رنگ‌هایی که سراسر شادی و امید هستند و نشاط را به خانه قومیت های کرمانج، ترکمن، تات، فارس و بلوچ در سرتاسر روستاها و مناطق عشایر نشین می‌آورند، این درحالی است که مردم شهرها از این رنگ ها کمتر استفاده می کنند.
زنان روزگاران کهن، رنگ در رنگ تار و پود در هم تنیدند، پارچه ها را طرح زدند و جامه دوختند، آنها نسل در نسل رنگ ها را به تارهای پارچه ها زدند و لباس های زرین بافتند، اما عصر ماشین که آمد بازار این پارچه های رنگین بی رنگ و رونق شد.
رنگ عاملی است نیرومند که می تواند احساسات و درونیات ما را تحریک کند یا تسکین بخشد، به هیجان آورد و آرامش بخشد، احساسی از گرمی و سردی، شادی و غم، سرعت و سکوت ایجاد کند، همانند موسیقی که در لحظاتی شاد و فضایی خوشایند و در لحظاتی هم غم ایجاد می کند.
امروزه در بسیاری کشورها سنت های زیبایی وجود دارد، پوشیدن لباس های محلی و سنتی نه تنها در اعیاد و مراسم ها بلکه در اوقات فراقت یا تفریح با دوستان نیز رواج دارد که این پوشش های رنگارنگ بسیار شاد و مثبت به نظر می رسد.
در لباس های سنتی احساس جادویی وجود دارد که حسی جذاب و با ثبات را القا می کند، برای هرکس جذاب است که از ریشه و گذشته خود مطلع باشد و تعلق به یک سنت کهن و با ریشه چندصد ساله به او احساس امنیت و اهمیت می دهد.
لباس‌های محلی خراسان شمالی از جذابترین و زیباترین جاذبه‌های فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این خطه در شمالشرق کشور است که ماندگاری و استفاده از آن در گرو برنامه ریزی و فرهنگ سازی است.
رنگ‌های شاد و نقش و نگارهای متنوع به کار رفته در لباس‌های محلی علاوه بر جنبه‌های زیباشناختی، آرامش روحی و روانی را برای فرد به ارمغان می آورد.
امروزه ورود مدل های لباس جدید و بی‌هویت خارجی و عمدتا غربی موجب شده تا لباس‌های بومی و محلی که معرف فرهنگ غنی و بومی مناطق مختلف بوده از رونق افتاده و کم کم رنگ فراموشی به خود بگیرد.
استان خراسان شمالی از جمله مناطقی است که به دلیل حضور اقوام مختلف به گنجینه فرهنگ ها شهرت یافته و جلوه این رنگین کمان فرهنگی و تنوع قومی را بخصوص در لباس محلی این نژادها بیشتر می توان دید.
لباس های سنتی زنان کرمانج و ترکمن خراسان شمالی لباس هایی اصیل و ایرانی است که طرح و نگار نقش بسته بر آن چشم ها را به میهمانی طبیعت می برد و هر نقش نمادی است که پیشینه ای دیرینه دارد.
زنان و دختران کرمانج و ترکمن این دیار در درازای تاریخ پوشش اصیل خود را که گویا هویت آنان است حفظ کرده اند و به عنوان میراثی گرانسنگ، پشت به پشت به نسل بعدی منتقل کرده اند.
پوشش مرد و زن ترکمن و عشایر کرد در کنار هم جلوه ای دارد که امروزی ها هنوز در تزیینات، نمایش ها، برگزاری آیین های جشن و غیره به جلوه گری آن پناه برده و آنرا چون تابلویی زینتی به رخ می کشند.
خراسان شمالی با پیشینه ای تاریخی و مذهبی، با ترکیب قومیت های مختلف کرمانج، فارس، ترک، ترکمن و تات کانون وحدت قومیت ها و دارای گنجینه هایی است که لباس های سنتی آن از گنجینه های ارزشمند این دیار به شمار می رود.
زنان خراسان شمالی با دستان خود هنرمندانه لباس های محلی کم نظیری را خلق می کنند که حاصل ذوق و ابتکار آنان است.
اثر حضور مداوم زنان این خطه در دل طبیعت به وضوح در نقوش لباس های محلی مشهود است، رنگ شاد و نقش های شکسته سوزن دوزی شده بر حاشیه لباس های همگی نشانگر الهام از طبیعت است.
لباس کرمانج های این استان که دختران و زنان عشایر بر تن می کنند در رنگ های شاد و با حاشیه های متنوع دوخته شده که عمدتا شامل شلیته، گراس و یاشار است.
'ˈشلیته' دامنی بلند است که تا زانو را می پوشاند و معمولا از جنس مخمل است که با رنگ های متنوع حاشیه دوزی می شود.
رنگ این لباس برای دختران زرد، برای نوعروسان سفید و برای زنان قرمز است و هر طایفه کرمانج نیز لباس مختص به خود را دارد.
ˈ'گراس'، پیراهنی بلند بوده که پایین آن چیندار است و 'جلیقه' از جنس مخمل است که با شلیته همرنگ انتخاب می شود و روی آن را سکه دوزی می کنند.
ˈ'یاشار'، روسری بلند از جنس حریر است و سربند، دستمال یزدی است که برای محکم کردن یاشار استفاده و روی آن بسته می شود.
ˈ'گار'، گوشواره ای بلند است که به دو طرف عرقچین متصل و روی سر قرار می گیرد و روی آن یاشار و سربند بسته می شود.
زنان کرمانج جوراب سفید و چاروق نیز می پوشند.
ˈ'چاروق' که به پاپوش سنتی مردم شمالشرق ایران اتلاق می شود کلمه‌ای ترکی و به معنای پای افزار یا پاپوش است که بندها و تسمه‌های بلندی دارد و بندهای آنرا به ساق پا می‌پیچند.
این پاپوش دارای نوکی برگشته به بالا بوده و جنس آن از چرم طبیعی است که با نخ‌های ابریشم الوان و اشکال مختلف زینت داده شده و برای زیباتر شدن این پاپوش در نوک آن منگوله، استفاده می‌شود که از نخ‌های ابریشم رنگی تهیه می‌شود.
لباس هر قوم و ملتی بخشی از فرهنگ و هویت آن مردم است، لباس زنان و مردان کرد خراسان در بلندای تاریخ توانسته است به زیبایی شکوه فرهنگ این مردم را در کنار سایر اقوام ایران عزیز به زیبایی حفظ کند.
لباس سنتی کردهای شمال خراسان در بین مردان معمولا شامل کلاه، دستمال دور گردن، پیراهن، شلوار گشاد کردی، شال کمر، پای تابه، جوراب کردی و کفش چاروق است.
ناهید امیدی در کتاب ' دیده و دل و دست' که پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان است در توصیف پیراهن کردی مردان در خراسان می نویسد: قد پیراهن تا بالای ران ها می رسید و آستین های راسته و بلندی داشت با یقه گرد و ساده که از زیرگردن یا سرشانه با دو یا سه دکمه بسته می شد.
پوشاک سنتی قوم ترکمن نیز توسط زنان و از پشم گوسفند یا ابریشم تهیه می شود که مردانه و زنانه آن متفاوت است و شامل 'چاوک، کولته، چلپی و یلک' می شود که متداول ترین و ارزانترین آنها چاوک است.
لباس های زنان ترکمن بیشتر شبیه به هم هستند ولی هرکدام از آنها دارای شکل ها، طرح ها، نقش ها و کاربردهای خاص خود هستند.
ˈ'چاوک' لباسی شبیه به مانتوهای امروزی است ولی پارچه آن از ابریشم به رنگ قرمز بوده و آستر زیر پارچه، با عرض پنج سانت در حاشیه ها و سرآستین ها سوزن دوزی دارد.
ˈ'کولته' شبیه کت بوده و این لباس بصورت آویز روی دوش در مجالس و یا انداختن آن بر روی کلاه استفاده می شود.
ˈ'چلپی'، زیباترین لباس سوزن دوزی ترکمن و از تنوع و ظرافت خاصی برخوردار است که از جنس ابریشم است و آنرا در مراسم ازدواج به عروس می پوشانند.
این لباس توسط یک سوزن دوز ماهر طی شش ماه دوخته می شود که به همین دلیل قیمت بسیار بالایی دارد و معمولا در مراسم ازدواج این لباس را اجاره می کنند.
ˈ'یلک' تنها لباسی است که با زیورآلات و سکه تزیین می شود و بر سر می اندازند و جنس آن از ابریشم و کاربرد استفاده آن امروزه نسبت به قبل کمتر شده و بیشتر این نوع لباس را زنان بالای 40 سال می پوشند.
ˈ'یالق'، امروزه زنان ترکمن به دلیل بالا بودن قیمت پارچه های ابریشمی معمولا با حفظ اصالت از پارچه معمولی استفاده می کنند.
اما زیباترین لباس ترکمن که نشانه اصالت است و پوشش یک زن را بصورت کامل بیان می کند انواع لباس های 'دارایی' است.
ˈ'دارایی یالق' ظریفترین و سبک ترین لباس ترکمن است که با دار مخصوص ابریشم بافی تهیه می شود و همانند یالق است اما جنس آن از ابریشم درجه یک بوده و تمامی مراحل آن بصورت دستی انجام می شود و با ریشه های بزرگتر از یالق تزیین و آنرا بر سر و روی کلاه می گذارند.
ˈ'دارایی کونیک' نوعی لباس بیشتر به رنگ قرمز و بندرت به رنگ سبز با راه راه های زرد مشاهده می شود.
ˈ'دارایی چاوک' که شبیه چاوک است با این تفاوت که سرآستین و کناره های آن سوزن دوزی نیست و به جای آن از زیورآلات استفاده می شود.
بیشترین پوشش زنان ترکمن در مراسم عروسی از لباس هایی مثل دارایی یالق، دارایی کونیک و داریی چاوک است.
ˈ'دون' یا قرمز دون لباس محلی مردان ترکمن است که جنس آن ابریشم قرمز تیره و با راه راه مشکی و نوع سوزن دوزی آن قیطان دوزی بوده که با عرض دو سانت و به رنگ مشکی و قرمز در کناره ها و سرآستین لباس دوخته می شود.
محل پوشش این نوع لباس ترکمنی بیشتر در مراسم اسبدوانی بوده و مردان ترکمن با این لباس ها از دور به صورت فرش آذین شده در رنگ های مختلف به نظر می رسند.
'ˈاچمک' این نوع لباس دارای دو بخش بیرونی و داخلی است که بخش بیرونی آن از پارچه های مشکی که روی آن طرح هایی به شکل لوزی به رنگ های متفاوت و از جنس ابریشم در حاشیه ها و سرآستین درست شده و داخل آن از پوست بره مشکی است که سطح صاف پوست زیر پارچه مخفی و سطح پرزدار پوست مشخص است و معمولا مردان در فصول سرد پاییز و زمستان آنرا می پوشند.
پوشش سر در ادوار مختلف و در میان اقوام مختلف متفاوت بوده و در این میان پوشش سر زنان ترکمن خراسان شمالی از آن به عنوان 'تخیه' نام برده می‌شود.
ˈ'تخیه' قدیمترها انواع و جنس های گوناگونی داشته که با انواع نقش و نگار در طرح و سبک های مختلف تهیه می‌شده و اسامی متنوعی نیز داشته است.
ˈ'آق قایما تخیه، قوپه تخیه' نوعی کلاه گرد دولایه از جنس ابریشم بوده که در طول تاریخ مورد استفاده قوم ترکمن بوده و در 60تا 70سال اخیر کمتر به آن توجه و به عبارتی به دست فراموشی سپرده شده اما اخیرا دوباره به صورتی کم‌رنگ با کمی تغییر استفاده از آن رواج یافته است.
ˈ'رودوزی سنتی' دیگر هنر دستی زنان خراسان شمالی است که هنر آراستن پارچه های ساده با بهره گیری از نخ های الوان و با کمک سوزن و قلاب است.
هنرمندان به مدد بخیه های ظریفی که بر منسوجات ساده می نشانند تلفیق زیبایی از صبر و شکیبایی و هنر را به نمایش می گذارند.
رودوزی های سنتی یکی از گسترده ترین شاخه های هنرهای سنتی است و در خراسان شمالی نیز با توجه به تنوع قومیت ها از جمله کرمانج و ترکمن این هنر از جایگاه مناسبی برخوردار است، به طوری که زنان ترکمن بر حاشیه پیراهن، شلوار، سرآستین،کلاه و کمربند لباس های محلی سوزندوزی هایی را با نخ های گلابتون و ابریشم و در نقش های مختلف انجام می دهند.
زنان هنرمند کرد نیز سوزندوزی های ظریفی را بر سر آستین، پایین لباس و دور یقه انجام می دهند.
زیورآلات مکمل لباس های سنتی و بومی بوده و معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم این استان است آنچنان که در مراسم عروسی و جشن و شادمانی اسب عروس نیز با زیورآلات خاص تزیین می شده است.
ترکمنان خراسان شمالی با استفاده از طلا، نقره، قلع، فیروزه، عقیق، مهره ها و نگین های شیشه ای رنگی با ذوق و مهارت خاصی آثار هنرمندانه ای را خلق می کنند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی می گوید: لباس های محلی، رودوزی ها و نساجی سنتی این استان به دلیل وجود قومیت های مختلف از طرح و نقوش متنوعی برخوردار است.
ˈعلی عابدی اظهار داشت: لباس های بومی و رودوزی های سنتی این استان به دلیل تنوع، ظرفیت خلق آثار جدید و طرح ها و نقش هایی که عمدتا ملهم از طبیعت و مطابق فرهنگ بومی و اصیل ایرانی و اسلامی است، درخور معرفی است.
وی گفت: با عنایت به اینکه بتدریج مدل لباس های قدیمی دیگر از فرهنگ مردم حذف شده، برای حفظ و ماندگاری رودوزی ها و لباس های سنتی این استان با توجه به حفظ اصالت طرح ها و نقش ها در مدل های جدید استفاده می شود.
وی اظهار داشت: با دانشکده های طراحی دوخت و لباس نیز مکاتباتی شده تا طرح ها و نقش های متنوع لباس ها و رودوزی های اصیل بومی را در مدل های جدید به کار گرفته و از آن محصولات جدیدی پدید آورند.
وی با بیان اشاره به موجی که در سالیان اخیر برای استفاده از لباس های محلی در مراسم ها و جشن ها ایجاد شده، گفت: برای ماندگاری این میراث فرهنگی باید با حفظ اصالت طرح ها و نقش ها را در مدل های جدید طراحی و گنجانده شود.
عابدی اظهار داشت: در راستای حمایت از این صنایع دستی کلاس های آموزشی رودوزی سنتی عمومی و تخصصی برگزار می شود و در نمایشگاه ها نیز در معرض دید عموم گذاشته می شود.
وی اظهار داشت: علاوه بر کسب رتبه های برتر توسط صنایع دستی ممتاز این استان در جشنواره های کشوری مختلف، روستای گردشگری 'رویین' در شهرستان اسفراین به عنوان 'دهکده نساجی سنتی' کشور معرفی شده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی گفت: سال گذشته 2 اثر صنایع دستی قوم ترکمن جرگلان شامل کلاه کرکی و چاوت نشان ملی مرغوبیت دریافت کرده اند.
عابدی اظهار داشت: این آثار شامل کلاه کرکی اثر رقیه گلستانی و چاوت ( مانتوی بلند که بر روی لباس پوشیده می شود) اثر فاطمه استاد است.
کلاه کرکی یکی از اقلام پوشاک سنتی استان است که تا 40 سال پیش عمومیت بیشتری در استفاده داشت اما با تغییرات اجتماعی که صورت گرفت، استفاده از آن محدود به افرادی بالای 50 سال شده است.
عابدی با بیان اینکه 15 اثر صنایع دستی از استان خراسان شمالی معرفی شد گفت: از این تعداد هشت اثر موفق به دریافت نشان ملی مرغوبیت شدند که این آثار شامل گلیم، کلاه ترکمنی سوزن دوزی شده، جلیقه، چاوت، کلاه کرکی، شلوار چوخه، آجیل خوری قوچ اوریال، مشبک و منبت کاری است.
عابدی از جمله اهداف ارائه نشان مرغوبیت را ترویج نوآوری، ارائه خدمات آموزشی و پشتیبانی، ایجاد استانداردهای دقیق مرغویبت در صنایع دستی و ترویج صنایع مطابق با برترین معیارهای مرغوبیت، عنوان کرد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی افزود: آثار دریافت کننده نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی در تمامی برنامه های سازمان از جمله برگزاری نمایشگاه‌ها، بازاریابی، برگزاری دوره‌های آموزشی و نیز اعطای وام و تسهیلات در اولویت قرار دارند.
عابدی اظهار داشت: در داوری نشان، آثار براساس شاخص‌هایی نظیر مرغوبیت، اصالت، زیباشناسی سنتی، نوآوری، قابلیت بازاریابی و کاربردی بودن محصولات ارزیابی می شوند.
هم اکنون خراسان شمالی 61 رشته زنده و فعال صنایع دستی دارد که 15 هزار صنعتگر و هنرمند در زمینه تولید صنایع دستی در خراسان شمالی فعالیت دارند.
3007/ 6042
انتهای پیام زنان روزگاران کهن، رنگ در رنگ تار و پود در هم تنیدند، پارچه ها را طرح زدند و جامه دوختند، آنها نسل در نسل رنگ ها را به تارهای پارچه ها زدند و لباس های زرین بافتند، اما عصر ماشین که آمد بازار این پارچه های رنگین بی رنگ و رونق شد.
رنگ عاملی است نیرومند که می تواند احساسات و درونیات ما را تحریک کند یا تسکین بخشد، به هیجان آورد و آرامش بخشد، احساسی از گرمی و سردی، شادی و غم، سرعت و سکوت ایجاد کند، همانند موسیقی که در لحظاتی شاد و فضایی خوشایند و در لحظاتی هم غم ایجاد می کند.
امروزه در بسیاری کشورها سنت های زیبایی وجود دارد، پوشیدن لباس های محلی و سنتی نه تنها در اعیاد و مراسم ها بلکه در اوقات فراقت یا تفریح با دوستان نیز رواج دارد که این پوشش های رنگارنگ بسیار شاد و مثبت به نظر می رسد.
در لباس های سنتی احساس جادویی وجود دارد که حسی جذاب و با ثبات را القا می کند، برای هرکس جذاب است که از ریشه و گذشته خود مطلع باشد و تعلق به یک سنت کهن و با ریشه چندصد ساله به او احساس امنیت و اهمیت می دهد.
لباس‌های محلی خراسان شمالی از جذابترین و زیباترین جاذبه‌های فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این خطه در شمالشرق کشور است که ماندگاری و استفاده از آن در گرو برنامه ریزی و فرهنگ سازی است.
رنگ‌های شاد و نقش و نگارهای متنوع به کار رفته در لباس‌های محلی علاوه بر جنبه‌های زیباشناختی، آرامش روحی و روانی را برای فرد به ارمغان می آورد.
امروزه ورود مدل های لباس جدید و بی‌هویت خارجی و عمدتا غربی موجب شده تا لباس‌های بومی و محلی که معرف فرهنگ غنی و بومی مناطق مختلف بوده از رونق افتاده و کم کم رنگ فراموشی به خود بگیرد.
استان خراسان شمالی از جمله مناطقی است که به دلیل حضور اقوام مختلف به گنجینه فرهنگ ها شهرت یافته و جلوه این رنگین کمان فرهنگی و تنوع قومی را بخصوص در لباس محلی این نژادها بیشتر می توان دید.
لباس های سنتی زنان کرمانج و ترکمن خراسان شمالی لباس هایی اصیل و ایرانی است که طرح و نگار نقش بسته بر آن چشم ها را به میهمانی طبیعت می برد و هر نقش نمادی است که پیشینه ای دیرینه دارد.
زنان و دختران کرمانج و ترکمن این دیار در درازای تاریخ پوشش اصیل خود را که گویا هویت آنان است حفظ کرده اند و به عنوان میراثی گرانسنگ، پشت به پشت به نسل بعدی منتقل کرده اند.
پوشش مرد و زن ترکمن و عشایر کرد در کنار هم جلوه ای دارد که امروزی ها هنوز در تزیینات، نمایش ها، برگزاری آیین های جشن و غیره به جلوه گری آن پناه برده و آنرا چون تابلویی زینتی به رخ می کشند.
خراسان شمالی با پیشینه ای تاریخی و مذهبی، با ترکیب قومیت های مختلف کرمانج، فارس، ترک، ترکمن و تات کانون وحدت قومیت ها و دارای گنجینه هایی است که لباس های سنتی آن از گنجینه های ارزشمند این دیار به شمار می رود.
زنان خراسان شمالی با دستان خود هنرمندانه لباس های محلی کم نظیری را خلق می کنند که حاصل ذوق و ابتکار آنان است.
اثر حضور مداوم زنان این خطه در دل طبیعت به وضوح در نقوش لباس های محلی مشهود است، رنگ شاد و نقش های شکسته سوزن دوزی شده بر حاشیه لباس های همگی نشانگر الهام از طبیعت است.
لباس کرمانج های این استان که دختران و زنان عشایر بر تن می کنند در رنگ های شاد و با حاشیه های متنوع دوخته شده که عمدتا شامل شلیته، گراس و یاشار است.
'ˈشلیته' دامنی بلند است که تا زانو را می پوشاند و معمولا از جنس مخمل است که با رنگ های متنوع حاشیه دوزی می شود.
رنگ این لباس برای دختران زرد، برای نوعروسان سفید و برای زنان قرمز است و هر طایفه کرمانج نیز لباس مختص به خود را دارد.
ˈ'گراس'، پیراهنی بلند بوده که پایین آن چیندار است و 'جلیقه' از جنس مخمل است که با شلیته همرنگ انتخاب می شود و روی آن را سکه دوزی می کنند.
ˈ'یاشار'، روسری بلند از جنس حریر است و سربند، دستمال یزدی است که برای محکم کردن یاشار استفاده و روی آن بسته می شود.
ˈ'گار'، گوشواره ای بلند است که به دو طرف عرقچین متصل و روی سر قرار می گیرد و روی آن یاشار و سربند بسته می شود.
زنان کرمانج جوراب سفید و چاروق نیز می پوشند.
ˈ'چاروق' که به پاپوش سنتی مردم شمالشرق ایران اتلاق می شود کلمه‌ای ترکی و به معنای پای افزار یا پاپوش است که بندها و تسمه‌های بلندی دارد و بندهای آنرا به ساق پا می‌پیچند.
این پاپوش دارای نوکی برگشته به بالا بوده و جنس آن از چرم طبیعی است که با نخ‌های ابریشم الوان و اشکال مختلف زینت داده شده و برای زیباتر شدن این پاپوش در نوک آن منگوله، استفاده می‌شود که از نخ‌های ابریشم رنگی تهیه می‌شود.
لباس هر قوم و ملتی بخشی از فرهنگ و هویت آن مردم است، لباس زنان و مردان کرد خراسان در بلندای تاریخ توانسته است به زیبایی شکوه فرهنگ این مردم را در کنار سایر اقوام ایران عزیز به زیبایی حفظ کند.
لباس سنتی کردهای شمال خراسان در بین مردان معمولا شامل کلاه، دستمال دور گردن، پیراهن، شلوار گشاد کردی، شال کمر، پای تابه، جوراب کردی و کفش چاروق است.
ناهید امیدی در کتاب ' دیده و دل و دست' که پژوهشی در پوشاک و هنرهای سنتی خراسان است در توصیف پیراهن کردی مردان در خراسان می نویسد: قد پیراهن تا بالای ران ها می رسید و آستین های راسته و بلندی داشت با یقه گرد و ساده که از زیرگردن یا سرشانه با دو یا سه دکمه بسته می شد.
پوشاک سنتی قوم ترکمن نیز توسط زنان و از پشم گوسفند یا ابریشم تهیه می شود که مردانه و زنانه آن متفاوت است و شامل 'چاوک، کولته، چلپی و یلک' می شود که متداول ترین و ارزانترین آنها چاوک است.
لباس های زنان ترکمن بیشتر شبیه به هم هستند ولی هرکدام از آنها دارای شکل ها، طرح ها، نقش ها و کاربردهای خاص خود هستند.
ˈ'چاوک' لباسی شبیه به مانتوهای امروزی است ولی پارچه آن از ابریشم به رنگ قرمز بوده و آستر زیر پارچه، با عرض پنج سانت در حاشیه ها و سرآستین ها سوزن دوزی دارد.
ˈ'کولته' شبیه کت بوده و این لباس بصورت آویز روی دوش در مجالس و یا انداختن آن بر روی کلاه استفاده می شود.
ˈ'چلپی'، زیباترین لباس سوزن دوزی ترکمن و از تنوع و ظرافت خاصی برخوردار است که از جنس ابریشم است و آنرا در مراسم ازدواج به عروس می پوشانند.
این لباس توسط یک سوزن دوز ماهر طی شش ماه دوخته می شود که به همین دلیل قیمت بسیار بالایی دارد و معمولا در مراسم ازدواج این لباس را اجاره می کنند.
ˈ'یلک' تنها لباسی است که با زیورآلات و سکه تزیین می شود و بر سر می اندازند و جنس آن از ابریشم و کاربرد استفاده آن امروزه نسبت به قبل کمتر شده و بیشتر این نوع لباس را زنان بالای 40 سال می پوشند.
ˈ'یالق'، امروزه زنان ترکمن به دلیل بالا بودن قیمت پارچه های ابریشمی معمولا با حفظ اصالت از پارچه معمولی استفاده می کنند.
اما زیباترین لباس ترکمن که نشانه اصالت است و پوشش یک زن را بصورت کامل بیان می کند انواع لباس های 'دارایی' است.
ˈ'دارایی یالق' ظریفترین و سبک ترین لباس ترکمن است که با دار مخصوص ابریشم بافی تهیه می شود و همانند یالق است اما جنس آن از ابریشم درجه یک بوده و تمامی مراحل آن بصورت دستی انجام می شود و با ریشه های بزرگتر از یالق تزیین و آنرا بر سر و روی کلاه می گذارند.
ˈ'دارایی کونیک' نوعی لباس بیشتر به رنگ قرمز و بندرت به رنگ سبز با راه راه های زرد مشاهده می شود.
ˈ'دارایی چاوک' که شبیه چاوک است با این تفاوت که سرآستین و کناره های آن سوزن دوزی نیست و به جای آن از زیورآلات استفاده می شود.
بیشترین پوشش زنان ترکمن در مراسم عروسی از لباس هایی مثل دارایی یالق، دارایی کونیک و داریی چاوک است.
ˈ'دون' یا قرمز دون لباس محلی مردان ترکمن است که جنس آن ابریشم قرمز تیره و با راه راه مشکی و نوع سوزن دوزی آن قیطان دوزی بوده که با عرض دو سانت و به رنگ مشکی و قرمز در کناره ها و سرآستین لباس دوخته می شود.
محل پوشش این نوع لباس ترکمنی بیشتر در مراسم اسبدوانی بوده و مردان ترکمن با این لباس ها از دور به صورت فرش آذین شده در رنگ های مختلف به نظر می رسند.
'ˈاچمک' این نوع لباس دارای دو بخش بیرونی و داخلی است که بخش بیرونی آن از پارچه های مشکی که روی آن طرح هایی به شکل لوزی به رنگ های متفاوت و از جنس ابریشم در حاشیه ها و سرآستین درست شده و داخل آن از پوست بره مشکی است که سطح صاف پوست زیر پارچه مخفی و سطح پرزدار پوست مشخص است و معمولا مردان در فصول سرد پاییز و زمستان آنرا می پوشند.
پوشش سر در ادوار مختلف و در میان اقوام مختلف متفاوت بوده و در این میان پوشش سر زنان ترکمن خراسان شمالی از آن به عنوان 'تخیه' نام برده می‌شود.
ˈ'تخیه' قدیمترها انواع و جنس های گوناگونی داشته که با انواع نقش و نگار در طرح و سبک های مختلف تهیه می‌شده و اسامی متنوعی نیز داشته است.
ˈ'آق قایما تخیه، قوپه تخیه' نوعی کلاه گرد دولایه از جنس ابریشم بوده که در طول تاریخ مورد استفاده قوم ترکمن بوده و در 60تا 70سال اخیر کمتر به آن توجه و به عبارتی به دست فراموشی سپرده شده اما اخیرا دوباره به صورتی کم‌رنگ با کمی تغییر استفاده از آن رواج یافته است.
ˈ'رودوزی سنتی' دیگر هنر دستی زنان خراسان شمالی است که هنر آراستن پارچه های ساده با بهره گیری از نخ های الوان و با کمک سوزن و قلاب است.
هنرمندان به مدد بخیه های ظریفی که بر منسوجات ساده می نشانند تلفیق زیبایی از صبر و شکیبایی و هنر را به نمایش می گذارند.
رودوزی های سنتی یکی از گسترده ترین شاخه های هنرهای سنتی است و در خراسان شمالی نیز با توجه به تنوع قومیت ها از جمله کرمانج و ترکمن این هنر از جایگاه مناسبی برخوردار است، به طوری که زنان ترکمن بر حاشیه پیراهن، شلوار، سرآستین،کلاه و کمربند لباس های محلی سوزندوزی هایی را با نخ های گلابتون و ابریشم و در نقش های مختلف انجام می دهند.
زنان هنرمند کرد نیز سوزندوزی های ظریفی را بر سر آستین، پایین لباس و دور یقه انجام می دهند.
زیورآلات مکمل لباس های سنتی و بومی بوده و معرف آداب، رسوم، عادات و سنن و فرهنگ مردم این استان است آنچنان که در مراسم عروسی و جشن و شادمانی اسب عروس نیز با زیورآلات خاص تزیین می شده است.
ترکمنان خراسان شمالی با استفاده از طلا، نقره، قلع، فیروزه، عقیق، مهره ها و نگین های شیشه ای رنگی با ذوق و مهارت خاصی آثار هنرمندانه ای را خلق می کنند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی می گوید: لباس های محلی، رودوزی ها و نساجی سنتی این استان به دلیل وجود قومیت های مختلف از طرح و نقوش متنوعی برخوردار است.
ˈعلی عابدی اظهار داشت: لباس های بومی و رودوزی های سنتی این استان به دلیل تنوع، ظرفیت خلق آثار جدید و طرح ها و نقش هایی که عمدتا ملهم از طبیعت و مطابق فرهنگ بومی و اصیل ایرانی و اسلامی است، درخور معرفی است.
وی گفت: با عنایت به اینکه بتدریج مدل لباس های قدیمی دیگر از فرهنگ مردم حذف شده، برای حفظ و ماندگاری رودوزی ها و لباس های سنتی این استان با توجه به حفظ اصالت طرح ها و نقش ها در مدل های جدید استفاده می شود.
وی اظهار داشت: با دانشکده های طراحی دوخت و لباس نیز مکاتباتی شده تا طرح ها و نقش های متنوع لباس ها و رودوزی های اصیل بومی را در مدل های جدید به کار گرفته و از آن محصولات جدیدی پدید آورند.
وی با بیان اشاره به موجی که در سالیان اخیر برای استفاده از لباس های محلی در مراسم ها و جشن ها ایجاد شده، گفت: برای ماندگاری این میراث فرهنگی باید با حفظ اصالت طرح ها و نقش ها را در مدل های جدید طراحی و گنجانده شود.
عابدی اظهار داشت: در راستای حمایت از این صنایع دستی کلاس های آموزشی رودوزی سنتی عمومی و تخصصی برگزار می شود و در نمایشگاه ها نیز در معرض دید عموم گذاشته می شود.
وی اظهار داشت: علاوه بر کسب رتبه های برتر توسط صنایع دستی ممتاز این استان در جشنواره های کشوری مختلف، روستای گردشگری 'رویین' در شهرستان اسفراین به عنوان 'دهکده نساجی سنتی' کشور معرفی شده است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی گفت: سال گذشته 2 اثر صنایع دستی قوم ترکمن جرگلان شامل کلاه کرکی و چاوت نشان ملی مرغوبیت دریافت کرده اند.
عابدی اظهار داشت: این آثار شامل کلاه کرکی اثر رقیه گلستانی و چاوت ( مانتوی بلند که بر روی لباس پوشیده می شود) اثر فاطمه استاد است.
کلاه کرکی یکی از اقلام پوشاک سنتی استان است که تا 40 سال پیش عمومیت بیشتری در استفاده داشت اما با تغییرات اجتماعی که صورت گرفت، استفاده از آن محدود به افرادی بالای 50 سال شده است.
عابدی با بیان اینکه 15 اثر صنایع دستی از استان خراسان شمالی معرفی شد گفت: از این تعداد هشت اثر موفق به دریافت نشان ملی مرغوبیت شدند که این آثار شامل گلیم، کلاه ترکمنی سوزن دوزی شده، جلیقه، چاوت، کلاه کرکی، شلوار چوخه، آجیل خوری قوچ اوریال، مشبک و منبت کاری است.
عابدی از جمله اهداف ارائه نشان مرغوبیت را ترویج نوآوری، ارائه خدمات آموزشی و پشتیبانی، ایجاد استانداردهای دقیق مرغویبت در صنایع دستی و ترویج صنایع مطابق با برترین معیارهای مرغوبیت، عنوان کرد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی افزود: آثار دریافت کننده نشان ملی مرغوبیت صنایع دستی در تمامی برنامه های سازمان از جمله برگزاری نمایشگاه‌ها، بازاریابی، برگزاری دوره‌های آموزشی و نیز اعطای وام و تسهیلات در اولویت قرار دارند.
عابدی اظهار داشت: در داوری نشان، آثار براساس شاخص‌هایی نظیر مرغوبیت، اصالت، زیباشناسی سنتی، نوآوری، قابلیت بازاریابی و کاربردی بودن محصولات ارزیابی می شوند.
هم اکنون خراسان شمالی 61 رشته زنده و فعال صنایع دستی دارد که 15 هزار صنعتگر و هنرمند در زمینه تولید صنایع دستی در خراسان شمالی فعالیت دارند.
3007/ 6042
کپی شد
