دولت دوم ترامپ برای سیاست خارجی آمریکا چه معنایی دارد؟/ آیا ترامپ سیاست تشدید کنترل شده تنش با تهران را دنبال می کند؟

پایگاه خبری جماران: پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری روز سه‌شنبه، پس از یک کمپین پرشور انتخاباتی به دست می‌آید و احتمالاً بسیاری از جهان را در معرض خطر قرار می‌دهد.

به گزارش جماران، الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد:

ترامپ این بار در جریان مبارزات انتخاباتی وعده داد که با طیفی از مسائل داخلی از جمله مهاجرت و تورم مقابله کند .او همچنین بازگشت به سیاست خارجی خود «اول آمریکا» را مورد تائید قرار داد که نشان دهنده چرخش به سمت انزواگرایی بیشتر و همکاری بین المللی کمتر است.

اما این امر مانع از آن نشد که ترامپ ادعاهای بزرگی مبنی بر توانایی پایان دادن به جنگ روسیه علیه اوکراین در عرض 24 ساعت پس از روی کار آمدن، برقراری صلح در خاورمیانه و اعمال سلطه بر چین، یکی از بزرگترین رقبای ژئوپلیتیکی ایالات متحده داشته باشد. در حالی که ممکن است بین آنچه ترامپ می‌گوید و آنچه که واقعاً قادر به انجام آن است فاصله وجود داشته باشد، کارشناسان هشدار می‌دهند که باید تا حد زیادی به حرف ها و ادعاهای ترامپ توجه کرد و در شرایطی که جهان با چالش‌های بی‌شماری مواجه است - از بحران آب و هوا گرفته تا جنگ‌های اوکراین، غزه و لبنان- جهت‌گیری ترامپ در سیاست خارجی تأثیرات گسترده‌ای خواهد داشت.

دولت دوم ترامپ چه معنایی برای سیاست خارجی ایالات متحده خواهد داشت؟ در اینجا نگاهی به چند موضوع کلیدی و جایگاه رئیس جمهور منتخب می اندازیم.

بهترین دوست اسرائیل

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، ترامپ را «بهترین دوستی که اسرائیل تا به حال در کاخ سفید داشته» توصیف کرد. ترامپ در زمان ریاست جمهوری، سفارت آمریکا را از تل آویو به بیت المقدس منتقل کرد؛ اقدامی که به طور گسترده توسط فلسطینی ها و کارشناسان حقوق بین الملل محکوم شد.

وی همچنین ادعای اسرائیل در مورد بلندی های جولان اشغالی در سوریه را به رسمیت شناخت. دولت او میانجی‌گری به‌اصطلاح «توافق‌نامه‌های ابراهیم» را انجام داد؛ مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌هایی که روابط دیپلماتیک و اقتصادی بین اسرائیل و تعداد انگشت شماری از کشورهای عربی را رسمیت بخشید.

نانسی اوکیل، رئیس و مدیر عامل اندیشکده مرکز سیاست بین‌الملل، به الجزیره گفت که ترامپ تا حد زیادی معتقد است که پول پاشی پاسخی برای حل مناقشه در خاورمیانه است. اما برخلاف ادعای ترامپ مبنی بر اینکه او آرامش را در منطقه به ارمغان خواهد آورد، منتقدان می گویند چارچوب «سلاح برای صلح» او شکست خورده است. همانطور که لشکرکشی های نظامی ویرانگر اسرائیل در غزه و لبنان نشان می دهد خاورمیانه تا آستانه یک جنگ تمام عیار پیش رفته است. بسیاری اشاره کرده اند که ایالات متحده قبلاً نقشی در پیشبرد این درگیری ها ایفا کرده، عمدتاً از طریق تأمین مداوم تسلیحات و حمایت دیپلماتیک خود از اسرائیل.

نانسی اوکیل گفت: نظم جهانی مبتنی بر قوانین و حفظ قوانین داخلی ایالات متحده و همچنین قوانین بین المللی قبلاً شکسته و تضعیف شده است. دوره قبلی ریاست جمهوری ترامپ با غیرقابل پیش بینی بودن او تعریف می شد. چهار سال دیگر فراز و فرودهای مشابه در کاخ سفید می تواند پیامدهای جدی داشته باشد. درگیری در خاورمیانه در حال اوج گرفتن است و ریاست جمهوری ترامپ ممکن است اوضاع را تسریع کند تا در نهایت این کوره منفجر شود.

دشمنی با ایران

ترامپ هم در داخل و هم در خارج از کاخ سفید موضع سختی علیه ایران داشت. در دوران تصدی ترامپ به عنوان رئیس جمهور، ایالات متحده به طور یکجانبه از توافقنامه 2015 خارج شد که بر اساس آن ایران برنامه هسته ای خود را در ازای لغو تحریم های بین المللی علیه اقتصاد خود کاهش داد. پس از آن، دولت او تحریم‌های فلج‌کننده‌ای را علیه تهران وضع کرد و اجازه ترور ژنرال ارشد ایرانی قاسم سلیمانی را صادر کرد؛ حمله‌ای که به تنش‌ها در سراسر منطقه دامن زد. او یک بار درباره ایران گفته بود: زمانی که من رئیس جمهور بودم، ایران کاملا تحت کنترل بود. آنها در به در به دنبال پول نقد بودند، کاملاً مهار شده بودند و البته از اجرایی شدن برجام هم ناامید شده بود.

یک دوره دیگر ترامپ می تواند نگرانی ها را در مورد تکثیر خطرناک هسته ای افزایش دهد. همچنین افسانه ای در واشنگتن در مورد تشدید کنترل شده وجود دارد: یعنی اینکه گسترش کنونی جنگ به لبنان و ایران، همه اینها عملیات قابل کنترل و مهار شده هستند. با این همه برخی کارشناسان معتقدند که این این دیدگاه نمی تواند قابل بسط باشد، چرا که مشخص نیست رهبران تا چه حد بر همه افراد و گروه‌های فعال در خاورمیانه کنترل دارند. ترکیب کنگره ایالات متحده نیز می تواند نقش داشته باشد. در واشنگتن صداهای تندرویی قوت گرفته اند که ممکن است تلاش کنند دولت ترامپ را برای اتخاذ رویکردی شدیدتر علیه ایران تحت فشار قرار دهند.

به عنوان مثال، کسانی که معتقدند راه ثبات در خاورمیانه خلاص شدن از شر رژیم ایران است. آنهایی که عملیات نظامی را بهترین راهکار می دانند. اما در عین حال، برخی از محافظه‌کاران آمریکایی ضد مداخله‌گرا هستند و دکترین «اول آمریکا» ترامپ را پذیرفته‌اند. این مسأله ممکن است در نحوه مواجه دولت ترامپ با ایران نقش داشته باشد.

اوکراین و روسیه

ترامپ گفته است که جنگ بین اوکراین و روسیه را ظرف 24 ساعت پس از بازگشت به قدرت حل خواهد کرد. او سال گذشته در یکی از سالن‌های شهر سی‌ان‌ان گفت: اگر رئیس‌جمهور باشم، این جنگ در یک روز حل می‌شود.

ترامپ در پاسخ به این سوال که چگونه این کار را انجام می دهد، جزئیات کمی ارائه کرد اما گفت که قصد دارد با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه و ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین دیدار کند. او در این باره گفت: هر دو دارای نقاط ضعف و نقاط قوت هستند و ظرف 24 ساعت آن جنگ حل و ماجرا تمام خواهدشد.  ترامپ که ظاهراً روابط نزدیکی با پوتین دارد، همچنین از درخواست‌های زلنسکی برای کمک بیشتر ایالات متحده به اوکراین انتقاد کرده و گفته است این درخواست ها هرگز پایان پیدا نمی کنند. ترامپ در رویدادی در ماه ژوئن گفت: من قبل از ورود به کاخ سفید به عنوان رئیس جمهور منتخب این موضوع را حل خواهم کرد.

به گفته مدیر برنامه ایالات متحده و آمریکا در اتاق فکر Chatham House در لندن، همه باید سخنان و موضع گیری های ترامپ را جدی بگیرند. او فرض می‌کند که می‌تواند خیلی سریع به یک توافق دست یابد و احتمالاً هرگونه کمک بیشتر به اوکراین را مسدود خواهد کرد. برای مثال، این احتمال وجود دارد که ترامپ بتواند با پوتین به توافقی دست یابد که مشارکت زلنسکی را حذف کند  و به طور بالقوه می تواند بخش قابل توجهی از اوکراین را هم به روسیه واگذار کند.

همچنین این سوال وجود دارد که او چه نوع رابطه ای با پوتین و روسیه خواهد داشت و اینکه آیا این امر به طور کلی روسیه را در چارچوب اروپایی جسورتر می کند یا خیر - و من فکر می کنم که این یک نگرانی واقعی برای بسیاری از مردم است.

رقابت با چین

برای سال‌ها، ایالات متحده و چین به عنوان دو ابرقدرت بزرگ جهان درگیر رقابت ژئوپلیتیکی بوده‌اند. این کشورها بر سر موضوعات مختلفی از جمله تجارت، تایوان و تسلط بر منطقه آسیا و اقیانوسیه با هم درگیر شده اند. اندیشکده گروه بین‌المللی بحران با اشاره به اینکه رئیس‌جمهور سابق روابط اقتصادی آمریکا با چین را بالاتر از سایر موضوعات مانند حقوق بشر قرار می‌دهد، گفت رویکرد ترامپ به چین عمدتاً مبتنی بر تجارت است.

به عنوان مثال، در سال 2018، واشنگتن پس از اعمال تعرفه های گمرکی بر بیش از 250 میلیارد دلار از واردات چینی توسط دولت ترامپ، به جنگ تجاری با پکن دامن زد. این اقدام تلافی جویانه دولت چین را برانگیخت. با این وجود، ترامپ تمایل خود را به رهبر قدرتمند چین، رئیس جمهور شی جین پینگ ابراز کرده است. ترامپ در مصاحبه‌ای با فاکس نیوز در ماه اوت گفت که به رئیس‌جمهور شی احترام می‌گذارد و «روابط عالی با او دارد»، اما «تعرفه‌های کلان» او تصاحب میلیاردها دلار از پکن را تضمین کرده بود. ترامپ گفته که قصد دارد در صورت انتخاب مجدد، سیاست تعرفه‌ای خود را ادامه دهد و تعرفه 10 درصدی بر همه واردات اعمال کند. اما به طور خاص برای چین، او نرخ تعرفه‌های 60 درصدی بر کالاها را مطرح  کرد.

یک کارشناس ارشد آسیای جنوب شرقی و آسیای جنوبی در اندیشکده شورای روابط خارجی به الجزیره گفت که ترامپ در مبارزات انتخاباتی «مطمئن‌تر» و «تهاجمی‌تر» نسبت به چین موضع گرفته، اما مسأله اینجا است که او اغلب از برخی موضع گیری ها به عنوان اهرم فشار استفاده می  کند و سپس آنها را تغییر می دهد.

همکاری جهانی، چندجانبه گرایی

ترامپ در زمان ریاست جمهوری نهادهای بین المللی مانند سازمان ملل و ناتو را مورد تمسخر قرار داد و از توافقات چند جانبه از جمله توافق پاریس در مورد تغییرات آب و هوایی خارج شد. او متحدان واشنگتن در ناتو را متهم کرده  که سهم خود را برای دفاع دسته جمعی بلوک پرداخت نمی کنند و به آنها هشدار داده است که اگر روسیه به آنها حمله کند، دولتش از آنها محافظت نخواهد کرد. منشور ناتو شامل یک بند دفاع متقابل برای همه اعضا است.

ترامپ فرصتی را برای کسانی ایجاد می کند که می خواهند توپ ویرانگری را به سمت نظم چندجانبه پرتاب کنند. کشورهای اروپایی نسبت به دور دوم ریاست جمهوری ترامپ «ترس عمیق» دارند. آنها تصور می کنند که این قاره در چهار سال پیش رو میتواند چیزهای بسیاری برای از دست دادن بخصوص در بخش امنیتی و در زمینه همکاری اقتصادی داشته باشد.  نگرانی‌های واقعی وجود دارد که ترامپ ممکن است بر اروپایی ها نسبت به تبعیت از امریکا در بحث تعرفه‌ها روی چین فشار مضاعفی وارد کند و یک نیروی بسیار مخرب برای G7 باشد، که بسیاری از اروپایی‌ها احساس می‌کنند محل بسیار مثبتی برای همکاری، همکاری در مسائل اقتصادی و امنیتی بوده است.