به گزارش ایرنا سال های زیادی از دورانی که شعار " مامان بابا ۲تا بچه کافیه" بر دیوار خیابان‌ها و تابلوی تبلیغاتی جاده ها نقش بسته بود نگذشته است، سال هایی در دهه هفتاد، که به زعم مسئولان وقت باید ترمز رشد جمعیتی مشابه افزایش جمعیتی دهه ۶۰ گرفته می شد.
نمودار هرم سنی نشان می‌دهد در دهه ۱۳۶۰ موج بزرگی از جمعیت در ایران متولد شد که البته امکانات تحصیلی، آموزشی، شغلی و رفاهی متناسب با این جمعیت توسعه نیافت و نتیجه آن افزایش بیکاری، عدم فرصت کافی برای آموزش مهارتها و حتی بالا رفتن سن ازدواج شد.
پس از گذار از دهه ۶۰ مسئولان راه حل جبران مشکل عدم تناسب امکانات موجود با جمعیت را در کاهش نرخ ولادت دانستند. حالا مسئولان می گویند زنگ خطر کاهش نرخ ولادت در کشور به صدا درآمده است و در سال های آینده ایران کشوری با جمعیت سالمندی خواهد بود.
زنگ‌خطر کاهش ولادت در خوزستان
در این میان، نرخ رشد جمعیت استان خوزستان به دلایل مختلف همچون بافت فرهنگی و مهاجرپذیربودن در طول سالهای گذشته همیشه بالا بوده و در کنار استان سیستان و بلوچستان یکی از استانهای با نرخ بالای ولادت شناخته میشود اما در چند سال اخیر کاهش نرخ ولادت باعث به صدا درآمدن زنگ خطر شده است.
در سال ۱۳۹۴ در استان خوزستان ۱۱۴ هزار و ۳۱۶ مورد واقعه ولادت ثبت شد اما این آمار در سال ۹۷ به ۱۱۰ هزار و ۸۰۹ مورد کاهش یافته است در ۶ ماهه نخست امسال نیز تنها ۴۸هزار و ۲۹۶ مورد واقعه ولادت ثبت شده است.
این مساله در جایی قابل تامل میشود که بدانیم در همین مدت ۶ ماهه امسال رشد ولادت منفی ۱۲.۶ بوده اما واقعه فوت رشد ۸.۹۵ درصدی داشته است.
این درحالیست که جمعیت در استان خوزستان مساله ای فراتر از مسائل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است و بخش عمدهای از اهمیت آن به مسائل سیاسی و امنیتی باز میگردد چرا که خوزستان به عنوان یک استان مرزی همیشه نقش مهمی در تامین امنیت کشور داشته است.
کاهش ثبت واقعه ولادت در استان
معاون فناوری اطلاعات و آمار جمعیت ثبت احوال استان خوزستان به خبرنگار ایرنا گفت: تعداد ولادت در۶ ماهه نخست امسال ۴۸هزار و ۲۹۶ نفر در خوزستان بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد منفی ۱۲.۶ درصد داشته است.
مهران اسماعیلی افزود: تعداد ولادت در سال ۹۷ استان خوزستان، ۱۱۰ هزار و ۸۰۹ نفر بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ رشد منفی ۴.۱۷ درصد داشته است همچنین تعداد ولادت در سال ۹۶ در مجموع ۱۱۵هزار و ۶۳۶ نفر بود.
اسماعیلی ادامه داد: میزان ولادت استان خوزستان در سال ۹۷ در استان خوزستان ۲۳.۳ درصد بوده یعنی به ازای هر یک‌هزار نفر ۲۳.۳ ولادت صورت گرفته است در همین مدت میزان ولادت در کشور ۱۷.۱ درصد بوده است.
وی گفت: میزان ولادت سالانه در سال ۹۶ در استان خوزستان ۲۴.۵ بوده است میزان ولادت سالانه کشور در همان سال ۱۸.۸ درصد گزارش شده است.
بی‌انگیزگی متولدین دهه ۶۰ از فرزندآوری
مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان دلایل کاهش نرخ رشد زاد و ولد در استان را متعدد دانست و گفت: مساله کاهش نرخ رشد میزان ولادت در کشور ایران مانند سایر کشورهای جهان سوم دلایل مختلفی دارد و به نوعی دیگر ما تحت تاثیر روند جهانی هستیم.
محمدصادق کریمی کیا ادامه داد: یکی دیگر از دلایل کاهش میزان ولادت در کشور و به تبع آن استان خوزستان والدین دهه ۶۰ است. متولدان دهه ۶۰ خود در خانوادههای پرجمعیت زندگی کردهاند و به دلیل سختیهای موجود خاطره خوبی از این امر ندارند به همین دلیل خود تمایلی به فرزندآوری زیاد ندارند.
وی از فشارهای اقتصادی به عنوان یکی دیگر از عوامل کاهش نرخ ولادت یاد کرد و افزود: در سالهای اخیر شاهد فشار اقتصادی ناشی از تحریم ها بودهایم، در چنین شرایطی هر فرد عاقلی به دنبال کاهش هزینهها و مدیریت شرایط است و یکی از راههای مدیریت را کاهش فرزندآوری می دانند.
کریمی کیا گفت: افزایش سن ازدواج به خصوص در بانوان سبب شده که شانس باروری در آنها کاهش یابد، از سویی دیگر در تمام کشور با مساله تجرد قطعی و یا ازدواج های دیرهنگام مواجه هستیم که این امر نیز بر میزان ولادت تاثیر دارد.
نقش تبلیغات در کاهش فرزندآوری
وی بیان کرد: مساله کاهش نرخ ولادت در جامعه شهری استان خوزستان رخ داده و در مناطق روستایی همچنان شاهد نرخ بالای ولادت هستیم، جوامع شهری تا حدود زیادی تحت تاثیر تبلیغات کاهش فرزندآوری هستند اما در جوامع روستایی این تفکرات کمتر است.
مدیرکل امور اجتماعی گفت: برخی المان ها و سازه ها مانند واحدهای ۲ خوابه و خودروهایی با ظرفیت چهار نفر نیز به صورت غیر مستقیم برای کاهش فرزندآوری تبلیغ می کنند.
سیاستهای تشویقی شکست خورده
وی درخصوص تغییر ذائقه فرهنگی والدین نیز توضیح داد: در جوامع گذشته فرزند به نوعی نیروی کار تلقی می شد اما درحال حاضر خانواده ها فرزند را دارای هزینه می دانند و ترجیح می دهند به جای تعداد بالای فرزندان، وقت و هزینه را به تعبیر خود به صورت کیفی برای فرزندان هزینه کنند.
کریمی کیا سیاست های تشویقی فرزندآوری در کشور را تاحدودی شکست خورده عنوان کرد و افزود: اگر سیاست های تشویقی فرزندآوری اصلاح نشود روند کاهش نرخ ولادت ادامه دار خواهد بود.
نگرانی از افزایش آمار مهاجرت در کنار کاهش نرخ ولادت
یک مساله نگران کننده در استان خوزستان کاهش نرخ ولادت همزمان با افزایش آمار مهاجرت به ویژه در قشر نخبه و تحصیلکرده جامعه است، مسالهای که به گفته تحلیل گران سبب بروز مشکلات عمدهای برای این استان میشود.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان در همین خصوص گفت: این مساله در استان خوزستان یک چالش است زیرا برای حفظ سرمایه انسانی باید رشد ولادت حدود ۲ درصد باشد که به آن نرخ جایگزینی میگویند و کمتر از این نرخ ممکن است در سالهای بعد یک جامعه را دچار مشکل کند.
وی ادامه داد: درحال حاضر طبقه متوسط جامعه به دلایل عمدتا اقتصادی تمایل به فرزندآوری کمتری دارد و باید برای تغییر نگرش این طبقه چارهای اندیشید.
کریمی کیا بیان کرد: در سالهای اخیر تبلیغات مختلف رسانهای مانند کمبود مسکن، شغل و حتی کمبود آب سبب شده تا والدین گرایش کمتری به فرزندآوری داشته باشند.
وی در پاسخ به اینکه آیا در سطح استان برنامهای برای اصلاح سیاست فرزندآوری وجود دارد یا خیر گفت: سیاستهای فرزندآوری در بعد کلان و از سوی کشور ابلاغ می شود، سالها پیش مقام معظم رهبری با پیش بینی چنین مساله ای سیاستهایی در این خصوص ابلاغ کردند اما در عمل آن‌طور که باید پیادهسازی نشد و همچنان جای کار دارد.
در سال ۱۳۹۳ مقام معظم رهبری مقام معظم رهبری سیاستهای کلی جمعیت را در ۱۴ بند ابلاغ کردند، بندهایی درخصوص ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران، تحکیم بنیان و پایداری خانواده و از توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیت از جمله تاکیدات مقام معظم رهبری بوده است که البته صاحب‌نظران معتقدند آن‌طور که باید این سیاستها اجرایی نشده است.
فرضیه نقش اقتصاد در کاهش نرخ ولادت
یک اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز آمار کاهش نرخ ولادت در استان خوزستان را یک زنگ خطر دانست و گفت: خوزستان یک استان نسبتا عشایری است و عمدتا کمتر تحت تاثیر مسائل اجتماعی و اقتصادی قرار میگیرد و حال این کاهش نرخ ولادت کمی جای تعجب دارد.
سیدمرتضی افقه تاثیر مشکلات اقتصادی در کاهش نرخ ولادت را یک فرضیه قوی دانست و افزود: مساله کاهش نرخ ولادت بیشتر به دلایل اجتماعی مرتبط است اگرچه مسائل اجتماعی و اقتصادی درهم تنیدگی بسیاری دارند.
وی بیان کرد: یک فرضیه دیگر درخصوص کاهش نرخ ولادت در خوزستان، زایمان های خارج از استان است که البته باید این فرضیه بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
استان خوزستان به دلیل هم مرز بودن با کشورهای دیگر، برخورداری از مواهب طبیعی، معدنی و صنایع مادر همواره از جایگاه استراتژیک خاصی برخوردار بوده است به همین دلیل هرگونه تغییر جمعیتی آن در کل کشور تاثیرگذار است.
کاهش جمعیت روستایی در خوزستان
افقه اظهار داشت: درحال حاضر جمعیت روستایی استان خوزستان نیز کم شده و به حدود ۲۸ درصد رسیده و مابقی به شهرها و یا حاشیه شهرها نقل مکان کرده اند.افزایش هزینههای زندگی در شهر یک عامل دیگر کاهش تمایل به فرزندآوری است.
وی با اشاره به تغییرات پیچیده جمعیتی در ۲ دهه اخیر افزود: انتظار میرود مسئولان استان در این خصوص چاره اندیشی کنند.
این استاد دانشگاه گفت: کاهش نرخ ولادت و افزایش آمار مهاجرت در کنار افزایش آمار مرگ و میر سبب میشود تا نیروهای نخبه این استان به مرور زمان کمشوند که در نهایت تاثیرات سوئی برجای میگذارد.
کاهش نرخ رشد جمعیت استان خوزستان که در کوچک‌کردن بعد خانوار در سالهای اخیر خودنمایی می‌کند، نتیجه تحولات مختلف اجتماعی و فرهنگی سالهای اخیر است که یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر آن کاهش میزان باروری زنان است.
با توجه به تغییرات جمعیت‌شناختی دهه‌های گذشته و استمرار باروری پایین، بازنگری در سیاستهای جمعیتی کشور و تدوین و اجرای موفق هرگونه سیاست جمعیتی برای بهبود و افزایش سطح باروری مستلزم انجام مطالعات زمینه‌ای در بسترهای گوناگون اجتماعی و فرهنگی به منظور آگاهی بیشتر والدین و به خصوص زوج های جوان است.
در کنار دغدغه کاهش نرخ ولادت در خوزستان، این استان با چالش نبود امکانات برای سالمندان در سالهای اخیر نیز مواجه است. به گفته وزیر بهداشت "سالمندان ایرانی با سالمندان سایر کشورها متفاوت هستند؛ چون بسیاری جوانی نکرده، پیر شده‌اند؛ سالمندان افسرده، پرهزینه هستند" باید دید سیاست مسئولان استان برای جبران مساله کاهش نرخ ولادت و همچنین افزایش جمعیت سالمندان چیست؟
