اگرچه فرصت مناظره‌ها و میزگردهای اقتصادی از دست رفته، اما هنوز فرصت‌های دیگری باقی است. متاسفانه بحث در آن مناظره‌ها و میزگردها در حد کلیات و انتقادات سطحی از سوء جریانات و قول‌های غیر مسئولانه و غیرجدی از سوی اصولگراها محدود ماند. اگر چه همه کاندیداها از فساد انتقاد کردند، اما تقریبا هیچگاه بحث از سطح ناصحانه و مصلحانه فراتر نرفت. سخن چندانی از کاندیداها که روشنگر درک و تحلیل آنها از دلایل وضعیت اقتصادی موجود، از جمله فساد گسترده یا سیستماتیک، باشد، هنوز نشنیده‌ایم. قطعا تحریم یکی از مهمترین دلایل بحران اقتصادی است که باید دید در مناظره دوشنبه شب در مورد آن چه گفته خواهد شد. اما حتی در صورت لغو کامل تحریم‌ها نیز اگر در بر همین پاشنه بگردد، امیدی به قرار گرفتن کشور در مسیر توسعه نمی‌توان داشت.
پایگاه خبری جماران- کوروش احمدی، دیپلمات بازنشسته و کارشناس ارشد سیاست خارجی در یادداشتی برای جماران نوشت: به رغم بهبودی که در موقعیت رای‌آوری مسعود پزشکیان، یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو طی دو هفته گذشته حاصل شده، اما مطابق برخی برآوردها، از جمله برآورد عباس عبدی، هنوز 70 درصد از مخالفان شرکت در انتخابات بر نظر خود باقی هستند.
ملاحظه نگارنده از ابتدای دور انتخاباتی جاری این بود که با توجه به تجربیات دوره‌های ریاست جمهوری خاتمی و روحانی و سرانجام کار آنها، تحولات 7 ساله گذشته و سه انتخابات 98، 400 و 402، این بار کاندیدای اصلاح طلب کار بسیار دشوارتری در مقایسه با نامزدهای اصلاح طلب یا اعتدالی در سالهای 76، 80، 88، 92 و 96 پیش‌رو خواهد داشت.
تجربیات 27 سال گذشته بر تردیدها افزوده و موجب شده تا برعکس ادوار انتخاباتی قبل از 96، شرکت در انتخابات دیگر امر مفروضی تلقی نشود. بعلاوه، انتخابات ریاست جمهوری به اقتضای طبیعتش تحولی کاملا سیاسی و مرکز محور است و اقشار کمتر سیاسی در پیرامون معمولا تحت تاثیر بحث‌های محتوایی و هیجانات در تهران و شهرهای بزرگ متوجه انتخابات و راغب به شرکت در آن می‌شوند. لذا، تاکید نگارنده بر این بود که این بار بیش از ادوار گذشته پرداختن به محتوا در مبارزات انتخاباتی و ارائه برنامه برای حل مشکلات متراکم می‌تواند راهگشا باشد و اقشار نوگرای شهری را که همیشه پایگاه اصلی رای اصلاح طلبان بوده‌اند، به میدان آورد.
به دیگر سخن، اینبار از ابتدا مشخص بود که اپیزودهای شورآفرین مانند اتفاقاتی که در مناظره‌های 88 یا برخوردهای تهاجمی روحانی در 92 و 96 افتاد، تاثیر چندانی نخواهند داشت. (دیدیم که امواج دو اپیزود هیجانی نیز به سرعت فرو کش کرد.) لذا، از ابتدا اهمیت تمرکز بر محتوا، تحلیل، برنامه و نهایتا تعهد کاندیدای اصلاح طلبان روشن بود و هست. او می‌بایست ارائه تحلیل در مورد دلایل مشکلات متراکم موجود، روشن کردن رویکرد خود و ارائه برنامه را در مرکز توجه قرار دهد و بر این اساس متعهد به انجام اقداماتی شود تا بتوانند اقشار مردد را از نشستن در خانه در 8 تیر بازدارد. اگر چه شواهد حاکی از آن است که شمار فزاینده‌ای از افرادی که در سه انتخابات قبلی شرکت نکرده بودند، راغب به شرکت در انتخابات پیش‌رو شده‌اند، اما به نظر می‌رسد که این شمار تاکنون (دوشنبه) هنوز به حدی نرسیده که بتواند به راحتی کار را مانند 76 و 92 و 96 تمام کند.
در این رابطه، اگرچه فرصت مناظره‌ها و میزگردهای اقتصادی از دست رفته، اما هنوز فرصت‌های دیگری باقی است. متاسفانه بحث در آن مناظره‌ها و میزگردها در حد کلیات و انتقادات سطحی از سوء جریانات و قول‌های غیر مسئولانه و غیرجدی از سوی اصولگراها محدود ماند. اگر چه همه کاندیداها از فساد انتقاد کردند، اما تقریبا هیچگاه بحث از سطح ناصحانه و مصلحانه فراتر نرفت. سخن چندانی از کاندیداها که روشنگر درک و تحلیل آنها از دلایل وضعیت اقتصادی موجود، از جمله فساد گسترده یا سیستماتیک، باشد، هنوز نشنیده‌ایم. قطعا تحریم یکی از مهمترین دلایل بحران اقتصادی است که باید دید در مناظره دوشنبه شب در مورد آن چه گفته خواهد شد. اما حتی در صورت لغو کامل تحریم‌ها نیز اگر در بر همین پاشنه بگردد، امیدی به قرار گرفتن کشور در مسیر توسعه نمی‌توان داشت.
مشکلات اقتصادی و فساد سیستماتیک موجود ریشه در سیاست از یک سو و ساختار و قوانین و مقررات و رویه‌های موجود از سوی دیگر دارد؛ به نحوی که حتی متاسفانه می‌تواند بخشی از مردم عادی را نیز در مسیر فساد و عادی‌سازی شر فساد قرار دهد. ورای مشکل اصلی که هزینه کردن از اقتصاد برای سیاست و سیاست خارجی است، عواملی مانند چند نرخی بودن قیمت ارز، فقدان نظام بازار و اعمال قیمت‌گذاری دستوری، توسعه قاچاق آشکار، مثل قاچاق سالانه 2.81 میلیارد لیتر سوخت به پاکستان، عدم تناسب بین نرخ بهره واقعی و نرخ وام بانکی، فعالیت شرکت‌ها و بانک‌های خصولتی که نه تابع مقررات دولتی‌اند نه ضوابط بخش خصوصی، مصونیت از حسابرسی و بازرسی موثر، معافیت شماری از نهادهای بزرگ از مالیات، نظارت و حسابرسی و سرایت بیماری از آنها به کل اندام، حامی‌پروری از طریق دور زدن شایسته سالاری و برکشیده شدن کسانی بر مبنای قرابت نظری، رابطه و ظواهر، وجود شبکه گسترده‌ای برای فروش مدارک تحصیلی در همه سطوح با امکان استعلام رسمی، دادن مجوز فروش نفت به اشخاص و نهادها و رقابت آنها با هم در دادن تخفیف به خارجیان، تامین بودجه برخی فعالیت‌ها خارج از ردیف‌های بودجه رسمی، عدم اجرای قاعده تمرکز همه درآمدها در خزانه و ... نیز مورد غفلت کاندیداها است.
این عوامل به اضافه تحریم، زمینه‌ساز تولید روزانه پنج هزار میلیارد تومان نقدینگی می‌شوند که دلیل اصلی تورم است. همزمان مقاومت سیستماتیک در برابر سازوکارهای ضد فساد در هرم قدرت نیز شکل گرفته است. طبعا رهایی از این دور باطل مشکلات اقتصادی و فساد مستلزم تمرکز بر سیستم فاسد به جای تمرکز بر فرد فاسد است. متاسفانه کمتر نشانی از این مشکلات اساسی و راه‌حل برای آنها تاکنون در مناظره‌ها دیده شده است. از 5 کاندیدای اصولگرا انتظاری نیست، اما از کاندیدای اصلاح طلب شیوه‌ای متفاوت انتظار است. خوشبختانه هنوز دیر نشده است.
