علی‌محمد آخوندعلی شامگاه شنبه در پنل بررسی و گفت وگو درباره نخستین اکران فیلم مستند کارون در سالن همایش‌های بین المللی گیت بوستان اظهار داشت: متوسط ۶۰ ساله آورد سالانه آب کارون بزرگ در حدود ۲۰ میلیارد مترمکعب بوده که در ۲۰ ساله اخیر به متوسط ۱۴ میلیارد مترمکعب رسیده است، این نشان می‌دهد که بیش از پنج میلیارد مترمکعب از آن کم شده است و مسئولان باید پاسخ دهند این آب کجا رفته است؟
وی با بیان اینکه متهم اصلی کاهش آورد کارون خشکسالی نیست، تصریح کرد: طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌ها و نگهداشت آب در بالادست، اصلی‌ترین متهمان کم شدن آب این رودخانه هستند و خشکسالی این شرایط را تشدید می‌کند.
آخوندعلی افزود: پایه اصلی انتقال آب از سرشاخه‌های کارون، وزارت نیرو است، معاون وقت وزیر نیرو، در سال ۸۵ در سمیناری در شهرکرد درباره طرح‌های انتقال آب کارون، به صورت علنی اعلام کرد که آورد این رودخانه ۲۰ میلیارد مترمکعب و ۶ میلیارد مترمکعب آن اضافه است که باید منتقل شود.
وی اضافه کرد: در سال‌های گذشته عناصر وزارت نیرو از جمله وزیر و یا معاون وزیر و یا استاندار، در اجرای طرح‌های انتقال آب نقش داشته‌اند، اما آنچه جای تعجب دارد، موافقت علنی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اجرای این طرح‌هاست که در مصاحبه‌های خود بارها اشاره کرده خوزستان دارای آب مازاد است.
آخوندعلی سهم زیست محیطی رودخانه ها را ۳۰ درصد آورد آنها دانست و تاکید کرد: بنابراین سهم زیست محیطی کارون پنج میلیارد مترمکعب است که باید بدون دخالت جاری شود و به خلیج فارس بریزد.
وی درباره فعال شدن سه طرح جدید انتقال آب از کارون نیز تصریح کرد: اعضای هیات علمی دانشکده شهید چمران از ۱۳ سال پیش نخستین گروهی بودند که با تشکیل سمینار علمی اعتراض خود را به طرح‌های آب اعلام کرده‌اند.
این استاد دانشگاه گفت: کاهش جریان کارون باعث افزایش رسوبگذاری شده و سبب شده که کف رودخانه بالا بیاید، این مساله توان رودخانه را کاهش داده به طوری که نمی‌تواند به سیلاب‌های پنج ساله را از خود عبور دهد، که نمونه آن سیلاب بهار امسال بود که با سه هزار و ۲۰۰ مترمکعب برثانیه برای اهواز مشکل ایجاد کرد.
چراهای کشت نیشکر در خوزستان
عضو گروه هیدرولوژی و منابع آب دانشکده مهندسی علوم آب چمران، همچنین یکی دیگر از عوامل کاهش آورد کارون را نگهداشت آب و توسعه کشاورزی در بالادست آن عنوان کرد و افزود: ده‌ها بند و سد روی کارون در بالادست ایجاد شده است، نتیجه همین طرح‌های بلندپروازانه و بدون حساب و کتاب است که کارون و دریاچه ارومیه را به این روز انداخته است.
وی با بیان اینکه بارش‌های کوهستان دو دسته «آب سبز» و «آب آبی» تولید می‌کند، گفت: بر اساس برآوردهایی که انجام دادیم، حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد از بارش های کوهستان به صورت «آب سبز» به طور طبیعی در خاک نفوذ کرده، سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه و جنگل و مرتع ایجاد می‌کند و دیم زارها را سیراب و بستر برای دامپروری طبیعی را فراهم می‌کند، بنابراین «آب سبز» سهم مناطق بالادست است و باید از کشت‌های پرمصرف و ساخت سد و بند در آنجا خودداری شود و مابقی آب به پایین دست جاری شود.
آخوندعلی در ادامه با انتقاد از توسعه کشاورزی در حوضه کارون، این مساله را یکی از عوامل موثر با کاهش کیفیت آب این رودخانه دانست.
وی با بیان اینکه ما مخالف کشاورزی نیستیم اضافه کرد: مزارع نیشکر در کشورهای استرالیا، کوبا و آمریکای جنوبی، عمده آب مورد نیاز خود را از باران دریافت می‌کنند، اما در خوزستان با وجود داشتن تجربه کشت ۵۰ هزار هکتار نیشکر و آشنایی با مشکلات آن و تولید شوری، نمی‌دانیم چه اصراری به اجرای طرح توسعه نیشکر در سطح ۱۰۰ هزار هکتار داشتند.
آخوندعلی اظهار داشت: می‌توانستیم در این اراضی گندم و یا نخل بکاریم و به جای صنعت شکر، فرآورده‌های مورد نیاز را از خرما و شیره آن تامین کنیم که سالم‌تر است.
وی در ادامه نتایج مطالعات دانشگاه تهران مبنی بر تاثیر ۲۵ درصدی سد گتوند بر افزایش شوری رودخانه کارون را رد کرد و گفت: تایید می‌کنیم که سد گتوند همانند بمب نمک بالای سر کارون است، با این حال این سد مسئول همه مشکلات شوری رودخانه نیست، اگر چه شوری آب کارون در محل سد گتوند افزایش ۵۰ درصدی داشته اما این به دلیل کاهش ۵۰ درصدی آورد رودخانه است و تاثیر زهاب های کشاورزی و نیشکر به مراتب بیشتر است.
آخوندعلی افزود: شوری کارون در محل سد در حدود ۹۰۰ میکروموس است که در اهواز به ۲ هزار میکروموس، در فارسیات به ۲ هزار و ۵۰۰ میکروموس و در بهمنشیر گاهی به بالای ۱۰ هزار میکروموس هم می‌رسد.
وی اضافه کرد: البته معتقد هستم اکنون کار از کار گذشته و در حال حاضر موافق تعطیلی طرح نیشکر در خوزستان نیستم.
این متخصص آب، همچنین با تقدیر از فیلم مستند کارون در طرح بخشی از مشکلات این رودخانه گفت: این فیلم دارای چند اشتباه است، یکی اینکه هورالعظیم از کارون آبگیری نمی‌شود و کرخه منبع تغذیه این تالاب است، دیگری اینکه خرمشهر نقطه اتصال کارون به خلیج فارس نیست، علاوه بر این مستند کارون به مشکلات رودخانه دز که شاخه اصلی منتهی به کارون است نپرداخته است البته این اشکالات، نافی زحمات سازندگان آن نمی‌شود.
تا کنون ۱۰ طرح انتقال آب از سرشاخه های کارون بزرگ (کارون و دز) به فلات مرکزی با حجم بیش از ۲ میلیارد مترمکعب اجرا شده یا در حال اجراست. پیش از این سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان بازرسی کل کشور و مرکز پژوهش های مجلس مخالفت خود را با اجرای طرح های انتقال آب اعلام کرده اند. ماه گذشته استاندار چهارمحال و بختیاری در جریان بازدید وزیر نیرو از طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون از فعال شدن طرح‌های کوهرنگ ۳، ونک سولگان و بهشت آباد خبر داده است.
مستند ۵۲ دقیقه‌ای «کارون» در ارتباط با رودخانه کارون و آسیب‌های زیست محیطی و اجتماعی این رود بر اثر دخالت‌های انسانی و نیز با نگاهی به پیشینه تاریخی و تمدنی رود کارون است. تصویربرداری آن از سرچشمه کوهرنگ تا خلیج فارس در استان‌های چهارمحال و بختیاری و خوزستان انجام شده است.
مستند کارون تاکنون در جشنواره‌هایی چون «اکو زینه»، «زاراگوزا» اسپانیا، تلاش برای حفظ و نجات زمین روسیه، رد آیلند آمریکا، جشنواره فیلم‌های ایرانی در کلن، جشنواره سینما حقیقت و جشنواره «بوزکادا» ترکیه به نمایش درآمده است.
محمد احسانی کارگردان «کارون»، پیش از این نیز مستندهای «بانوی ارومیا» درباره دریاچه ارومیه، «دود» درباره آلودگی هوای تهران و «روزگار هامون» درباره دریاچه هامون را با موضوع محیط زیست ساخته است.
