«اگر اسرائیلیها به تأسیسات هستهای ایران ضربه بزنند، صرف نظر از اینکه ایرانیها میتوانند به سرعت بمب تولید کنند یا نه، تهران به دنبال ساخت سلاح هستهای خواهد بود. حتی رؤسای جمهور تندروتر آمریکا نیز از حمله نظامی حمایت نکردهاند، زیرا محتملترین نتیجه این است که در مقطعی ایران را هستهای خواهد کرد.»
پایگاه خبری جماران – جمهوری اسلامی ایران برای کم اهمیت نشان دادن تأثیر حملات اسرائیل به خاک خود عجله به خرج داد و به گونه ای اینطور وانمود کرد که از دور تشدید تنش با اسرائیل که می تواند منجر به یک جنگ گسترده منطقه ای شود، خارج شده است. اما این حمله سابقهای را ایجاد کرد که جمهوری اسلامی از زمان پیدایش خود در 40 سال پیش سعی کرده از آن اجتناب کند.
سی ان ان در تازه ترین تحلیل با این مقدمه می نویسد: ایران و اسرائیل دهه ها را صرف پرهیز از رویارویی مستقیم کرده و به جای آن تصمیم گرفتند که در یک جنگ سایه با هم برخورد داشته باشند. در حالی که ایران به فعال کردن شبه نظامیان نیابتی عرب خود برای تهدید اسرائیل ادامه می داد، اسرائیل از عملیات های مخفی برای ترور شخصیت های کلیدی ایرانی و انجام حملات سایبری به تاسیسات حیاتی استفاده می کرد.
حمله روز شنبه اولین باری بود که اسرائیل حمله به ایران را پذیرفت و جنگ در سایه را آشکار کرد و از آستانه ای عبور کرد که باعث شد برخی در جمهوری اسلامی توانایی های بازدارندگی این کشور را زیر سوال ببرند.
در ماه آوریل، پس از حمله ایران به اسرائیل به تلافی حمله اسرائیل به ساختمان دیپلماتیک این کشور در دمشق، پایتخت سوریه، مقامات آمریکایی گفتند که اسرائیل تنها چند روز بعد با حمله به ایران پاسخ داد. اسرائیل به طور علنی این حمله را تایید نکرد. حمله اخیر اما متفاوت بود. اسرائیل آشکارا گفت که حملات دقیق را به اهداف نظامی در ایران انجام داده است. دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، با اشاره به دستاوردهای این حمله گفت: اسرائیل اکنون آزادی عملیات هوایی گستردهتری در ایران دارد.
اندکی پس از حمله، رسانه های دولتی ایران تصاویری را منتشر کردند که نشان می دهد زندگی روزمره طبق روال گذشته در شهرهای این کشور ادامه دارد. مدارس به کار خود ادامه دادند و خیابانهای تهران با ترافیک مسدود شد. آیتالله علی خامنهای، رهبر ایران، در اولین اظهارات خود پس از حمله، تصمیم گرفت پاسخی سنجیده بدهد و گفت که حملات نباید بزرگنمایی و یا بی اهمیت نشان داده شوند.
اما آن موج اولیه بی اهمیت شمردن حمله در نهایت از بین رفت و یک بحث داخلی در مورد اینکه آیا ایران باید پاسخی تند ارائه دهد تا از عادی شدن حملات اسرائیل جلوگیری کند یا خیر، شکل گرفت.
تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوئینسی برای دولتسازی مسئول در واشنگتن، گفت: احساس این است که اگر ایرانی ها به حمله اسرائیل پاسخ ندهند، این ایده را عادی میکنند که اسرائیل میتواند بدون دریافت پاسخ به تهران حمله کند و در ایران همان کاری را انجام دهد کهه در سوریه.
این حملات، که پاسخی به حمله سه هفته پیش ایران به اسرائیل بود از هدف قرار دادن تاسیسات هستهای و نفتی دوری کرد در عوض به آنچه ارتش اسرائیل به عنوان «سیستمهای راهبردی در ایران» توصیف کرد که «اهمیت زیادی» دارند، ضربه زد. بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم صهیونیستی گفت که سیستمهای دفاعی ایران و توانایی آن برای صادرات موشک به شدت آسیب دیده است. سی ان ان نمی تواند به طور مستقل این ادعاها را تأیید کند.
مقامات ایرانی می گویند که برخی از سایت های نظامی خسارت جزئی دیده اند که به سرعت تعمیر شده اند. دولت ایران گفت که پنج نفر از جمله چهار پرسنل ارتش در این حملات جان خود را از دست دادند. با این حال کارشناسان می گویند که خسارات وارده بیشتر از آن چیزی است که تهران اعتراف کرده است.
نیکول گراژوسکی، یکی از اعضای برنامه سیاست هسته ای در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی می گوید: گفت: این حمله بسیار گسترده تر از چیزی بود که گفته می شود. به نظر می رسد پدافند هوایی ایران و برخی از رادارهایی که برای شناسایی موشکهای وارده حیاتی هستند، در موج اول منهدم شدند.
سی ان ان در ادامه این گزارش با طرح این ادعا که تهران سالها صرف ساخت نیروهای نیابتی منطقهای کرد که بهعنوان چتر امنیتی و اولین خط دفاعی علیه اسرائیل طراحی شده بودند، نوشت: این شبه نظامیان مستقر در مرزهای اسرائیل نیز به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کردند و اسرائیل را از حمله مستقیم به ایران منصرف کردند. ایده این بود که اگر اسرائیل به ایران حمله کند، تهران با شلیک شبهنظامیان خود علیه اسرائیل تلافی خواهد کرد.
موازنه طولانی مدت قدرت مانع از یک جنگ منطقه ای شد تا اینکه حماس مورد حمایت ایران سال گذشته از غزه به اسرائیل حمله کرد . این امر باعث حمله شدید اسرائیل شد که این منطقه را ویران کرد و بیش از 42000 فلسطینی را به شهادت رساند. گسترش آن درگیری به جنوب لبنان منجر به ترور حسن نصرالله، رهبر حزب الله شد و سلسله مراتب فرماندهی این سازمان را از بین برد.
تضعیف قویترین شبهنظامیان متحد ایران، حماس و حزبالله و همچنین حملات آخر هفته به ایران به بحث داخلی دیگری در ایران دامن زده است: آیا نیروهای نیابتی منطقهای بازدارنده مؤثری هستند یا خیر.
قطعاً صداهایی در درون تشکیلات سیاسی وجود دارد که کارآمدی دکترین «دفاع روبهرو» یا این تصور که شبکه اتحاد منطقهای ایران میتواند یک چتر امنیتی فراهم کند را زیر سوال میبرد.
محمدعلی شعبانی، سردبیر Amwaj.media، یک سایت خبری مستقر در لندن با تمرکز بر ایران، عراق و شبه جزیره عربستان، میگوید: اکنون سوال در ایران این است که چه کاری می توان برای بازگرداندن بازدارندگی انجام داد.
از زمانی که دولت ترامپ توافق هستهای با تهران را در سال 2018 رها کرد تا برنامه هستهای خود را محدود کند، جمهوری اسلامی به تدریج غنیسازی اورانیوم را افزایش داده است. ایران اکنون ذخایر 60 درصدی اورانیوم را در اختیار دارد که یک قدم کوتاه تا رسیدن به خلوص 90 درصدی مورد نیاز برای تولید سلاح به حساب می آید. مقامات ایرانی بارها اعلام کرده اند که قصد ندارند برنامه هسته ای این کشور را تسلیحاتی کنند و همزمان از پتانسیل آن به عنوان اهرمی در مذاکرات با غرب استفاده کنند.
پارسی گفت: با ادامه تضعیف توان بازدارندگی ایران توسط اسرائیل، صدای اقلیت در جمهوری اسلامی طرفدار تسلیحاتی شدن برنامه هستهای این کشور قویتر میشود. مسیر و حرکت با کسانی است که می گویند اگر ایران واقعاً بازدارنده هسته ای داشت، این اتفاق نمی افتاد.
کارشناسان درباره توانایی ایران برای ساخت سریع سلاح هستهای تردید دارند، حتی اگر ایران بتواند اورانیوم را تا درجه تسلیحات خالص کند. روند ساخت و آزمایش بمب اتمی ممکن است سال ها طول بکشد و ایران را در برابر حملات اسرائیل به تاسیسات هسته ای خود آسیب پذیر کند.
گراجوسکی در این باره می گوید که گزینه بمب هستهای «اکنون بسیار علنیتر» در ایران مطرح می شود و «در گفتگوها عادی شده است»، اما اسرائیل در گذشته توانسته برنامه هستهای ایران را از مسیر خارج کند و ممکن است دوباره این کار را انجام دهد.
تریتا پارسی در این باره می گوید: اگر اسرائیلیها به تأسیسات هستهای ایران ضربه بزنند، صرف نظر از اینکه ایرانیها میتوانند به سرعت بمب تولید کنند یا نه، تهران به دنبال ساخت سلاح هستهای خواهد بود. حتی رؤسای جمهور تندروتر آمریکا نیز از حمله نظامی حمایت نکردهاند، زیرا محتملترین نتیجه این است که در مقطعی ایران را هستهای خواهد کرد.
