پایگاه خبری جماران: ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه میزبان نشست سالانه بریکس است که از روز سه شنبه در شهر کازان در جنوب غربی روسیه آغاز شده است.  این کنفرانس سه روزه بزرگترین گردهمایی رهبران جهان در روسیه در دهه های اخیر به حساب می آید و در زمانی برگزار می شود که کرملین درگیر جنگ با اوکراین است .

ایران برای اولین بار به عنوان عضو اصلی در شانزدهمین اجلاس سران بریکس در کازان روسیه و مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران به دعوت رسمی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در این نشست شرکت کرده است. سران بریکس در این نشست که با شعار «تقویت چندجانبه‌گرایی برای توسعه و امنیت جهانی»  برگزار شده، مواضع کشورشان را در خصوص وضعیت جهان و بحران های جاری در آن مطرح می کنند. در کنار نشست اصلی، نشست موسوم به بریکس پلاس و نشست آب و هوایی بریکس نیز برگزار خواهند شد.

پیش از آغاز رسمی نشست اصلی با حضور سران کشورهای عضو و کشورهای دعوت شده، ابتکار موسوم به بریکس شرپا، با حضور گروه های ملی در سطوح دو و چندجانبه  از روزهای گذشته آغاز شده بود. بریکس شرپا نوعی اتاق فکر میان گروه های ملی اعضای بریکس است که در راستای همگرایی منافع ملی اعضا برگزار می شود. مسعود پزشکیان در مدت زمان حضور در کازان، با روسای جمهور روسیه، چین، بلاروس، قرقیزستان و هند دیدار کرده و خواهد کرد. چه چیزی در دستور کار است و چرا این اجلاس مهم است؟

بریکس چیست؟

به گزارش الجزیره، بریکس مخفف برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. این گروه در سال 2006 شروع به کار کرد و برزیل، روسیه، هند و چین برای اولین اجلاس BRIC در سال 2009 تشکیل جلسه دادند. آفریقای جنوبی یک سال بعد به آن ملحق شد.

هدف این اتحاد به چالش کشیدن انحصار اقتصادی و سیاسی غرب است. این گروه اولویت ها را تعیین می کند و هر سال یک بار در طول اجلاس که اعضا به نوبت میزبانی می کنند، درباره این اولویت ها بحث می کنند. این اجلاس شانزدهمین دوره ای است که برگزار می شود.

در سال 2023، بریکس پس از درخواست این کشورها برای عضویت، دعوت هایی را برای مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی صادر کرد. عربستان سعودی هنوز رسماً به آن ملحق نشده است، اما سایرین پیوسته اند.

در همان زمان دعوت نامه ای به آرژانتین داده شد، اما این کشور آمریکای جنوبی پس از اینکه رئیس جمهور خاویر مایلی با وعده تبلیغاتی مبنی بر تقویت روابط با غرب، در ماه دسامبر انتخاب شد این پیشنهاد الحاق را رد کرد.

چه کسانی در اجلاس بریکس شرکت می کنند؟

برخی از رهبران جهان در افتتاحیه این اجلاس در روز سه شنبه شرکت کردند. رهبران کشورهای عضو بریکس از جمله نارندرا مودی، نخست وزیر هند، شی جین پینگ، رئیس جمهور چین و سیریل رامافوزا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی، در این اجلاس حضور دارند. محمد بن زاید آل نهیان، رئیس‌جمهور امارات، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر و ابی احمد نخست‌وزیر اتیوپی نیز همگی برای شرکت در این اجلاس وارد کازان شده‌اند. رهبران چندین کشور دیگر که به تعمیق روابط با بریکس علاقه نشان داده اند نیز در این اجلاس شرکت می کنند، از جمله رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و فام مین چین، نخست وزیر ویتنام.

رئیس جمهور برزیل، لولا داسیلوا، سفر خود به روسیه را پس از آسیب دیدگی از ناحیه سر در  اثر یک سانحه لغو کرد. وزیر امور خارجه او نماینده برزیل در این اجلاس خواهد بود.

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز در این نشست حضور دارد و انتظار می‌رود روز پنجشنبه با پوتین دیدار کند. روز دوشنبه، وزارت امور خارجه اوکراین از گوترش انتقاد کرد و گفت که اگرچه او دعوت برای شرکت در نشست صلح تحت حمایت اوکراین در سوئیس در ماه ژوئن را نپذیرفت، اما  دعوت «پوتین جنایتکار جنگی» به کازان را پذیرفت :  «این یک انتخاب اشتباه است که باعث پیشبرد صلح نمی شود. این فقط به اعتبار سازمان ملل لطمه می زند.»

در مارس 2023، دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) در لاهه حکم بازداشت پوتین را صادر کرد و او را به جنایت جنگی اخراج غیرقانونی کودکان از اوکراین متهم کرد.

دستور کار اجلاس سران چیست؟

موضوع اصلی که اعضای بریکس را متحد می کند، سرخوردگی آنها از نهادهای حاکمیت جهانی تحت رهبری غرب استY به ویژه وقتی صحبت از اقتصاد می شود. تحریم های اعمال شده علیه روسیه پس از تهاجم تمام عیار این کشور به اوکراین در سال 2022، بسیاری از کشورهای جنوب جهان را نگران کرده که غرب بتواند از ابزارهای مالی جهانی علیه آنها استفاده کند.

یک کارشناس سیاست خارجی مقیم ترکیه، در اظهاراتی به موسسه بروکینگز، یک اندیشکده در واشنگتن گفت: پس از جنگ غزه که در آن ایالات متحده تسلیحات به  اسرائیل ارسال می کند، روسیه و چین به طور مؤثرتری از این احساسات ضد غربی استفاده کردند و از ناامیدی در مورد استانداردهای دوگانه غربی و همچنین استفاده از تحریم ها و اجبار اقتصادی کشورها بهترین بهره برداری را کردند.  این بدان معنا نیست که قدرت‌های میانی می‌خواهند سلطه ایالات متحده را با چینی‌ها مبادله کنند، بلکه به این معناست که آنها آماده همسویی با روسیه و چین برای جهانی پراکنده‌تر، متنوع تر و خودمختار هستند. برای این منظور، شرکای بریکس می خواهند وابستگی خود را به دلار آمریکا و سیستم سوئیفت، یک شبکه پیام رسانی بین المللی برای تراکنش های مالی که ارتباط بانک های روسی در سال 2022 با آن قطع شد را کاهش دهند.

در سال 2023، لولا یک ارز تجاری برای اعضای BRICS پیشنهاد کرد. اما کارشناسان هشدار داده‌اند که چنین ابتکاری ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد. در ماه آگوست، وزیر امور خارجه هند نیز نسبت به اینکه ایده تعریف ارز بریکس واقع بینانه است یا خیر ابراز تردید کرد.در عوض، اعضای بریکس اکنون در حال کار بر روی استفاده بیشتر از ارزهای ملی خود برای تجارت دوجانبه هستند تا آنها را از نوسانات ارز محافظت کنند و وابستگی خود را به دلار کاهش دهند.

چین اکنون جایگزینی برای سیستم پرداخت سوئیفت دارد، اگرچه استفاده محدودی از ان می شود  و کشورهایی مانند ترکیه و برزیل به طور فزاینده ای ذخایر دلاری خود را به طلا تغییر ساختار می دهند. مبادله ارز برای معاملات انرژی نیز یک ایده محبوب است . همه این ایده ها  حاکی از تمایل به استقلال مالی بیشتر از غرب است.

آینده بریکس چیست؟

بریکس به گسترش خود ادامه می دهد.کشورهای آسیای جنوب شرقی اخیرا برای پیوستن به این ائتلاف ابراز علاقه کرده اند. در گفت و گوی بریکس با کشورهای در حال توسعه که در 11 ژوئن در روسیه برگزار شد، تایلند اعلام کرد که می خواهد به آن بپیوندد. در 18 ژوئن، مالزی درست قبل از دیدار نخست وزیر چین لی کیانگ از این کشور ابراز علاقه کرد تا بخشی از بریکس باشد.ترکیه عضو ناتو نیز در ماه سپتامبر رسماً درخواست پیوستن به بریکس را داد.

الجزیره در این باره می نویسد: این که بسیاری از کشورها مایلند علیرغم جنگ اوکراین به روسیه بروند، به این معنا است که بسیاری از این کشورها به دنبال تنوع بخشی به شرکای خود در حوزه سیاست خارجی هستند.

چرا نشست سران برای پوتین مهم است؟

الجزیره در گزارشی در این باره می نویسد: از زمانی که روسیه در فوریه 2022 تهاجم تمام عیار به اوکراین را آغاز کرد، این کشور و رهبر آن منزوی شده اند. یک ماه پس از آغاز تهاجم، کانادا، اتحادیه اروپا، ژاپن، نیوزلند، تایوان، بریتانیا و ایالات متحده از تحریم‌هایی علیه بانک‌ها، پالایشگاه‌های نفت و صادرات نظامی روسیه رونمایی کردند. از آن زمان تحریم های بیشتری علیه روسیه و متحدانش اعمال شده است.

حکم بازداشت دیوان بین‌المللی کیفری برای پوتین همچنین به این معناست که او نمی‌تواند بدون خطر دستگیری به کشورهای امضاکننده اساسنامه رم، معاهده‌ای سازمان ملل که دادگاه را تأسیس کرده است، سفر کند. در سال 2023، او از شرکت در نشست سران بریکس در آفریقای جنوبی که یکی از طرفین معاهده است، در میان فشارهایی که بر این کشور برای بازداشت رهبر روسیه در صورت شرکت در آن حضور داشت، صرف نظر کرد. رهبران غربی نیز تا حد زیادی تمایلی به پیوستن به پوتین در هر زمینه چندجانبه ندارند. پوتین سال گذشته از نشست سران گروه 20 در هند صرفنظر کرد، حتی در حالی که دهلی نو عضو اساسنامه رم نیست.

یکی از کارشناسان برنامه روسیه و اوراسیا در چتم هاوس، به الجزیره گفت: «پوتین به یک پیروزی در حوزه روابط عمومی در برابر اوکراین و غرب امیدوار است و تلاش می‌کند این پیام را بفرستد که با وجود جنگ و تحریم‌های غرب، مسکو هنوز هم شرکای بین‌المللی زیادی دارد که مایل به تعامل با روسیه و تجارت هستند».

سایر کارشناسان نیز با این برداشت موافق هستند. آنجلا استنت، مدیر مرکز مطالعات اوراسیا، روسیه و اروپای شرقی در دانشگاه جورج تاون در اظهاراتی به موسسه بروکینگز گفت: نشست کازان اهمیت نمادین و عملی زیادی برای رژیم پوتین دارد. این اجلاس نشان خواهد داد که روسیه به دور از انزوا، شرکای مهمی مانند هند، چین و دیگر قدرت‌های بزرگ در حال ظهور دارد.

گروه توسعه یافته بریکس اکنون حدود 45 درصد از جمعیت جهان و 25 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی (GDP) را تشکیل می دهد. پیام پوتین برای غرب که با تصاویر رهبران جهان در کنار او در اجلاس بریکس به نمایش گذاشته شد، همزمان با افزایش درخواستها در سطح بین المللی برای پایان دادن به جنگ اوکراین است.

هند، یکی از اعضای کلیدی بریکس که به طور سنتی یک شریک قابل اعتماد برای روسیه است و فعالانه با مسکو و کی یف همکاری می کند تا آنها را به گفت وگو نزدیک کند. مودی، نخست وزیر هند، در ماه ژوئیه از مسکو بازدید کرد تا پوتین را به سمت مذاکرات سوق دهد. او سپس در ماه اگوست به کی یف سفر کرد. او در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر بار دیگر در نیویورک با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین دیدار کرد و در اکتبر برای نشست کازان به روسیه بازگشت. برخی از کارشناسان معتقدند که هرچند مسکو مشتاق است نشان دهد که برای یک جنگ طولانی آماده است، اما در واقعیت همه اینها صحنه‌هایی را برای مذاکرات احتمالی صلح آماده می‌کند که هرچه زودتر اتفاق بیفتد.