکلیف این پسماندها و تغییر مکان آنها- که به تایید اداره محیط زیست استان است - به هیات امنای شهرک روی ارسال شده است تا با راهکارهایی که مشاورها می‌دهند پسماندها را بازیافت و مابقی در محلی مناسب به طور اصولی مدیریت شوند.
برای حل مشکل محل کیک خانه جلسات مختلفی با اعضای اداره محیط زیست استان و هیات امنای شهرک صنعتی روی تشکیل شده که نتایج آن به‌زودی مشخص می‌شود.
مسیل‌ها؛ عامل جریان پسماندها
بارش باران بر روی کیک خانه‌های شهرک روی موجب جریان این پسماندها به سمت اراضی اطراف شهرک شده و باعث آلودگی خاک و حتی آب‌های زیرزمینی می‌شود. برای جلوگیری از افزایش و پیشروی آلودگی نیاز به اقدامات مسئولان مربوطه است. اسدی دراین خصوص اظهار می‌کند: محوطه واحدهایی که آب پسماند در اطراف آنها قرار دارد ایزوله و شیب‌بندی شده و آب‌ها پس از مصرف دوباره از طریق حوضچه‌های بتنی به سمت چرخه تولید هدایت می‌شوند.
آب باران و مسیل‌هایی که خارج از این شهرک قرار دارد نیز نیاز به ساماندهی دارد.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست از صدور اخطارهای قانونی به واحدهای تولیدی متخلف خبر می‌دهد و می‌گوید: با دعوت از هیات امنای شهرک درخواست کرده‌ایم تا جزئیات برنامه‌های جدید خود را در ارتباط با کف‌سازی کیک خانه، ایزوله کردن و مدیریت هرزآب‌ها اعلام کنند. به گفته وی باید هیأت امنای شهرک در خصوص شیب‌بندی و ساخت حوضچه‌های بتنی در کیک خانه شهرک تخصصی روی زنجان به محیط زیست شهرستان پاسخگو باشد.
خطرات و مشکل ریزگردهای سرب و روی بر منطقه چند سال است که در استان مطرح و بر آن تأکید می‌شود که پافشاری مسئولان می‌تواند ناشی از مسائل دیگری هم باشد؛ مثل این که شاید شمار شاغلین (مستقیم و غیر مستقیم) شرکت ملی سرب و روی عدد چشمگیری باشد که بیکاری آنها معضل به مراتب بزرگ‌تری پدید می‌آورد؛ یا این نکته که بیش از 70 درصد سرب و روی کشور از این استان صادر می‌شود و بزرگ‌ترین معدن این مواد معدنی خاورمیانه در زنجان قرار دارد.
مضرات فلزات سنگین
کارشناس مسئول بهداشت حرفه‌ای مرکز شهرستان زنجان با تایید مضرات فلزات سنگین بر بدن که در پسماندهای شهرک روی یافت می‌شود، اظهار می‌کند: فلزات سرب و روی خطر زیادی برای بدن انسان ندارد ولی فلزات سنگینی از قبیل نیکل، کبالت و کادمیم که در پسماندهای شهرک روی وجود دارد موجب تضعیف سیستم بدنی و آسیب‌های کبدی و کلیه در بدن انسان می‌شود.
«الهه رحیمی» با اشاره به خطرات سرب بر بدن اشخاصی که به طور مداوم با مواد دارای سرب سر و کار دارند، اظهار می‌کند: تماس با سرب مسمومیت‌های خفیف تا شدید را به دنبال دارد که مسمومیت مزمن موجب احساس خفگی عمومی، سر درد، کاهش وزن، کم خونی و افزایش فشار خون می‌شود.
وی تصریح می‌کند: تماس مداوم با سرب سبب آسیب‌های کلیوی و مغز و سیستم عصبی مرکزی بدن، ناباروری و ضعف عضلانی شده و مهم‌تر از همه به جای کلسیم در استخوان تجمع کرده و موجب پوکی و شکننده شدن آن می‌شود.
رحیمی می‌گوید: این مواد از طریق ادرار و یا مدفوع از بدن دفع می‌شود که گرفتگی عضلانی شدید و سفتی جدار شکمی و فلج عضلانی را به دنبال دارد.
آنالیز کارگران صنایع روی
کارشناس مسئول بهداشت حرفه‌ای مرکز شهرستان زنجان تصریح می‌کند: آنالیزی برای کارگران این صنعت وجود دارد که میزان فلزات سنگین از جمله روی، سرب و کادمیم در خون اندازه‌گیری می‌شود. اگر این فلزات در خون بالا برود اصولا باید حقوقشان را بگیرند و مدت 6 ماه برای پایین آمدن این فلزات در خون به محل دیگری بروند و دور از این فلزات سنگین باشند.
46
