به گزارش ایرنا در نشست ۹ مرداد ۹۸ هیات دولت، لایحه تغییر واحدپولی ایران از ریال به تومان و حذف چهارصفر تصویب شد. بر اساس این طرح، واحد پول ملی جدید تحت عنوان تومان تعریف می‌شود . به این ترتیب هر تومان ، معادل ۱۰ هزار ریال فعلی خواهد بود.
دولت از اجرای این طرح حفظ کارایی پول ملی، تسهیل و بازیابی نقش ابزارهای پرداخت وجه نقد در تبادلات پولی داخلی، هماهنگی با آنچه در فرهنگ و عرف جامعه درباره واحد پول ملی رواج یافته را به‌عنوان اهداف خود دنبال می‌کند.
همچنین کاهش هزینه چاپ ، نشر اسکناس و سکوک و نیز رفع مشکلاتی از قبیل استفاده از ارقام بزرگ در مبادلات ساده روزمره، معضلات شمارش و حمل حجم بالای اسکناس و سکه و خارج شدن مسکوکات از چرخه مبادلات اقتصادی کشور، از دیگر اهداف لایحه حذف چهار صفر از واحد پولی عنوان شده است.
نمی‌توان اقتصاد را دستوری اداره کرد
مدیرکل اقتصاد و دارایی استان خوزستان، اقتصاد را به پیچ و مهره‌های یک ساعت تشبیه کرد و گفت: هرکدام از پیچ و مهره‌های ساعت را شل و یا صفت کنیم، جای دیگری از آن خراب می‌شود ، بنابراین نمی‌توان اقتصاد را دستوری اداره کرد چراکه از حساسیت‌های زیادی برخوردار است.
محسن کاویانی با تاکید بر تاثیر حرکت روی ریل اقتصاد برمولفه‌های سیاسی، نظامی، دفاعی و آموزشی گفت: امروز کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که سیاست‌های اقتصادی را باید به آرامی دنبال کرد و اگر یک موضوع اقتصادی را مطالعه می‌کنیم ، باید بررسی کرد که این پدیده چه تاثیری در آینده خواهد داشت.
وی حذف صفرها از پول ملی در اقتصاد ایران را تحت شرایطی ضروری دانست و گفت: امروزه ارقام در همه زمینه‌ها به خصوص بودجه بزرگ شده‌اند و عوام، خواص و حتی مسئولان دستگاه‌های اجرایی باید پیش از بیان مبالغ ، در خواندن ارقام تامل کنند.
تغییر دولت‌ها بدون تغییر پایه پولی
کاویانی با اشاره به تغییر فناوری و دولت‌های مختلف طی سال‌های گذشته، گفت: با این وجود هنوز پایه پولی کشور از دوره پهلوی تا کنون تغییری نکرده؛ بنابراین با تغییرات به وجود آمده در دنیا ، ضرورت دارد پول کشور نیز تغییر کند، اما مسئله اساسی زمان انجام آن است.
این کارشناس حوزه اقتصاد در خصوص زمان مناسب برای اجرایی کردن حذف صفرها از پول ملی گفت: این کار باید در زمانی اجرا شود که کشور در ثبات اقتصادی به سر برد.
وی به اجرایی نشدن برخی از احکام بودجه ای در قانون برنامه ششم توسعه اشاره کرد و گفت: علاوه بر این، ایران در زمره کشورهایی است که بیشترین تورم را تجربه کرده و به عبارت دیگر کشور دچار ابر تورم است؛ بنابراین به دلایل مختلف زمان اجرایی کردن این طرح باید به تاخیر بیفتد.
کاویانی یکی از دلایل تاخیر در حذف صفرها از پولی ملی را تغییر مدام قیمت اقلام و کالاها عنوان کرد و گفت: این موضوع به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها قطعا تورم‌زا خواهد بود به طوری‌که برآوردهای صورت گرفته از تورم چهار تا پنج درصدی حکایت دارند.
مدیرکل اداره اقتصاد و دارایی استان خوزستان همچنین به کشورهایی که تجربه حذف صفر از اقتصاد را دارند، اشاره کرد و گفت: چنین کشورهایی برخلاف ایران، قوانین بودجه‌ای یک ساله نداشته اند.
حذف صفرها به برنامه هفتم توسعه موکول شود
کاویانی خواستار موکول شدن حذف صفر از پول ملی ایران به برنامه هفتم توسعه شد و افزود: در حال حاضر حذف صفرها در تضاد با قوانین جاری محسوب می‌شوند.
وی با بیان اینکه یک‌سری از قوانین متضاد با اجرایی شدن این طرح وجود دارد که بخشی از آنها در قانون برنامه ششم و قانون بودجه‌ای سالانه قرار دارند ، گفت: قانون بودجه سال ۹۹ نیز در حال تنظیم است که دارای همین نوع از قوانین متضاد خواهد بود.
مدیرکل امور اقتصادی و دارایی استان خوزستان انجام مبادلات خارجی کشور را با اهمیت خواند و گفت: این موضوع نیز یکی دیگر از الزامات حذف صفرها از پول ملی بوده و در همین ارتباط لازم است تا کشور به سازمان تجارت جهانی بپیوندد سپس بتوانیم اقدامات اصلاحی را اجرایی و عملی کنیم.
وی با تاکید دوباره بر ضرورت اجرای حذف صفرها در اقتصاد کشور، گفت: در تجارت خارجی با وجود پرداخت مبالغ بالا به لحاظ وزنی کالای کمی را وارد می‌کنیم که این موضوع باعث کاهش استقبال از انجام سرمایه گذاری‌ها می‌شود.
آیا در شرایط فعلی حذف چهار صفر از پول ملی درست یا اشتباه؟
رئیس اداره امور شعب بانک ملی ایران در خوزستان نیز در خصوص حذف صفرها از پایه پول ملی کشور به شرایط اقتصادی کشور اشاره کرد و با طرح این سوال که در شرایط فعلی آیا این طرح اقدام درستی است، گفت: در این رابطه باید به تجربه دیگر کشورهایی مانند برزیل، آرژانتین و حتی ترکیه که این اقدام را انجام داده‌اند نگاه کرد؛ به این خاطر که چنین کشورهایی در ابتدای انجام این اقدام با تورم بالای ۱۰۰ درصد رو به رو شدند.
سعید طاهری با تاکید بر اینکه این کشورها وقتی دست به این کار زدند که یک ثبات اقتصادی را ایجاد کرده بودند و توانستند تورم را مهار کنند، ادامه داد: در همین راستا ابتدا ما باید ببینیم که این صفرها چرا ایجاد شدند و از کجا آمده‌اند و چه تضمینی وجود دارد که بعد از اینکه صفرها حذف شدند، مجددا به اقتصاد کشور بازنگردند.
وی ادامه داد: با توجه به همه این دلایل، شخصا می توانم بگویم که دولت زمان مناسبی را برای اصلاح سیاست های پولی انتخاب نکرده واگر صرفاً بخواهیم مزایای این لایحه را بررسی کنیم تسهیل در مبادلات و عملیات حسابداری است که منجر به کوچک‌تر شدن اعداد می‌شوند.
رئیس کمیسیون هماهنگی بانک‌های خوزستان یادآور شد: در حال حاضر اعداد خیلی بزرگ شده‌اند و بعضا در خواندن آنها با مشکل مواجه می‌شویم ولی همانطور که گفته شد مضرات انجام این اصلاحات به مراتب بیشتر از مزایای آن است.
وی اضافه شدن صفرها به پایه پولی کشور را ناشی از تورم دانست و گفت: طی ۵۰ سال گذشته نتوانسته ایم تورم را کنترل کنیم که همین امر باعث شده که سال به سال ارزش پولی کشور کاهش پیدا کند.
طاهری یادآور شد: درصورتی که شرایط تورمی و همچنین مشکلات دیگر در زمینه های ارزی، حامل های انرژی ، قیمت مواد اولیه و نبود ارتباط با سیستم مالی دنیا، همچنان ادامه داشته باشد، قطعا طی چند سال آینده این صفرها مجددا به اقتصاد کشور بازخواهند گشت و دوباره ارزش پول ایرانی در مقابل ارزهای خارجی، کاهش خواهد یافت.
تقویت قدرت خرید مردم قبل از حذف صفرها
مدیریت شعب استان خوزستان نیز در خصوص اصلاح نظام بانکی و پولی کشور با اشاره به اینکه موضوع حذف صفرها از پول ملی به تنهایی کمکی به اقتصاد کشور نمی‌کند، گفت: قبل از این اقدام باید شاخص‌های دیگری مانند افزایش قدرت خرید مردم افزایش پیدا کند که در این زمینه کار چندانی صورت نگرفته است.
علی گودرزی ادامه داد: برنامه ریزی‌ها نباید به گونه‌ای باشد که تنها در بخش هزینه‌ای صفرها حذف شوند ولی صفرهای در بخش درآمدی همچنان وجود داشته باشند.
وی با بیان اینکه اگر درآمد یک کارگر ۲ میلیون تومان باشد بعد از اینکه چهار صفر آن زده شود، درآمد او ۲هزار تومان می‌شود، خاطرنشان کرد: بعد از حذف صفرها نباید هزینه‌های او ۶برابر باشد؛ بنابر این تا وقتی که قدرت خرید مردم افزایش نیابد و به ثبات اقتصادی نرسیده باشیم، عملا این اقدام یک اثر روانی بسیار محدودی در افکار عمومی خواهد داشت.
هزینه سنگین برای امحاء و چاپ مجدد اسکناس های کشور
این کارشناس مسائل پولی و بانکی گفت: آمارهای غیر رسمی از وجود ۲۰ میلیارد قطعه اسکناس در کشور حکایت دارد که امحاء و چاپ مجدد آنها، هزینه های سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر در مبادلات اقتصادی یک صفر از پایه پولی به صورت عرف حذف شده و واحد پولی در جامعه به تومان شناخته می‌شود، ادامه داد: بهترین حالت در اصلاح قوانین پولی و بانکی کشور، حذف یک صفر است که به لحاظ روانی این اتفاق در جامعه رخ داده است.
گودرزی از ترکیه به عنوان یک الگوی موفق در رابطه به حذف صفر از پایه پول ملی یاد کرد و گفت: اما این طرح در کشور زیمبابوه به دلیل اینکه نتوانستند پیش از آن تورم را مهار کنند، موفقیت آمیز نبوده است.
این کارشناس مسائل پولی و بانکی همچنین اجرایی شدن این طرح را منوط به رند شدن قیمت بخش زیادی از کالاها عنوان کرد و گفت: به عنوان مثال کالاهایی که زیر ۱۰هزار ریال هستند باید قیمت آنها به این مبلغ برسند تا حذف صرف انجام شود و مبلغ آن یک تومان شود و یا مبلغ ۱۲۵ هزار ریال که سه صفر دارد باید به سمت ۱۳۰ هزار ریال رند شود که این خود به خود هزینه های خانوار را افزایش می‌دهد.
تجربه های موفق و ناموفق کشورهای دنیا در حذف صفر از پایه پول ملی
حذف صفر از واحدهای پولی، موضوع جدیدی نیست و پیش از این ۱۹ کشور از برزیل گرفته تا هلند و ترکیه آن را انجام داده‌اند. تجربه این کشورها نشان‌دهنده موفقیت در برخی از آنها و شکست در برخی دیگر است. در این بین در برخی کشورها صفرها از پول‌های ملی چندین بار حذف شدند؛ همچون برزیل که در شش مرحله ۱۸ صفر حذف کرد و در برخی از کشورها نیز این اقدام با اصلاحات ساختاری اقتصادی دیگر جواب داد که این مدل مشابهت بیشتری با شرایط اقتصادی ایران دارد.
حذف صفرها از واحد پولی نخستین بار بعد از جنگ جهانی دوم و در کشور آلمان به اجرا درآمد. علت این تصمیم هم تورم وحشتناکی بود که این کشور بعد از جنگ تجربه کرد. بعد از این برخی دیگر از کشورها هم تجربه آلمان را تکرار کردند اما همه آن تجربه‌ها موفق نبود.
بعد از آن هم این طرح در بسیاری از کشورهای دیگر انجام شد؛ به طوری که در طول ۵۰ سال گذشته ۱۹ کشور اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کردند. صفرها در آرژانتین تاکنون چهار مرتبه، در روسیه، اوکراین، لهستان و بلژیک سه مرتبه و در ترکیه، کره جنوبی و غنا یک مرتبه برداشته شده‌اند.
گزارش: مهدی ممبینی
