ممنوعیت کشت برنج در استانهای غیر شمالی سال ۹۳ از سوی وزارت جهاد کشاورزی به منظور مدیریت مصرف آب مطرح شد و مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان و تولیدکنندگان قرار گرفت، چراکه آنان معتقد بودند این طرح نمی‌تواند راهکار مناسبی برای مدیریت آب باشد ضمن اینکه اشتغال و معیشت کشاورزان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد؛ بعدها مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردند کشت برنج ممنوع نشده بلکه این وزارتخانه از کشت آن جز در ۲ استان گیلان و مازندران حمایت نخواهد کرد.
با این حال اجرای این طرح طی سالیان بعد، چندان با موفقیت همراه نبود چرا که محصول جایگزین مناسبی برای کشت به کشاورزان معرفی نشد و آنان ترجیح دادند به کشت برنج که محصول اقتصادی‌تر است ادامه دهند.
طبق اذعان کارشناسان، برنج به عنوان یک غذای راهبردی در امنیت غذایی کشور جایگاه ویژه‌ای دارد و اخلال در تولید و تامین آن می‌تواند بحران ساز باشد.
طبق اذعان کارشناسان جهاد کشاورزی استان زنجان ارتفاع منطقه طارم از سطح دریا بیشتر از استانهای گیلان و مازندران است و به همین خاطر رطوبت در این شهرستان وضعیت مطلوب‌تری داشته و به نقطه اشباع نمی‌رسد و در نتیجه میزان بیماری‌های قارچی نیز کمتر از مناطق شمالی بوده و این امر به میزان مرغوبیت محصول برنج می‌افزاید و موجب می‌شود برنجکاران در مرحله داشت از سموم کمتری استفاده کنند و همچنین رعایت تناوب کشت و کاهش سطح بیماری‌ها و آفات، حاصلخیزی خاک و زاویه تابش نور از دیگر مواردی است که بر میزان کیفیت ارقام کشت شده در طارم می‌افزاید.
کشت برنج در شهرستان طارم از زمان‌های دور در حاشیه رودخانه قزل اوزن متداول بوده و براساس قانون، برنجکاران این منطقه دارای حق‌آبه مشخص هستند و سال‌ها بوسیله قزل اوزن کشاورزان آب مورد نیاز خود را دریافت و به کشت برنج مبادرت کرده اند، اما با ممنوعیت کشت برنج در استان زنجان و حوزه قزل اوزن در طارم از سوی وزارت جهاد کشاورزی، اقتصاد و زندگی ۱۳۰۰ بهره بردار برنج این شهرستان که در شالیزارهای آبا و اجدادی خود به کشت و کار برنج مشغولند به مخاطره افتاده است.
با توجه به شرایط جغرافیای و توپوگرافی شهرستان طارم و وجود منابع آبی فراوان با ۲۲ رودخانه دائمی و تولید ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب جدای از آورد رودخانه قزل اوزن، امکان زراعت برنج در منطقه طارم بدون کمترین آسیب و لطمه به منابع آبی زیر زمینی وجود دارد، ولی متاسفانه این شهرستان نیز در قالب طرح مزبور همانند استانهای بی آب کشور به یک چشم نگریسته شده است.
شهرستانی که با این همه منابع عظیم آب، از این نعمت خدادای بهره کافی نبرده و در نهایت تمام آب تولیدی این شهرستان بدون هیچ مهار و مدیریتی وارد سد منجیل در استان گیلان می شود، استانی که برنجکارانش هیچ محدودیتی برای کشت این محصول نداشته و با استفاده از آب قزل اوزن که بوسیله سد منجیل مهار شده، حتی در سالهای کم آب نیز آبی کافی برای کشت برنج دارند.
با این وجود بسیاری از کشاورزان طارم و تشکل‌های کشاورزی فعال در شهرستان خواستار اجرای قانون توزیع عادلانه آب در حق طارم هستند تا کشاورزان این شهرستان در مواقع بحرانی با مشکل کم آبی مواجه نشوند.
شهرستان طارم از لحاظ منابع آبی در کشور بی نظیر است
مسئول امور حقوقی و نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان در مورد کمبود آب برای کشت برنج در طارم گفت: شهرستان طارم با توجه به شرایط جغرافیایی و داشتن ۲۲ رودخانه دائمی و رودخانه قزل اوزن، یکی از مناطق با منابع عظیم آبی در کشور محسوب می شود که در نوع خود بی نظیر است.
محمدعلی رحمانی هزارود اظهار داشت: متاسفانه با این همه منابع عظیم آب در شهرستان، هیچ نوع مهار و مدیریتی در این بخش اتفاق نیفتاده و تمام آب تولیدی در شهرستان به همراه آب رودخانه قزل اوزن روانه سد منجیل و در نهایت استان گیلان می‌شود.
این مسئول خاطرنشان کرد: کشاورزان طارم که از عوامل اصلی تولید محصولات کشاورزی و باغی در استان زنجان به شمار می روند، از موضوع ممنوعیت کشت برنج بسیار نگران بوده و به نوعی آینده معیشتی خود را در خطر می بینند.
رحمانی هزارود افزود: در حال حاضر بیشتر بستر رودخانه قزل اوزن در شهرستان طارم از طرف امور منابع آب در قبال دریافت مبالغی به مردم واگذار و توسط مردم تصرف شده که خود یکی از عوامل اصلی کمبود آب و ایجاد تنش آبی در شهرستان است که نیاز به رسیدگی دارد.
مسئول امور حقوقی و نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان از مسئولان استانی و شهرستانی خواست تا با توجه به تولید آب فراوان در این شهرستان، از حقوق کشاورزان آن و کشت برنج که سابقه طولانی در تاریخ این شهرستان دارد حمایت های لازم را انجام دهند.
طرح ممنوعیت کشت برنج نیاز به مصوبه مجلس دارد
دبیر انجمن برنج ایران با بیان اینکه مجلس با تصویب طرح ممنوعیت کشت برنج در استانهای غیرشمالی موافقت نکرده است، گفت: این طرح برای اجرای قانونی نیاز به مصوبه مجلس دارد و در حال حاضر هیچ قانونی مبنی بر ممنوعیت کشت برنج در ۱۴ استان به جزء استانهای گیلان و مازندران از طرف مجلس شورای اسلامی تصویب نشده است.
جمیل علیزاده شایق اظهار داشت: وزارت جهاد کشاورزی ابتدا بحث ممنوعیت کشت برنج را اعلام کرد که بعد باتوجه به حاشیه ها و مشکلات پیش آمده، بحث ممنوعیت را با محدودیت کشت برنج به جزء ۲ استان گیلان و مازندران جایگزین کرد.
وی در مورد چگونگی ابلاغ این طرح خاطرنشان کرد: ۲ وزارتخانه نیرو و جهاد کشاورزی با هماهنگی هم این طرح را به مجلس بردند تا به قانون تبدیل شود که این اتفاق نیفتاد و مجلس با آن موافقت نکرد و در حال حاضر این موضوع فقط از طریق بخشنامه از طرف این ۲ وزارتخانه با موضوع ارائه ندادن خدمات به برنجکاران این مناطق ابلاغ شده است.
شایق گفت: در حال حاضر تمامی برنجکاران این مناطق تمامی نهاده های مورد نیاز خود را به صورت آزاد تهیه می کنند و از هیچ حمایت دولتی بهره مند نیستند.
دبیرانجمن برنج کشور اضافه کرد: مسئولان استانی تامین آب مورد نیاز را شرط اصلی کشت برنج عنوان کرده اند و با توجه به بارش های چشمگیر و فراوان ابتدای سال جاری تمامی استانها به کشت برنج مبادرت کرده اند و هم اکنون کشاورزان هرجا که ببینند آب به اندازه کافی وجود دارد برنج می کارند و هر جا مشکل آب و کم آبی وجود داشته باشد، از کشت این محصول صرفه نظر می کنند.
شایق با اشاره به افزایش پنج درصدی تولید برنج در سال جاری، افزود: با توجه وضعیت آبی مناسب در سال جاری، محصول برنج در بیشتر استانهای کشور کشت شده و پیش بینی می شود ۲ میلیون ۳۰۰ هزار تن برنج سفید در کشور تولید و روانه بازار شود، این در حالی است که با واردات بیش از حد برنج در سالهای قبل، در سال ۹۸ هیچ نیازی به واردات برنج نخواهیم داشت.
وی همچنین اظهارداشت: مسئولان در چنین شرایطی باید برنامه ریزی های لازم جهت صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی اعمال کنند، بنابراین طرح ممنوعیت کشت برنج در ۱۴ استان از اساس، کار اشتباهی است چرا که نمی توان ممنوعیت کشت را به کشاورزان تحمیل کرد.
شایق تصریح کرد: اعمال محدودیت کشت گیاهان پرآب بر با توجه به کمبود منابع آبی در اقصی نقاط کشور یک کار مثبت و قابل قبولی است و متاسفانه این بحث نیز در عمل تحقق پیدا نکرده چراکه کشت هایی در سطح کشور همچنان رواج دارد که آب برتر از برنج هستند.
دبیر انجمن برنج کشور همچنین با بیان اینکه نیاز آبی برنج کمتر از مقدار مصرف فعلی است، گفت: بدون شک با مدیریت بهینه مصرف آب و همینطور استفاده از ارقام با نیاز آبی کم می توان مصرف آب این گیاه را در کشور تقلیل داد.
این مسئول در ادامه با عنوان اینکه ممنوعیت کشت برنج بجزء استان های شمالی بدون مطالعه و کارکارشناسی بوده است، یادآورشد: امکان زراعت برنج در برخی از این مناطق بدون کمترین آسیب و لطمه به منابع آبی زیر زمینی وجود دارد ولی متاسفانه تمامی استان ها در قالب طرح مزبور به یک چشم دیده شده است.
وی در مورد راهکار مناسب برای برون رفت از این موضوع اظهار داشت: در حال حاضر در برخی مناطق کشاورزان به دنبال کشت هایی رفته اند که آب کمتری مصرف می کند، مثلا در خوزستان کشت این محصول به روش خشکه کاری انجام می شود و قرار است در استان های دیگر هم که دچار محدودیت آب هستند، روش خشکه کاری ترویج شود.
شهرستان طارم با ۴۷ هزار نفر جمعیت (حدود ۵ درصد جمعیت و ۱۰ درصد مساحت استان زنجان) در ۹۰ کیلومتری شمال شرقی زنجان واقع شده و با استانهای قزوین، اردبیل و گیلان همسایه است.
۹۸۸۶/۶۰۸۵
