تصمیم برای عملیاتی کردن پروژه خط لوله گاز پاکستان-ایران نشان دهنده یک محور استراتژیک در روابط دوجانبه است که نویدبخش عصر جدیدی از همکاری و حمایت متقابل است. ایران با تکمیل بخش خط لوله خود که از میادین گازی تا مرز امتداد دارد توپ را در زمین پاکستان انداخته که و اکنون این وظیفه اسلام آباد است که سهم خود را در این پروژه پیش ببرد.
به گزارش جماران، خبر تازه در رابطه پرفراز و نشیب جمهوری اسلامی ایران و جمهوری اسلامی پاکستان این است که اسلام آباد برای کلید زدن پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به این کشور اعلام آمادگی کرده است.
خبر تازه چه می گوید؟
براساس گزارش رسانه های پاکستانی اسلام آباد در نظر دارد کار ساخت بخش ۸۰ کیلومتری پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان ( موسوم به خط لوله صلح ) از مرز ایران تا گوادر را آغاز کند تا در صورت تصمیم تهران برای مراجعه به دادگاه داوری بین‌المللی، جریمه احتمالی ۱۸ میلیارد دلاری را نپردازد.
یک منبع رسمی در وزارت نیروی پاکستان به پایگاه خبری نیشن گفت: پاکستان در راستای اجرایی کردن این تصمیم قصد دارد درخواستی برای معافیت از تحریم‌های آمریکا برای پروژه خط لوله صلح، ارائه کند.
به گفته این منبع آگاه، در وهله نخست، تصمیم گرفته شده در فاز اول پروژه خط لوله صلح، کار در بخش ۸۰ کیلومتری مرز پاکستان با ایران تا گوادر، آغاز شود. هزینه تخمینی این بخش پروژه، ۱۵۸ میلیون دلار خواهد بود و تصمیم گرفته شده که از طریق شرکت توسعه زیرساخت گاز (GIDC) تامین مالی شود.
نگاهی به تاریخچه توافق
توافقنامه برای این پروژه برای تامین ۷۵۰ میلیون فوت مکعب در روز گاز، به مدت ۲۵ سال از میدان گازی پارس جنوبی ایران و تحویل در مرز ایران و پاکستان در ماه مه سال ۲۰۰۹، امضا شد. تحت این پروژه، خط لوله ۱۹۳۱ کیلومتری برای انتقال گاز ایران به پاکستان که شامل ۱۱۵۰ کیلومتر خط لوله در داخل ایران و ۷۸۱ کیلومتر خط لوله در داخل پاکستان است، احداث خواهد شد. هر دو کشور ملزم به اجرای این پروژه در خاک خود بودند.
طبق توافقنامه، قرار بود عرضه این پروژه تا ژانویه سال ۲۰۱۵ آغاز شود. ایران در حال حاضر، ساخت بیش از ۹۰۰ کیلومتر از این خط لوله را در داخل خاک خود تکمیل کرده، در حالی که ۲۵۰ کیلومتر بخش باقی مانده، هنوز ساخته نشده است.
بر اساس توافق جدید ایران و پاکستان در سال 2019 قرار شد، ایران تا سال 2024 برای هرگونه تاخیر در اجرای این خط لوله به هیچ دادگاه بین‌المللی مراجعه نکند اما پس از این تاریخ برای شکایت و دریافت خسارت آزاد است. شرکت نفت ایران در ۲۱ دسامبر ۲۰۲۳، یک اخطار نقض مادی را به طرف پاکستان صادر کرده و یک مهلت ۱۸۰ روزه به شرکت توسعه زیرساخت گاز این کشور داده است. آبان ماه 1402 رسانه‌های پاکستانی خبر دادند، اسلام‌آباد به منظور جلوگیری از پرداخت جریمه چانه‌زنی می‌کند و دوباره از ایران مهلت خواسته است. اگر در این بازه زمانی مقامات اسلام آباد پاسخ مثبت ندهند، تهران با استفاده از حکمیت بین المللی مستقر در پاریس به دنبال جریمه ۱۸ میلیارد دلاری خواهد بود. با این حال، خبرگزاری دولتی ایرنا نوشته است که ایران به پاکستان پیشنهاد داده تا پیش از پایان مهلت ۱۸۰ روزه به طور مشترک یک استراتژی برد-برد را تدوین کنند تا از این مساله جلوگیری شود.
پاکستان در بازه زمانی گذشته از این قرار داد یا وجود تحریم های آمریکا علیه ایران را بهانه تعلل خود اعلام کرده و یا علت عدم آغاز فعالیت را ناتوانی در تامین هزینه‌ها عنوان کرده و از شرکت‌های ایرانی، روسی و چینی درخواست کرد تا به عنوان مجری ساخت خط لوله مشارکت کنند.
فشار ایران پاسخ داد
پاکستان تودی در گزارشی در این باره نوشته است: پیش از این، بخش 80 کیلومتری خط لوله IP بخشی از پروژه خط لوله ال ان جی گوادر بود که این بندر را به سایر مناطق متصل می کرد. با توجه به فضای تنش میان ایران و ایالات متحده در سالهای گذشته و عمر کوتاه توافق میان دو طرف بر پایه توافق هسته ای موسوم به برجام، تصمیم بر این شده بود که در صورت بهبود فضای دیپلماتیک بین تهران و واشنگتن و معافیت پاکستان، پاکستان بتواند این ساخت و ساز را انجام دهد. با این حال، به دلیل افزایش فشار ایران، پاکستان تصمیم گرفته است بخشی از خط لوله گاز صلح را در خاک خود بسازد.
یک روز ترس از عربستان یک روز بیم از تحریم آمریکا
روزنامه انگلیسی زبان اکسپرس تریبیون چاپ اسلام آباد درباره تصمیم جدید دولت پاکستان برای آغاز اجرایی کردن این پروژه می نویسد: پیش از این، دولت مسلم لیگ نواز پاکستان تصمیم گرفت تحت فشار عربستان سعودی اجرایی شدن پروژه خط لوله صلح را متوقف کند.
در سال 2017، عربستان سعودی وارد یک مناقشه دیپلماتیک با قطر شد و دولت وقت شریف را تحت فشار قرار داد تا خط لوله گاز ایران- پاکستان و قرارداد LNG با قطر را کنار بگذارد. با این حال، پاکستان فقط قرارداد LNG Gwadar را که بخشی از پروژه خط لوله گاز صلح با ایران تلقی می شد، لغو کرد و قرارداد LNG با قطر را ادامه داد. از نظر تاریخی، پاکستان و ایران روابط خوبی داشتند، به ویژه در دوران حکومت حزب مردم پاکستان (PPP). در دوران ریاست جمهوری آصف علی زرداری، هر دو کشور قرارداد خرید گاز (GSPA) را امضا کردند که پاکستان را ملزم به آغاز ساخت پروژه IP کرد. در گذشته، پاکستان نفت ایران را وارد می‌کرد، اما عرضه نفت ایران در سال 2010 متوقف شد، زیرا پالایشگاه‌های پاکستان نتوانستند پرداخت‌ها را انجام دهند. اگرچه پرداخت هرگز موضوع مهمی بین دو کشور نبود چرا که هر دو مبادلات ارزی و ترتیبات تجارت پایاپای را انجام داده بودند . کارشناسان معتقدند که دلیل اصلی این پیامدها عدم تمایل ایالات متحده به نشان دادن انعطاف در مورد تجارت نفت و گاز بین پاکستان و ایران بوده است.
نشانه ای از فصل جدید در رابطه تهران – اسلام آباد؟
نگاه ها به تصمیم پاکستان برای وفای به عهد پس از 14 سال تاخیر در رسانه های متفاوت منطقه ای متفاوت است. در حالی که پاکستان در این مرحله با تاخیر فراوان فاز نخست و راه اندازی تنها 80 کیلومتر از مسیر مورد نیاز برای اجرایی شدن این پروژه را آغاز می کند، برخی نگران این هستند که این اقدام صرفا موقتی و برای جلوگیری از محکوم شدن به پرداخت یک جریمه سنگین تر باشد و در آینده اسلام آباد باز هم تحت تاثیر بازیگر سوم ادامه اجرایی کردن فاز دوم این تعهد را به تاخیر بیندازد. با این همه نگاه مثبت به این تصمیم اسلام آباد هم جلوه هایی در رسانه ها داشته است.
رضوان شاه تحلیلگر مسائل ایران و پاکستان در وب سایت بی ان ان مستقر در هنگ کنگ در این باره می نویسد : پاکستان در اقدامی مهم برای مبارزه با بحران انرژی در حال پیشروی در این کشور، یک سرمایه گذاری اساسی با ایران را آغاز کرده و زمینه را برای پروژه مورد انتظار خط لوله انتقال گاز فراهم می کند. این تعهد که قرار است در دو مرحله اجرا شود، می تواند نمادی از چراغ امید برای میلیون‌ها نفری باشد که در پاکستان با هزینه‌های فزاینده برق و گاز دست و پنجه نرم می‌کنند. فاز اول شامل ساخت یک خط لوله 81 کیلومتری از گوادر است که به طور یکپارچه به زیرساخت های موجود ایران متصل می شود. با کمک و همکاری شورای تسهیل سرمایه گذاری ویژه، این پروژه می تواند به آینده انرژی در پاکستان کمک شایانی بکند.
طلوع جدید در روابط پاکستان و ایران
نویسنده در ادامه می نویسد: تصمیم برای عملیاتی کردن پروژه خط لوله گاز پاکستان-ایران نشان دهنده یک محور استراتژیک در روابط دوجانبه است که نویدبخش عصر جدیدی از همکاری و حمایت متقابل است. ایران با تکمیل بخش خط لوله خود که از میادین گازی تا مرز امتداد دارد توپ را در زمین پاکستان انداخته که و اکنون این وظیفه اسلام آباد است که سهم خود را در این پروژه پیش ببرد. در سوی پاکستان تصویب اجرایی شدن این پروژه از سوی شورای تسهیل سرمایه گذاری ویژه نشان می دهد که اسلام آباد به پیشبرد اهداف مشترک با تهران در این زمینه پایبند است. همزمان تمدید ضرب‌الاجل ایران تا سپتامبر 2024، همراه با پیشنهاد کمک‌های حقوقی و فنی که از سوی تهران مطرح شده ، بر مشارکتی تأکید می‌کند که از تعاملات صرفاً مبادله‌ای فراتر می‌رود و هدف آن تقویت روابط دو کشور در حوزه انرژی و کمک به ثبات منطقه‌ای است.
نور در انتهای تونل
رضوان شاه در ادامه این یادداشت نوشت: اهمیت استراتژیک این خط لوله را نمی توان نادیده گرفت. این خط لوله 781 کیلومتری که از گوادر تا نواب‌شاه امتداد دارد، نه تنها مجرای گاز طبیعی است، بلکه راه نجاتی برای مردم پاکستان است که از کمبود انرژی رنج می‌برند. بندر گوادر با موقعیت مطلوب خود در دریای عرب، به عنوان محور اصلی در این معادله انرژی ظاهر می شود و دروازه ای مقرون به صرفه برای انتقال گاز از ایران ارائه می دهد.
ترسیم دورنمای دوره خوداتکایی
در حالی که پروژه خط لوله گاز پاکستان- ایران گامی تاریخی در جهت رفع نیازهای فوری انرژی است، اما می تواند توجه را به ضرورت توسعه منابع انرژی بومی در داخل پاکستان هم جلب کند.
مسیر دستیابی به امنیت انرژی مملو از چالش‌ها و در عین حال پر از فرصت‌ها است. با استفاده از منابع داخلی و تنوع بخشیدن به منابع انرژی، پاکستان می تواند راه را برای آینده ای هموار کند که در آن اتکا به منابع انرژی خارجی به حداقل برسد. بنابراین، این پروژه صرفاً برای تامین انرژی از ایران نیست، بلکه برای ایجاد یک گفتگوی گسترده تر در مورد استقلال انرژی و پایداری است.
