چهارشنبه آخرسال که همه آن را با نام چهارشنبه سوری می شناسند، از دیرباز در زنجان در بین ترکی زبانانان زنجان «ایل آخر چهارشنبه سی» معروف بوده است که با آداب و رسومی همراه بوده است.
به گزارش ایلنا زنجان، چهارشنبه آخرسال که همه آن را با نام چهارشنبه سوری می شناسیم ، از دیرباز در زنجان با آداب و رسومی همراه بوده است که در مناطق و شهرستانهای استان در هر منطقه به اندکی تفاوت این آداب و رسوم هنوز هم اجرا می شود، در منطقه شرقی زنجان به چهارشنبه اخر سال (ایل آخر چار شنبه سی) می گویند.
طبق یک سنت دیرینه در زنجان قدیم مرسوم بوده که شب چهارشنبه آخر سال آتش می افروختند، شلیک تفنگ، ترقه و سایر مواد منفجره نیز از وسایل و ابزار شور و شادی مردم در این روز خاطره انگیر بود.
در قدیم رسم بر این بود که تمامی چهارشنبه‌های اسفندماه جشن گرفته شود و هرکدام از این چهارشنبه‌ها نیز دارای اسم خاصی بود. به این ترتیب که چهارشنبه اول اسفند «یئکه چهارشنبه» چهارشنبه دوم اسفند «قودوق چهارشنبه» چهارشنبه سوم «کوله چهارشنبه» و چهارشنبه چهارم «ایل آخر چارشنبه سی » نامیده می شد. در چهارشنبه اول اسفند، مردم بالای پشت بام می رفتند و جلوی ناودان‌ها، و روزنه های بالای سقف محل زندگی و محل نگهداری احشام عدس، گندم برشته و بو داده یا نخود که آن را نمادی از برکت می‌دانستند، می‌ریختند.
افراد خانواده با پایین آمدن از پشت بام، دور سفره‌ای که میوه هفت مغز در آن چیده شده بود، جمع می‌شدند و به شادمانی می‌پرداختند و از این سفره برکت می گرفتند. مردم همواره سعی می کردند تا چهارشنبه را با خوبی و خوشی سپری کنند و پس از آن خود را برای فرا رسیدن نوروز آماده می‌کردند.
شال سالاماخ یا (شال انداختن) شال اندازی یکی از مراسم شب چهارشنبه سوری است که تاکنون اعتبار خود را در شهرها و روستاهای همدان و زنجان حفظ کرده است. پس از خاموشی آتش و کوزه شکستن و فالگوشی و گره گشایی و قاشق زنی جوانان، نوبت به شال اندازی می رسد.
جوانان چندین دستمال حریر و ابریشمی را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین به بلندی سه متر می سازند. آنگاه از راه پلکان خانه ها یا از روی دیوار، آنرا از روزنه دودکش وارد منزل می کنند و یک سر آن را خود در بالای بام در دست می گیرند، آنگاه با چند سرفه بلند صاحبخانه را متوجه ورودشان می سازند.
صاحبخانه ها که منتظر آویختن چنین شال هایی هستند، به محض مشاهده طناب رنگین، آنچه قبلاً آماده کرده اند، در گوشه شال می ریزند و گره ای بر آن زده، با یک تکان ملایم، صاحب شال را آگاه می سازند که هدیه سوری آماده است، از طریقپدر بزرگ و مادر بزرگان این منطقه گفته می شود این رسم بیشتر در خانواده های که جوانان دم بخت داشتند نمود بیشتری داشت.
آنگاه شال انداز شال را بالا می کشد. آنچه در شال است هم هدیه چهارشنبه سوری است و هم فال.
قاشق زنی: مراسم قاشق زنی از دیگر رسومی است که در شب چهارشنبه آخر سال برگزار می‌شد؛ در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند.
صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می ریزد.
قیچی کردن آب: یکی از این سنت های قدیمی و جالب که در شهر توسط خانم ها برگزار می شد،" قیچی کردن آب" نام داشت. در این مراسم اول صبح روز چهارشنبه سوری خانم ها دسته جمعی به باغ خانلارباغی یا به سر چاه (یکی از نقاط شهر) زنجان می رفتند و در آنجا آب را قیچی می کردند .
کلید گره گشا: مراسم فال کلید یکی دیگر از آداب زنجانی ها در گذشته بود که در دو نوبت انجام می گرفت. یکی شب چهارشنبه سوری که خود به تنهایی دارای مراسم جداگانه و باشکوهی بود و دیگری در شب عیدبوده است.
اما از غذا های طبخ شده در این شب به یاد مانده از اجداد ایران و ایران زمین می توان به خوراک شش انذاز زنجانی ها، سبزی پلو با ماهی، رشته پلو با سبزی حتی آش شیر برنج که در حال منسوخ شدن است . و اما طرز تهیه غذای شش انداز زنجان
شش انداز غذای محلی استان زنجان است. در کشورمان ایران، در شهرهای مختلف برای چهارشنبه سوری غذاهای مختلفی تهیه می‌شود، غذایی که در استان زنجان برای این شب طبخ می‌شود خوراکی است به نام شش انداز که بسیار خوشمز ه است.
