بر اساس گزارش‌های استانداری زنجان، از یک میلیون و ۲۰ هزار نفر جمعیت این استان، ۱۰۰ هزار نفر در مناطق حاشیه شهر زندگی می‌کنند. از این تعداد ۷۵ هزار نفر در مناطق حاشیه‌ای شهر زنجان و ۲۵ هزار نفر نیز در شهرهای خرمدره، قیدار و ابهر ساکن هستند. از مناطق مختلف موجود در شهر زنجان ۷ منطقه اسلام‌آباد، نجف‌آباد، سایان، خان‌دره، کوچیک، شهرک شهدا و فاطمیه از مناطق غیر رسمی این شهر به شمار می‌روند. با این حال قرار نگرفتن زنجان در بین ۱۵ استان دارای مشکل در حوزه سکونتگاه‌های غیر رسمی کشور، جای بسی امید برای برطرف کردن این مسئله در استان است.
در بین ۷ سکونتگاه غیر رسمی شهر زنجان، منطقه اسلام آباد متفاوت است. این منطقه که از جمله مناطق تجاری شهر محسوب می‌شود دیدگاه همگان را در مورد سکونتگاه‌های غیر رسمی شهر تغییر می‌دهد چرا که به گفته مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری زنجان نبود سند مالکیت، تراکم بالای جمعیتی و نیز محرومیت از خدمات فرهنگی، اجتماعی، بهداشتی و درمانی از شاخصه‌های مناطق ویژه اجتماعی محسوب می‌شود که این ویژگی‌ها زمینه‌ساز رشد آسیب‌های اجتماعی است. این مناطق در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در استان شکل گرفته‌اند.
مشکلات اجتماعی
فرماندار شهرستان زنجان بی‌توجهی به مسائل و مباحث اجتماعی را زمینه به وجود آمدن آسیب‌های اجتماعی عنوان می‌کند و می‌گوید: در کنار بررسی و برنامه‌ریزی برای برطرف کردن دیگر مشکلات در جامعه، رفع مسائل اجتماعی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
«رسول بیات» وجود آسیب‌های اجتماعی در سکونتگاه‌های غیر رسمی استان را بیش از دیگر مناطق می‌داند و اضافه می‌کند: برای کاهش مشکلات اجتماعی ورود هر یک از خانواده‌ها و مردم شهر می‌تواند در تسریع روند نزولی این مسائل مؤثر واقع شود.
رئیس عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان اجرای طرح‌هایی برای برطرف کردن مشکلات موجود در شکل‌گیری بافت شهری را ضروری عنوان می‌کند و می‌گوید: با شناسایی سکونتگاه‌های غیر رسمی در استان برای ارائه طرح‌هایی در راستای بر طرف شدن مشکلات ناشی از نبود امکانات و خدمات رفاهی در این مناطق اقداماتی به عمل می‌آید.
تهیه طرح
«صمد هاشملو» از شناسایی و اجرای طرح‌های توسعه شهری در شهرهای زنجان، خرمدره، قیدار و ابهر خبر می‌دهد و اظهار می‌کند: به دلیل بالا بودن جمعیت در این مناطق، این شهرها در اولویت اجرای طرح شناسایی و تهیه طرح برای این مناطق و بافت‌های ناکارآمد شهری قرار گرفته‌اند.
به گفته وی کمبود امکانات و خدمات رفاهی نظیر نبود پاسگاه، پارک و پل‌های ارتباطی، وجود معابر نامناسب، کمبود خدمات شهری، دسترسی نامطلوب به خدمات بهداشتی، تراکم جمعیتی و دیگر موارد در سکونتگاه‌های غیر رسمی برای ایجاد شرایط و امکانات زندگی شهری مسئله‌ساز است.
رئیس عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان می‌افزاید: برای رفع مشکلات۵ پهنه شهرستان زنجان که سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت‌های فرسوده، تاریخی، ناکارآمد شهری و روستایی را شامل می‌شود، تهیه طرحی در شهرهای ابهر، قیدار و خرمدره از نیمه‌های سال گذشته آغاز شده است.
همکاری دستگاه‌های متولی
در بحث سکونتگاه‌های غیررسمی و ۴ پهنه دیگر شهر در کنار اداره‌کل راه و شهرسازی، دستگاه‌هایی مانند میراث فرهنگی و شهرداری نیز دخیل هستند. هاشملو به اجرای پروژه‌های مختلف در زمینه بهسازی و پایداری شهری اشاره می‌کند و می‌گوید: در کنار این پروژه‌ها، مرمت بخش‌های تاریخی و توسعه خدمات شهری از سوی دیگر دستگاه‌های متولی انجام می‌گیرد. وی ادامه می‌دهد: برای ساماندهی فضاهای شهری اعتبارات قابل توجهی به وسیله ستاد بازآفرینی پایدارشهری در کشور ارائه می‌شود که باید در راستای بهسازی فضای شهری طرح‌هایی برای جذب این اعتبارات اجرا شود. وی به اجرای طرح ارائه تخفیف برای نوسازی بافت‌های فرسوده اشاره می‌کند و می‌گوید: اجرای اینگونه طرح‌های تشویقی در کنار کمک به مردم باعث زیبا شدن چهره شهر نیز می‌شود.
در سخنان شهردار زنجان به وجود ۲۴۷ هکتار سکونتگاه غیر رسمی و بافت برنامه‌ریزی نشده در شهر زنجان اشاره شده است که «حبیب یگانه» ارائه تسهیلات برای نوسازی ساختمان‌های این مناطق را مهم‌ترین اقدام برای برطرف شدن بخشی از مشکلات این مناطق عنوان می‌کند.
طرح‌های توسعه عملی می‌شود
هاشملو با اشاره به این‌که با شناسایی سکونتگاه‌های غیر رسمی و معرفی این مناطق به اداره‌کل راه و شهرسازی، برای تهیه طرح و اجرای برنامه‌های توسعه کارهایی در دست اقدام است، اظهار می‌کند: در حال حاضر به جز شهر خرمدره، شهرهای زنجان، ابهر و قیدار نسبت به شناسایی و معرفی سکونتگاه‌های غیر رسمی اقدام کرده‌اند. وی به اجرای برنامه‌های عملی در خصوص بر طرف کردن مشکلات سکونتگاه‌های غیر رسمی اشاره می‌کند و می‌افزاید: برنامه‌های مطالعاتی آن به وزارت راه و شهر سازی ابلاغ شده است. وی با بیان این‌که صدور سند مالکیت برای سکونتگاه‌های غیر رسمی در اولویت است، اضافه می‌کند: بدون سند مالکیت، اهالی این مناطق در دریافت تسهیلات برای بهسازی و نوسازی ساختمان‌های موجود با مشکل روبه‌رو می‌شوند. از این رو صدور سند نخستین اقدام برای اجرای طرح‌های توسعه است.
هاشملو به صدور سند در بخش‌هایی از کشور برای اجرای طرح‌های توسعه در سکونتگاه‌های غیر رسمی اشاره می‌کند و می‌گوید: با صدور سند، زمینه برای دریافت مجوز ساخت و تسهیلات ارائه شده فراهم می‌شود. به گفته وی تدوین برنامه‌ای جامع در زمینه رسیدگی به مشکلات سکونتگاه‌های غیر رسمی و ارائه طرح برای برطرف شدن این مسائل از جمله اقدامات اولیه انجام شده در شهرهای ابهر، قیدار و زنجان به شمار می‌آید که طرح مطالعاتی به وزارت راه و شهر سازی پیشنهاد شده است. رئیس عمران و بهسازی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان بیان می‌کند: بعد از صدور سند مالکیت و ارائه پروانه ساخت از سوی شهرداری برای احداث ساختمان و ایجاد فضاهای شهری و ارائه امکانات و خدمات رفاهی در این مناطق می‌توان اقدام کرد که مشارکت دستگاه‌های متولی در کنار شوراهای اسلامی شهرها نیاز است.
46
