یعقوب شلیش پور شامگاه دوشنبه در پنجمین نشست هم‌اندیشی "هم‌گفت" با موضوع بررسی شیوه‌های توانمندسازی ساکنان مناطق کم‌برخوردار با اشاره به مساله توسعه نامتوازن در شهر اهواز بیان کرد: افراد ساکن در نقاط کمتر برخوردار زمانی که مدت های طولانی مورد کم توجهی قرار می گیرند و عدالت توزیعی در مورد آنها رعایت نمی‌شود با مسائلی مانند فرهنگ فقر مواجه خواهند شد.
وی ادامه داد: یک نگاه خطرناک در مناطق کمتر برخوردار تفکر تبدیل شرایط زندگی و معیشتی فعلی به سرنوشت ساکنان آن است و زمان این مسئله بحرانی تر می شود که این تفکر از والدین به فرزندان منتقل شود زیرا باعث پایداری شرایط آنها خواهد شد.
شلیش پور گفت: استان خوزستان پس از استان خراسان رضوی در رتبه دوم تعداد حاشیه نشین ها قرار دارد تعداد ساکنان مناطق حاشیه نشین در استان خوزستان بیش از ۸۰۰ هزار نفر است که حدود ۴۵۰ هزار نفر آنها در حاشیه شهر اهواز هستند.
وی در خصوص نقش دفاتر تسهیلگری در توانمندسازی ساکنان مناطق حاشیه شهرها بیان کرد: جمع‌آوری اطلاعات برای برنامه ریزی های کلان و طولانی‌مدت در مناطق حاشیه یکی از اهداف تعریف شده برای دفاتر تسهیل گری است، این دفاتر باید ظرفیت‌های هر منطقه را شناسایی کنند تا افراد مستعد از طریق نهادها و سازمان‌های مختلف از جمله فنی و حرفه‌ای آموزش‌ها و مهارت‌های لازم را ببینند.
معاون اداره کل اجتماعی استانداری خوزستان یادآور شد: دفاتر تسهیلگری پس از جمع آوری اطلاعات وارد مرحله بازدهی می شوند که قطعاً در صورت وارد شدن در این مرحله نقش موثری در توانمندسازی ساکنان مناطق حاشیه شهر خواهند داشت اما این امر نیازمند همکاری همه دستگاه ها است.
وی افزود: سمن ها نیز نقش مهمی در شناسایی ظرفیت های مناطق حاشیه‌ای دارند، اما در حال حاضر در استان خوزستان با کمبود سمن‌های متخصص در حوزه‌های مختلف از جمله اشتغال و بانوان مواجه هستیم، سمن ها در استان خوزستان به لحاظ کمی زیاد هستند اما کیفیت لازم را ندارند و یکی از دلایل این امر فدا کردن استقلال سمن‌ها به دلیل گرفتن اعتبار و یا طرح‌ها از دستگاه ها است باید تلاش کنیم تا استقلال سمن ها افزایش یابد.
شلیش پور تصریح کرد: تفاهم‌نامه‌ای با شهرداری اهواز منعقد شده که به موجب آن شهرداری باید در خصوص کمک های مالی و صدور مجوزها برای بازارچه های خود اشتغالی بانوان خودسرپرست و سرپرست خانوار همکاری کنند، قرار است نخستین نمایشگاه دائمی عرضه محصولات زنان خود سرپرست خانوار در منطقه سرگان راه اندازی شود.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود گفت: در حال حاضر آمار طلاق در کشور یک به ازای هر چهار ازدواج است این آمار در استان خوزستان یک طلاق به ازای هر ۵ ازدواج می باشد، در سال‌های گذشته آمار طلاق استان خوزستان یک به ازای ۲۰ مورد ازدواج بود و این نشان دهنده آن است که شاخص‌های عرفی در حال تغییر هستند یکی از مهمترین دلایل این امر مسائل معیشتی و تحت فشار قرار گرفتن سرپرستان خانوار است.
اصلاحات ارزی و جنگ مهمترین تکانه های تحول آفرین مهاجرت
همچنین یک استاد دانشگاه جامعه‌شناسی شهید چمران اهواز گفت: برخی شرایط در استان خوزستان سبب تولید انسان مهاجر شده است که برخی از این مهاجران بسته به شرایط و تکانه های تحول آفرین مختلف به سمت فضاهای حاشیه‌ای در شهرها کشیده شده اند، در بررسی‌های صورت گرفته ۲۷ تکانه تحول آفرین برای مهاجرت از روستا به شهر شناسایی شده است.
سجاد بهمنی افزود: یکی از تکانه های تحول آفرین در استان خوزستان که منجر به تولید انسان مهاجر شده اصلاحات ارضی در دهه ۴۰ شمسی است طبق تحقیقات صورت گرفته حدود ۴۰ درصد ساکنان منبع آب و حصیرآباد اهواز از شهرهای مختلف به ویژه مسجد سلیمان، ایذه، امیدیه و بهبهان به سمت اهواز مهاجرت کرده اند اما به دلیل بضاعت محدود مالی در سکونتگاه‌های غیررسمی ساکن هستند.
وی گفت: در آن زمان قوانین محکمی در خصوص حفظ اراضی و زمین نبود به همین دلیل به مهاجران در هر نقطه‌ای که مایل بودند ساکن شده‌اند، جنگ تحمیلی یکی دیگر از تکانه‌های تحول آفرین در غرب خوزستان بود که باعث مهاجرت ساکنان شهرهای مختلف از جمله هویزه، آبادان و خرمشهر به سمت شهر اهواز شد.
بهمنی تصریح کرد: این دسته از مهاجران بر خلاف دسته پیش تمایلی به مهاجرت نداشتند و به یکباره در شرایط خارج از کنترل قرار گرفتند از این رو هنوز نتوانستند با شرایط موجود در حاشیه شهر کنار بیایند، دسته سوم مهاجران تحت‌تاثیر اغوا و افسون شهر قرار گرفتن همچنین برخی نیز به دلیل اندوه مزمن روستا به حاشیه شهر پناه آورده اند.
وی یادآور شد: افراد کمتر برخوردار با حضور در نقاط حاشیه ای مهارت و آمادگی لازم برای تحرک اقتصادی را نداشتند از این رو به سمت اقتصاد غیر رسمی همچون دستفروشی، خرید و فروش حیوانات خانگی و یا جمع آوری پسماند روی آوردند.
بهمنی با طرح این مطلب که باید عملکرد دولت ها در شناسایی عوامل انگیزشی برای مهاجرت ساکنان روستا بررسی شود یادآور شد: ساختار دولت در ادوار مختلف نسبت به زمینه های ایجاد انگیزه برای مهاجرت به حاشیه شهرها حساس نبوده است و در حال حاضر بسیاری از مدیران و ادارات دولتی راه حلی برای کاهش انگیزه مهاجرت به حاشیه شهرها نیافتهاند درحالیکه با به کارگیری روش های مختلف از جمله پرداخت تسهیلات می‌توان آنها را به حضور در روستاها امیدوار کرد.
وی بخشی از مشکل افزایش آمار حاشیه نشینی در شهرها را به نهادهای متولی ناآماده مرتبط دانست و گفت: دفاتر تسهیل گری مناطق حاشیه ای اقدام خوبی از سوی دولت بوده است اما باید به دنبال راه حل هایی در مبدا بود تا مانع مهاجرت شود و مشکلات این دسته افراد در همان مبدا حل گردد اما شاهد هستیم که دولت در موضع تسلیم قرار گرفته است، در حال حاضر برخی از افراد ساکن شهرها هم به دنبال بازگشت به مناطق روستایی هستند باید این انگیزه‌ها شناسایی و تقویت شوند.
این استاد دانشگاه در خصوص برخی رفتارهای صورت گرفته در مناطق کمتر برخوردار اظهار داشت: زمانی که نهادهای دولتی و متولی نا آماده هستند مهاجران خود را در موقعیت و استراتژی "خود حمایتی" می بینند و از این رو تلاش می کنند تا مشکلاتشان را حل کنند، دولت باید به دنبال فرایندهای مداخله‌ای مبدا و مقصد مهاجرت باشد از این رو تاسیس نهادهایی مانند دفاتر تسهیلگری در مبدا برای شناسایی و حل مشکلات آنها به مراتب بهتر از احداث این دفاتر در مناطق حاشیه شهرها به عنوان مقصد است.
وی توسعه دفاتر تسهیل گری را مخالف قانون پنجم و ششم توسعه دانست و گفت: دولت در برنامه پنجم و ششم توسعه به دنبال کوچک کردن و چابک سازی خود است از این رو توسعه دفاتر تسهیل گری در مناطق حاشیه ای با این قوانین در تضاد است. بهترین راه برای توانمندسازی ساکنان مناطق حاشیه اجرای درست قانون و اگر مدیر و مسئولی مانع اجرای این قوانین است باید مورد مواخذه قرار گیرد
وی با انتقاد از سمن‌ها در حل مشکلات مناطق حاشیه شهر گفت: کارایی سمن ها متناسب با حجم مشکلات این مناطق نیست با توجه به زیاد شدن چالش‌ها در استان خوزستان سمن ها نیز باید خود را تقویت کنند.
بنا بر آمارهای رسمی سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ جمعیت استان خوزستان ۴ میلیون و ۷۱۰ هزار نفر و جمعیت شهرستان اهواز حدود یک میلیون و ۳۰۳ هزار نفر نفر اعلام شده که ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار نفر در حاشیه شهر اهواز زندگی می کنند که این امر ساماندهی حاشیه‌نشینان و تقویت نقش مدیریت شهری را ضروری می کند.
خوزستان از نظر مساحت مناطق حاشیه نشینی نیز شهر اهواز با ۲۰ محله حاشیه نشین دارای بیشترین مناطق حاشیه نشینی در کشور است.
