احسان یغمایی سرپرست هیئت کاوش های باستان شناسی ارجان در این خصوص اظهار داشت: شهر ارجان محوطه بسیار مهمی است که در دشت ارجان قرار گرفته و از دوره عیلام نو در آن استقرار انسان وجود داشته است.
وی گفت: در عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای تهیه شده از این منطقه، طرح یک مسجد دیده میشد؛ این در حالی است که بررسی متون تاریخی نیز وجود یک مسجد در این شهر را تایید میکند.
سرپرست هیئت کاوش ارجان با بیان اینکه بر اساس مطالعات اولیه روی تصاویر هوایی، آشکار شد که این بخش از شهر ممکن است آنچیزی باشد که در متون تاریخی از آن به عنوان مسجد ارجان یاد شده است افزود: برای حصول اطمینان و تطبیق متون تاریخی و دادههای باستانشناختی، دست به کاوشهای باستانشناختی در ناحیه گفتهشده زدیم.
وی عنوان کرد: در همین راستا، دو ترانشه را در محل ایجاد کردیم که در یکی از ترانشهها، وضعیت حیاط مسجد و ارتباط آن با رواقهای پیرامونی مسجد را بررسی کردیم که خوشبختانه در این بررسی در وسط مسجد، فضای مربعی شکلی با دو ورودی به سمت شمال و جنوب به دست آمد که درون این فضای مربعی شکل، فضای مربعی شکل دیگری وجود دارد که هنوز ماهیت این سازه مشخص نیست.
یغمایی تصریح کرد: در ادامه، ترانشه ایجاد شده را به سمت غرب گسترش دادیم که در نتیجه آن، پای ستونهایی از جنس سنگ و ملات گچ که رواق مسجد را تشکیل میدهند یافتیم.
وی این نوع ساختار معماری را خاص دوره اسلامی دانست و گفت: نکته حائز اهمیت برای ما این بود که چالههایی که در عکسهای هوایی بر سطح زمین مشخص هستند، جای ستونهایی است که در دورههای بعدی غارت شدهاند.
سرپرست هیئت کاوش های باستان شناسی ارجان تأکید کرد: آن چیزی که از مسجد در حال حاضر مشخص است، رواق غربی است که ما بخشی از این رواق را کاوش کردهایم. در جبهه شرقی این حیاط نیز به شبستان میخوریم که درآنجا نیز همین چالهها وجود دارند که باتوجه به کاوشها همگی این چالهها ستون هستند.
او بیان کرد: این مساجد جزو مساجد قرون اول و دوم هستند که طراحی آنها به سبک خراسانی است و به مساجد چهلستونی مشهور هستند و تراکم این ستونها به دلیل همین سبک و شیوه است که برای ایجاد سقف طراحی شدهاند.
این باستانشناس پیشکسوت افزود: سفالهایی نیز که در کاوشهای این منطقه به دست آمده، مربوط به قرنهای دوم تا سوم هجری هستند چراکه عمده آنها شاخصههای اواخر قرن اول و دوم تا سوم هجری را دارا هستند. بنابراین در پایان فصل اول کاوش میتوان به صورت نسبی تخمین زد که این مسجد دستکم مربوط به اوایل دوره اسلامی ( قرن دوم تا سوم هجری) است.
وی با اشاره به اینکه این اولین کاوش در بخش اسلامی شهر ارجان است اضافه کرد: بررسی متون، عکسهای هوایی و بررسیهای باستانشناسی در گذشته، سرنخهایی مبنی بر اینکه مسجد ارجان ممکن است در این ناحیه باشد داده بود که در نهایت کاوشهای باستانشناسی مسجد بودن این ناحیه را به اثبات رسانید.
یغمایی افزود: آنچه را که طی این کاوش یافت کردیم رواق، حیاط و دو آرامگاه است که براساس شواهد و باتوجه به تدفین این دو فرد در محوطه مسجد، این آرامگاهها احتمالا مربوط به دو تن از بزرگان مسلمان ناشناخته هستند.
وی پایان فصل اول کاوش دراین ناحیه را بین ۱۰ تا ۱۵ مرداد اعلام کرد و افزود: قدمت و تاریخ دقیق مسجد در پایان فصلهای دوم یا سوم کاوش مشخص خواهد شد زیرا هر زمان که کتیبه یا سند مکتوبی در محل یافت شود میتوان تاریخ دقیق مسجد را مشخص کرد که این موضوع نیز قطعا در این فصل نخواهد بود.
سرپرست هیئت کاوش ارجان، شناخت ساختار معماری، مقایسه مسجد با سایر مساجد دوره اسلامی و یافتن تاریخ تقریبی مسجد را از جمله اهداف فصل اول کاوش خواند و افزود: باتوجه به شواهد موجود و مسجد بودن این مکان، این منطقه به احتمال فرآوان قدمگاه اولیه و راستین امام رضا (ع) بوده است و ایشان در این مسجد نماز خواندهاند.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از اهداف کاوش ما نیز بررسی همین موضوع بوده است چراکه منطق حکم میکند اگر آن حضرت به این شهر آمده باشد در این محل که مسجد بوده نماز خود را به جای آورده است. ما نیز فعلا این فرضیه را قبول میکنیم تا شواهد بهتری دال بر آن یافت کنیم.
46
