طی سال‌های اخیر با رشد شهرنشینی آسیب‌های مختلفی در جامعه ظهور و بروز یافته و در این میان علل گوناگونی دست به دست هم داده تا فرار دختران از منزل به ویژه در کلانشهرها نمود بیشتری داشته باشد و خانواده ها را با چالش جدی مواجه کند.
به اعتقاد کارشناسان این پدیده مهم اجتماعی باید با دید کارشناساسی نگریسته شود و ابعاد مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد چرا که بروز یک مساله اجتماعی تابعی از علت‌های مختلف است.
زهرا ۴۲ سال دارد، نگرانی و اضطراب نه تنها چهره، بلکه وجودش را فرا گرفته است، زیرا سحر دختر ۱۷ ساله او اقدام به فرار از منزل کرده و حال مستاصل و درمانده از اینکه نتواسته دوست خوبی برای فرزند خود باشد، در جستجوی بی‌وقفه برای یافتن دختر خود است.
وی با بیان اینکه برای تامین هزینه‌های زندگی مجبور به کار در بیرون از خانه هستم، گفت: هرچه در توان داشتم تلاش کردم تا خواسته های دخترم را برآورده کنم اما نمی دانم چرا از منزل فراری شده است.
این مادر ادامه داد: پدر سحر معتاد است، تصمیم به جدایی گرفتم اما همسرم تلاش کرد تا اعتیاد خود را ترک کند که تا حدودی موفق بود، برای همین از طلاق منصرف شدم با این حال زندگی متلاطمی داریم.
فرار دختران از منزل آسیب‌هایی به دنبال دارد و در این ارتباط سازمان بهزیستی "خانه های سلامت" را با هدف نگهداری و حمایت از دختران زیر ۱۸ سال در معرض آسیب فراهم کرده است و چنین مراکزی در اغلب استان‌های کشور با هدف ارایه خدمات مناسب به این قشر فعالیت می‌کنند.
کارشناسان امر بر این باورند که دختران در معرض آسیب هم مانند همسالان خود حق برخورداری از تمامی امکانات لازم برای زندگی را دارند و باید مدتی تحت شرایط و حمایت های خاصی قرار گیرند تا به زندگی عادی و سالم باز گردند که این امر با مداخلات تخصصی از سوی کارشناسان امر، انجام می شود.
مداخلات ضمن اینکه شامل خود فرد می‌شود، در بعدی دیگر، خانواده او را نیز مدنظر قرار می دهد و از این طریق زمینه های بازگشت دختران فراری به خانواده را فراهم می‌کند.
بر این پایه، تمامی مسایل و مشکلاتی که موجبات نارضایتی این دختران را در خانواده فراهم می آورد، در برخی موارد قابل توجه و نیازمند بررسی بیشتر است، تا بتوان راه حل مناسبی جهت حل و فصل آن اتخاذ کرد که از تبعات منفی کمتری برخوردار باشد.
این مداخلات به صورت خدمات روانشناختی و مددکاری جامعه هدف خانه های سلامت و خانواده های آنان به صورت رایگان در بخش دولتی ارایه می‌شود و در بخش غیردولتی نیز این خدمات در قالب طرحی به نام مراکز حمایت های روانی – اجتماعی دختران و خانواده ندای مهر به دختران در معرض آسیب های اجتماعی خدمات مناسب را ارایه می کند تا آنان نیز فرصت زندگی سالم را در جامعه و خانواده ای سالم، داشته باشند.
در واقع خانه سلامت به مراکزی اطلاق می شود که طبق وظایف قانونی محوله، دختران و زنان در معرض آسیب اجتماعی و فاقد حمایت های خانوادگی و اجتماعی را زیر پوشش قرار می دهد و با ارایه خدماتی زمینه استقلال اقتصادی، اجتماعی و توانمندسازی آنها را مهیا می کند تا بار دیگر با آسیب‌های جدی‌تری مواجه نشوند.
دختر در معرض آسیب به دلایلی چون فقدان حمایت های خانوادگی موثر با وجود سوء رفتار در محیط خانوادگی به طور موقت، عملکرد اجتماعی و روانی لازم را از دست می دهد و لازم است با مداخلات تخصصی روانشناس و مددکاری اجتماعی نیروهای از دست رفته روانی و اجتماعی او را دوباره به او باز گرداند.
خانه‌های سلامت برنامه‌های توانمندسازی را اجرا می‌کنند
کارشناس مسئول دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان زنجان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: دختران در معرض آسیب در خانه‌های سلامت پس از گذراندن زمان قرنطینه در مرکز اورژانس اجتماعی شهرستان و انجام کارهای مقدماتی و دریافت حکم قضایی جهت پذیرش و دریافت خدمات تخصصی به این مرکز اعزام می شوند.
علیرضا کاظم‌لو افزود: خانه های سلامت برنامه هایی را با هدف توانمندسازی دختران در معرض آسیب اجرا می کنند و در این میان آموزش مهارت های زندگی در اولویت قرار دارد، ضمن اینکه، زمینه سازی برای بازگشت وی به خانواده در دستور کار مددکار اجتماعی این مرکز قرار دارد.
وی اظهار داشت: پس از ارایه آموزش‌ها و مشاوره های لازم، تلاش می‌شود فرد آسیب دیده، به آغوش خانواده بازگردد که البته این کار زمانی انجام می شود که تیم تخصصی شهرستان و یا در مواردی که حساسایت بیشتری دارد در کمیته تخصصی استان تصمیمات لازم در خصوص وی اتخاذ شود که بطور یقین مصالح این دختران مورد نظر کارشناسان و اعضای تیم تخصصی شهرستانی و استانی قرار می گیرد.
این کارشناس مسئول دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان زنجان ادامه داد: خانه‌های سلامت مامن و سرپناهی برای دختران در معرض آسیب به شمار می رود چرا که بیرون ماندن آن ها می تواند معضلات و مشکلاتشان را به مراتب افزایش دهد.
وی اضافه کرد: دختران در معرض آسیب به اشکال مختلف از سوی افراد سودجو مورد اغفال و فریب قرار می گیرند که این روند به طور معمول در کلانشهرها بیشتر نمود دارد و این خانه ها می تواند مکانی مطمئن برای پذیرش آنان باشد.
کاظم‌لو ا افزود: برخی دختران تصور می کنند، با فرار خود از مشکل موجود در خانواده و شرایط ناخوشایند آن، به وضعیتی خوب و ایده آل دست می یابند، غافل از اینکه محیط نا امن خارج از خانه با وجود افراد سودجو چقدر می تواند سلامت روانی و جسمانی و عفت آنان را مورد تهدید قرار داده و زندگی آینده آنان را رو به تباهی و نابودی پیش برد.
وی یادآوری کرد: این دختران با فرار خود پل های پشت سر را خراب می کنند و در صورت عدم کمک، راه پیش روی آنان نیز به دره های عمیق نیستی و تباهی ختم خواهد شد و چون راه بازگشتی وجود ندارد سرنوشت شومی در انتظارشان خواهد بود.
شکل آسیب‌های اجتماعی متفاوت‌تر شده است
این کارشناس مسئول دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان زنجان ادامه داد: موضوع مهمی که باید به آن توجه داشت این است که آسیب های اجتماعی هر روز در حال تغییر، تحول و پیشرفت هستند و متاسفانه عدم هماهنگی
دستگاه های متولی و موازی کاری‌های بی‌مورد، موجب به هدر رفت ظرفیت‌های این دستگاه‌ها برای مقابله و حتی عقب ماندن از سرعت پیشرفت تغییر و تحول آسیب های اجتماعی می‌شود.
کاظم‌لو ا افزود: ارجاعات به خانه سلامت با توجه به شرایط کنونی نسبت به گذشته به لحاظ شکل و نوع تغییر یافته و به لحاظ کمی نیز با گذشته متفاوت شده، اما همچنان مراجعان این مرکز از خانواده های پرتنش، بی سر و سامان و بد سرپرست هستند.
این کارشناس مسئول دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی اداره کل بهزیستی استان زنجان ادامه داد: هم اکنون آموزش هایی در زمینه حرفه آموزی و مهارت های کسب درآمد سالم و مهارت های زندگی در خانه های سلامت به دختران آسیب دیده ارایه
می شود.
وی اضافه کرد: برای پیشگیری از ظهور و بروز آسیب های اجتماعی، باید از همان دوران کودکی آموزش مهارت های زندگی مد نظر از مهد کودک تا دانشگاه ارائه شود تا بتوان والدینی تربیت شده به جامعه تحویل داد و تنها در این صورت است که می توان انتظار داشت این والدین تربیت شده و توانمند فرزندانی توانمند تربیت کنند.
به گفته این کارشناس، در این صورت است که بار مالی گزافی که هر ساله صرف مقابله و پیشگیری و مداخله با مظاهر آسیب های اجتماعی می شود کاهش می یابد.
گسترش شبکه های اجتماعی و شکاف بین نسلی از علل مهم فرار دختران
یک جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به موضوع دختران فراری گفت: نگاه جامعه شناختی به مراکز حمایتی و سازمان های حمایتی باید مبتنی بر آموزش و توانمندسازی باشد و این موضوع اهمیت بسزایی دارد.
یوسف بیانلو افزود: فرار دختران به علل مختلف خانوادگی، فردی و اجتماعی به ویژه اعتیاد والدین باز می گردد و ریشه یابی و رفع آنها می تواند به کاهش بروز آنها در جامعه منتهی شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: دختر و یا پسری که از منزل فرار می کنند پس از ورود به جامعه گسترده تر و غریبه تر، با مسائل مختلف اجتماعی روبه رو می شوند و در معرض آسیب های متعدد دیگری قرار می گیرند.
وی اضافه کرد: دختر فراری چتر حمایتی خود یعنی والدین را از دست می دهد و در این وضعیت گام اول وجود یک محل مناسب از قبیل خانه سلامت برای تامین حمایت های لازم در راستای پیشگیری از آسیب های بعدی است تا با ارائه مشاوره های لازم و در موقعیتی مناسب به کانون خانواده بازگشت داده شود.
بیانلو افزود: در این راستا و برای کاهش معضلات ناشی از آن، خانه های سلامت بهزیستی جهت ارائه خدمات مورد نیاز به گروه‌های هدف راه اندازی شده است و در این میان کیفیت خدمات لازم نیز باید مد نظر قرار گیرد که چنین اقدامی از سوی جامعه شناسان مثبت و مهم تلقی می شود.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی ادامه داد: انجام مشاوره ها و بهره گیری از روانشناسان مجرب در خانه های سلامت به توانمند سازی دختران فراری و بازگشت آنان به کانون خانواده منتهی می شود.
وی اظهار داشت: آمار پسران فراری در مقایسه با دختران بیشتر است اما این اقدام از سوی دختران به دلیل جنسیت آنان و از همه مهم تر به لحاظ فرهنگ حاکم در جامعه نوعی تابو بشمار می رود که این مساله در مورد پسران عینیت ندارد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: گسترش رسانه ها به ویژه شبکه های مختلف اجتماعی موجب شده اطلاع رسانی و آگاه شدن از این نوع آسیب های اجتماعی بیشتر شود و در نتیجه آمارهای مربوط به این نوع آسیب ها و مسایل اجتماعی نسبت به گذشته ملموس باشد.
وی اضافه کرد: افزایش آگاهی افراد در جامعه از قبیل آشنایی با حقوق فردی و از طرفی نبود ارتباط و درک متقابل والدین و فرزندان به ویژه دختران موجب گسترش فرار دختران از منزل شده است.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی ادامه داد: طی سال‌های گذشته نبود شبکه های اجتماعی موجب شده بود که افراد تحت هر شرایط و حتی در صورت عدم برآورده شدن نیازهای خود در خانواده از خواسته والدین تبعیت کنند، اما امروز با گسترش اطلاعات، ارتباطات و آشنایی اعضای خانواده از حقوق خود توقعات و انتظارات از یکدیگر نیز افزایش یافته است.
بیانلو اظهار داشت: بر این اساس باید گفت که والدین تا حد زیادی نتواتسته اند خود را با شرایط فعلی و متناسب با توقعات و انتظارات فرزندان تطبیق دهند و در نتیجه شکاف بین ۲ نسل فرزندان با والدین، بیشتر شده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: آمارها از کاهش سن فرار دختران از منزل حکایت دارد که این موضوع به دلایلی نظیر افزایش سطح آگاهی ها و کسب اطلاعات به روز آنان، آشنایی با حقوق و قوانین مربوطه باز می گردد و این وضعیت با نگاهی به متولدین دهه های مختلف مشهود و قابل تامل است.
وی اضافه کرد: برای کاهش آسیب های اجتماعی به ویژه فرار دختران از منزل باید اطلاع رسانی مناسب و هدفمندی از سوی دستگاه‌های متولی امر از قبیل آموزش و پرورش و دادگستری برای خانواده ها با هدف اصلاح رفتارهای خود در برابر فرزندان به ویژه دختران انجام شود که تحقق این مهم به مراتب شمار چنین وقایعی را کاهش می دهد.
۹۶۴۶/۶۰۸۵
