سرعت رشد فناوری و بازشدن فضاهای جدید کار در این حوزه و لزوم همپا بودن رسانه ها با این تحولات و دگرگونی ها از دغدغه های مهم فعالان این عرصه است که پرداختن به آنها با شرایط بخش های مختلف جامعه گره می خورد.
فعالیت درعرصه های اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه در هر مقطعی از زمان و در جوامع مختلف همواره با چالش، استرس و فراز و فرودهایی همراه بوده است که گاه این چالش‌ها با تنگناهایی مضاعف تر میشود و شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و به خصوص اقتصادی تاثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر این عرصه دارند.
برای بررسی چالش ها و دغدغه های رسانه ها، ایرنای زنجان میزگردی را با حضور فاطمه کرباسی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان، یوسف ناصری رئیس خانه مطبوعات استان زنجان و جعفر محمدی از کارشناسان رسانه استان برگزار کرد؛ در این میزگرد عمده ترین چالش ها و نقاط قوت و ضعف و قوت رسانه های استان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و راهکارهای لازم برای برون رفت از بخش مهمی از این مشکلات ارائه شد.
رسانه های موفق حلقه ارتباطی بین مردم و جریان آزاد اطلاعات هستند
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان با بیان اینکه رسانه باید حلقه ارتباطی میان مردم با جریان آزاد اطلاعات باشد، گفت: هر رسانه ای که این ویژگی را داشته باشد موجب اعتماد مضاعف مردم به خود می شود و نبود اعتماد مردم به رسانه نشان دهنده عدم موفقیت آن در این زمینه است.
فاطمه کرباسی اظهار داشت: رسانه ها با پیوند دادن جریان آزاد اطلاعات به مردم، شکاف ها یا بی اعتمادی احتمالی بین مردم و حاکمیت را پر می کنند.
وی یادآورشد: در جریان آزاد اطلاعات، رسالت اصلی رسانه ها رعایت اخلاق درانتشار اخبار و اطلاعات است یعنی هر زمانیکه مردم احساس کنند که این اتفاق نمی افتد از رسانه ها فاصله می گیرند.
کرباسی بابیان اینکه هرچه رسانه ها از دو مقوله صداقت و صراحت بیشتر بهره ببرند همان میزان به رسالت اصلی خود عمل کرده اند، افزود: گاهی اوقات رسانه ها از رسالت ذاتی خود خارج می شوند و در سطح ملی به تریبون یک جریان سیاسی و در استانها به تریبون محفل های منطقه ای تبدیل می شوند و مردم با آگاه شدن از این موضوع از آن نشریه فاصله می گیرند.
وی با اشاره به اینکه رسانه های اختصاصی یک حزب، جریان سیاسی و مجموعه اداری شرایط خاصی دارند، ویژگی های بیان شده را مربوط به رسانه های عمومی عنوان کرد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان با تبیین نقاط قوت رسانه های استان زنجان گفت: این رسانه ها از یک فضای مناسب سیاسی و فرهنگی حاکم بر استان بهره مند هستند که نمی توان آن را نادیده گرفت.
کرباسی تاکید کرد: وجود نماینده ولی فقیه در استان که نهایت تلاش خود را در ایجاد و تثبیت آرامش و ثبات جریان حاکمیتی و سیاسی در استان به کار می بندد، حضور استانداری که به رسانه ها و گردش اطلاعات اهمیت می دهد و حرکت متعادل ائمه جمعه باعث شده نشریات استان نیز از فضای سیاسی و فرهنگی حاکم بر استان بهره مند شوند که این وضعیت در بسیاری از استانها وجود ندارد.
وی یادآورشد: در شرایط و برهه های مختلف نشریات استان تجربیات خوبی را کسب کرده اند و این موجب شده است این رسانه ها گاهی پهلو به پهلوی نشریات کشور حرکت کنند.
کرباسی در بخش تخصصی و فنی نیز طراحی و گرافیک نشریات استان را مناسب و قابل قبول عنوان کرد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان همچنین عمده ترین آسیب رسانه های استان زنجان را سیاست زدگی آنها عنوان کرد و گفت: برخی از نشریات به ابزار منعکس کننده سهم خواهی برخی محافل منطقه ای تبدیل شده اند.
وی اظهار داشت: محافل منطقه ای اگر رئیس و مدیری از طیف خودشان به مجموعه ای گماره شود تمام مطالب آنها را منعکس می کنند در غیر اینصورت هیچ نوع مطلبی را از آن مجموعه در اختیار مردم قرار نمی دهند.
کرباسی آسیب بعدی رسانه های استان که از مشکل مالی آنها ناشی می شود را تبدیل شدن آنها به روابط عمومی برخی دستگاه ها برای گرفتن آگهی و رپورتاژ عنوان کرد و گفت: این وضعیت آسیب جدی به رسانه ها وارد می کند به طوریکه اعتماد مردم از آنها سلب می شود.
وی یادآور شد: رفتارهای شدید عکس العملی و زیرپا گذاشتن اخلاق و رسالت رسانه ای رکن چهارم دمکراسی را به بده بستانهای سطح پایین و جزئی تقلیل می دهد.
کرباسی افزود: عمده ترین مشکلات و تنگناهایی که رسانه ها با آنها درگیر هستند اولین آن مشکلات جدی و حاد مالی است که سرچشمه گرفته از وضعیت اقتصادی کشورو تحریم هاست.
وی مشکل مالی رسانه ها را منجر به استفاده از نیروهای آماتور و غیرحرفه ای در رسانه ها عنوان کرد و گفت: نبود کادر حرفه ای، رسانه ها را خالی از تحلیل ها و گزارش های مناسب می کند و این موجب می شود تا مطالب نشریات از ذائقه مردم فاصله بگیرند.
کرباسی شبکه های اجتماعی را رقیب جدی و سرسخت رسانه های مکتوب خواند و افزود: در وضعیت کنونی رسانه های مکتوب نیز برای عقب نماندن از قافله مجبور به استفاده از شبکه های اجتماعی و فضای اینترنتی برای انتقال مطالب خود شده اند.
وی با تاکید بر اینکه رسانه ای که مخاطب خود را از دست دهد در اوج مشکلات قرار می گیرد، افزود: به روز نبودن، نداشتن کادر متبحر و زیرپا گذاشتن اخلاق حرفه ای عمده دلیل ریزش مخاطب نشریات است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان کمک های مالی و ارتقای کیفیت کادر رسانه ها را از جمله برنامه ها و حمایت های این اداره کل عنوان کرد و افزود: حمایت مالی از نشریات در قالب پیگیری یارانه های آنها انجام میشود.
کرباسی افزود: در بحث حرفه ای بودن کادر نیز هرجایی که ضعف داشتیم و در جشنواره ها با امتیاز کم داورها مواجه شدیم دوره های آموزشی برگزار می کنیم تفاهمنامه ای نیز در خصوص برگزاری دوره های آموزشی خبرنگاران بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و استانداری منعقد شده است.
وی با تاکید بر اینکه سواد رسانه ای مردم نیز باید ارتقا یابد تصریح کرد: مردن اطلاعات مورد نیاز خود را از فضای مجازی می گیرند به همین جهت باید سواد رسانه ای آنها افزایش یابد تا خبر موثق را از اخبار دروغین تشخیص دهند.
کرباسی گفت: هریک از رسانه های مکتوب نیز باید بتوانند مجوز یک نشر دیجیتال را بگیرند تا نشر دیجیتالی هم داشته باشند و از این فضا هم بتوانند استفاده کنند.
وی افزود: هیچ گاه تلقی این نیست که رسانه ها بلندگو با روابط عمومی استانداری یا دستگاه های دولتی باشند اما رعایت انصاف مورد تاکید همه مردم و دستگاههاست.
کرباسی یادآورشد: رسانه ها می توانند جو جامعه را به سمت یاس ناامیدی، التهاب و شورش ناآرامی و غیرمطمئن ببرند و درمقابل می توانند نشاط و شادابی، آرامش و امید را به جامعه تزریق کنند.
وی در خصوص حمایت عادلانه از نشریات مکتوب گفت: مهمترین حرکتی که وزارت فرهنگ و ارشاد در این زمینه داشته توزیع عادلانه آگهی های دستگاههای دولتی از طریق اداره های فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است.
کرباسی تاکید کرد: کاهش رقابت پذیری نشریات و نبود انگیزه برای افزایش کیفیت کار را برای جذب آگهی های بیشتر را نقطه ضعف این بخش ذکرکرد.
مسایل اقتصادی و ورود افراد غیرحرفه ای مهمترین دغدغه رسانه ها
رئیس خانه مطبوعات استان زنجان نیز مشکل اصلی رسانه ها را ناشی از مسائل اقتصادی جامعه دانست و گفت: رسانه ها هم جز این جامعه و متاثر از شرایط و فراز و فرودهای آن هستند که این در بخش رسانه های مستقل و نشریات مکتوب بیشتر نمود دارد.
یوسف ناصری با بیان اینکه درآمد نشریات مکتوب از طریق آگهی ها و فروش نشریات تامین می شود افزود: آگهی ها نیز به دولتی و بخش خصوصی تقسیم می شود که بخش خصوصی به ویژه در سال های اخیر به دلیل تنگناهای اقتصادی در دادن آگهی به نشریات مشکل پیدا کرده اند.
وی تاکید کرد: هزینه های نشریات بسیار بالا رفته درحالی که درآمد آنها هیچ تغییری نداشته است و در صورت افزایش این درآمد، در مقابل هزینه ها بسیار ناچیز است.
ناصری ورود افراد غیرحرفه ای به عرصه رسانه را از دیگر مشکلات رسانه ها عنوان کرد و افزود: دیدگاه هایی شکل گرفته است که عده ای نشریات را منبع درآمد و یا قدرت در مسایل سیاسی دیده اند و با همین تصور مجوز نشریه گرفته و در ادامه کار وامانده اند.
وی بابیان اینکه این دیدگاه ها ریشه در گذشته دارد، تصریح کرد: نشریاتی که با این منظر وارد عرصه شده اند با گرفتن ارتباطات غیرحرفه ای با برخی مدیران از رسالت اصلی خود دور شده و در بیان حقایق ملاحظه کار شده اند که این به رسانه و اعتماد عمومی مردم به آن آسیب جدی وارد می کند.
ناصری اظهار داشت: با خدشه دار شدن اعتماد عمومی به نشریات مردم در فضای مجازی اخبار را رصد می کنند و نیازی نمی بینند که در رسانه های معتبر مطلب مورد نظر خود را دنبال کنند.
وی فضای رسانه های استان را آرام توصیف کرد و گفت: برخوردهایی که در گذشته با برخی نشریات شده آنها را محافظه کار بار آورده است تا کج دار و مریز رفتار کنند و این موجب شکل گیری باور حاکمیتی بودن رسانه ها و در فکر مردم نبودن آنها شده است.
ناصری افزود: برخی نشریات نیز در آستانه انتخابات های مختلف مجوز گرفته و با اهداف سیاسی وارد عرصه می شوند در حالیکه کمترین اطلاعات و سواد رسانه ای ندارند.
وی موازی کاری اداره ها را نیز از موارد صدمه زدن به رسانه ها خواند و گفت: اداره های دولتی در گذشته گزارش عملکرد و آگهی ها خود را از طریق نشریات منتشر می کردند درحالیکه هم اکنون این دستگاه ها با چاپ خبرنامه داخلی اعتبارات مربوط به این بخش را در آنجا هزینه می کنند.
ناصری اظهار داشت: این خبرنامه های داخلی که گاه بدون مجوز هم چاپ می شوند تنها به عملکردهای مثبت دستگاه و مدیر خود می پردازند و در خوشبینانه ترین حالت برخی مسایل نیز از زبان مدیر گفته می شود.
رئیس خانه مطبوعات استان زنجان همچنین با اشاره به نقاط قوت رسانه های استان گفت: به رغم دیدگاه های سیاسی متفاوت همه نشریات مدافع نظام بوده و دغدغه توسعه استان را دارند و به جهات مختلف یک سر و گردن بالاتر از استانهای همتراز خود هستند.
وی به کار گیری نیروهای معتدل از هر دوطیف را دیگر نقطه قوت رسانه های استان خواند و گفت: رسانه های استان فاقد نیروهای تند رویی است که دنبال التهاب آفرینی باشند و به این جهت استان رو به آرامش است.
ناصری افزود: در استان روزنامه نگاران حرفه ای خوبی تربیت شده اند که در کشور هم مطرح هستند و با عشق و علاقه بدون چشم داشتی در رسانه های سراسری نیز مطلب منتشر می کنند.
وی با اشاره به حمایت های خانه مطبوعات از رسانه ها اظهار داشت: خانه مطبوعات یک تشکل صنفی است که به لحاظ مالی چیزی ندارد و تنها وزارت ارشاد برخی هزینه های آن را تامین می کند حتی هزینه عضویت هم از خبرنگاران گرفته نمی شود.
ناصری اعضای قطعی این خانه را ۱۱۰ نفر ذکرکرد و یادآورشد: ۱۷۰ نفر در سامانه ثبت نام کرده اند که عضویت ۶۰ نفر به دلیل برخی نواقص مدارکی، قطعی نشده اند.
وی به زمین پیش بینی شده برای احداث ساختمان خانه مطبوعات اشاره کرد و گفت: با تحقق برنامه های خانه مطبوعات در این زمینه، رسانه های استان می توانند یکجا جمع شده با هم در ارتباط بوده مسایل استان را پیگیری کنند و هم فکری داشته باشند. ناصری افزود: این زمین قطعی شده تنها در قیمت گذاری زمین مشکلاتی ایجاد شده است که حل خواهد شد تا زنجان به این لحاظ در ایران اولین استانی باشد که رسانه های آن صاحب خانه می شوند.
وی به مشکل بیمه خبرنگاران اشاره کرد و گفت: این مشکل مختص استان نیست، سامانه ای طراحی شده است که هر کسی شرایط لازم را داشته باشد می تواند از بیمه خبرنگاری استفاده کند.
ناصری از برگزاری پنجمین جشنواره مطبوعات همزمان با روز خبرنگار در زنجان خبرداد و اظهار داشت: استان زنجان به این لحاظ پیشرو است در حالی که تهران امسال اولین جشنواره را در شهریور ماه برگزار خواهد کرد.
رئیس خانه مطبوعات استان زنجان، برگزاری دوره های آموزشی را از دیگر برنامه های این خانه در حمایت از خبرنگاران خواند و یادآورشد: تفاهم نامه ای با وزارت ارشاد و استانداری منعقد و ایرنا هم در بخش برگزاری دوره های آموزشی دیده شده است.
وی با بیان اینکه در پایان هرجشنواره نگاهی به نتایج و نواقص می کنیم تصریح کرد: در دوره های آموزشی برای رفع این نواقص برنامه ریزی می شود.
ناصری با بیان اینکه رسانه ها دچار خود سانسوری شده اند افزود: در این خصوص دغدغه تامین امنیت شغلی از گذشته ها موجب شده تا نشریات بدون اینکه حتی فشاری از سوی نهاد و دستگاهی باشد به صورت خودکار مطالب را سانسور کنند.
وی بیان کرد: ورود افراد غیرحرفه ای به عرصه رسانه موجب شده تا همکاران رسانه ای نیز به حمایت از یکدیگر در مواقع نیاز اطمینان ندارند و گاه حتی به جای پشتیبانی، در مقابل هم قرار می گیرند و نقدهای منتشر شده در یک رسانه را خنثی می کنند.
ناصری با بیان اینکه در قانون اساسی مطبوعات آزاد هستند و همه مطالب را جز مواردیکه با امنیت ملی و شرع منافات داشته باشد، می توانند منتشر کنند، یادآورشد: در شرایط کنونی یک مدیر خود را کل نظام تلقی می کند و تا مطلبی منتشر می شود ادعا می کند زحمات ما را برباد می دهید و همه آن را به نظام ربط می دهد در حالیکه مطبوعات حق دارند بنویسند و مسئولان موظف به پاسخگویی هستند.
ناصری اظهار داشت: مسئولان باید به رسانه ها این اطمینان را بدهند که در نقد هیچ برخوردی با آنها انجام نمی شود درحالیکه برخی از مدیران حتی به مسایل مردمی که در رسانه ها انعکاس می یابد بی اعتنا هستند و پاسخ دغدغه های آنها را نمی دهند و این اعتماد مردم به رسانه ها را خدشه دار می کند.
وی همچنین فضای مجازی را به عنوان رقیب رسانه های مکتوب عنوان کرد و گفت: خوشبختانه بیشتر مردم رسانه های شناسنامه دار را باور دارند و فضای مجازی را قابل اعتماد و اعتنا نمی بینند.
ناصری تاکید کرد: سلب نشدن اعتماد مردم به رسانه ها باید غنیمت شمرده شده و از آن به عنوان فرصت استفاده شود و نشریات به سوی تهیه گزارش و تحلیل از وقایع بروند تا با اقبال بیشتری مواجه شوند.
مردم صدای خود را از نشریات کمتر می‌شنوند
یک کارشناس رسانه نیز گفت: مردم نشریات را نادیده می گیرند چون اغلب نشریات هستند که مردم را نادیده می گیرند چرا که در محتوای رسانه ای که تولید می شود کمتر دغدغه و مشکلات مردم را منعکس می شود و مطالب نشریات در نگاه اول گزارش عملکرد دستگاه‌ها هستند.
جعفر محمدی بخشی از این ضعف را ناشی از توان مالی و انسانی اندک نشریات بیان کرد و افزود: نشریات کمتر به میان مردم می روند بخصوص ارتباط با مردم حاشیه شهرها کمتر شده است.
وی تغییر رویکرد نشریات و اولویت بندی و پرداختن به مسایل جامعه را برای افزایش اعتماد مردم به نشریات ضروری دانست و اظهار داشت: منابع رسانه ها و اغلب نشریات منابع رسمی هستند، وقتی حادثه ای رخ می دهد خبرنگار به جای حضور در محل، با مسئول مربوطه تماس می گیرد که در این روش باید تجدید نظر و پیامها بدون واسطه منتقل شود.
محمدی با تاکید بر اینکه رسانه ها نیز باید انتقاد پذیر باشند، تصریح کرد: مردم باید احساس کنند که رسانه آنها را جدی می گیرند تا بخشی از رابطه مخدوش رسانه ومخاطب ترمیم شود.
وی یادآور شد: در کل دنیا از سطح پایین ترین کشورها تا سیستم های کاملا آزاد، رسانه همیشه میل به قدرت دارد و در این میان یک سری افراد و گروه های اجتماعی قربانی می شوند به طوریکه خواسته های آنها در رسانه مطرح نمی شود.
محمدی گفت: فضای رسانه ای ما باید با مفاهیم جهان شمول آشنا باشد تا در نگاهشان تغییر صورت گیرد.
وی با بیان اینکه بحث مطبوعات جدای از سایر نهادها نیست گفت: نمی توان در مسایل اجتماعی، نهادها را از هم تفکیک کرد و انتظار داشت نهاد رسانه خوب عمل کند، همه اینها برهم تاثیر متقابل دارند و تک تک سلولهای جامعه در تمام مسایل اجتماعی دخیل هستند.
محمدی افزود: همه مشکلات ما ثمره عملکرد در طول تاریخ است تاثیر تصمیمات غلط سالها بعد نمود پیدا می کند برای نتیجه گرفتن در همه زمینه ها باید نظامند و دقیق برنامه ریزی کرد و منتظر آثار آن کوتاه مدت نبود.
این کارشناس رسانه اظهار داشت: کار روزنامه نگاری مترادف با روزنامه نگاری چاپی نیست وقتی نشریه ای بسته می شود می گویم روزنامه نگاری دچار بحران شد درحالیکه تنها قالب آن تغییر یافته است.
محمدی گفت: در دنیای کنونی تمام مفاهیم دگرگون شده، جامعه در حال پوست اندازی و باز تعریف مفاهیم است و روزنامه نگاری نیز در میان راه خود را پیدا کرده و برای آن حوزه های جدید باز شده است.
وی تاکید کرد: در این میان نباید بحران روزنامه نگاری چاپی نیز دست کم گرفته شود چراکه استفاده از هر رسانه ای انسان ها و فرهنگ های خاصی را تربیت می کند و رسانه های چاپی منجر به رشد عقلانی و دمکراسی درجامعه می شوند.
تعداد نشریات و پایگاه های خبری به جز نمایندگی های روزنامه ها ۸۰ تا مجوز داریم که کمتر از ۳۰ تا از اینها فعال است.
رسانه نیز حمایت های مالی از روزنامه و هفته نامه ها را بسیار ناعادلانه خواند و گفت: فاصله و شکاف عمیقی در این میان هست روزنامه ها گاهی ۱۰۰ برابر هفته نامه ها حمایت می شوند درحالی که در بدترین شرایط باید پنج برابر بیشتر از هفته نامه ها حمایت شوند و این منطقی نیست.
۶۰۸۵
