در این گزارش می خوانیم:
خطر بیابان زایی و هجوم ریزگردها خراسان شمالی را تهدید می کند. وجود 96 هزار هکتار کانون بحرانی ریزگرد، بیابان قره قوم به عنوان یک منشا خارجی، فعالیت های غیر استاندارد برخی کارخانه های شن و ماسه، خشک شدن تالاب ها، بهره برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، رهاسازی زمین های کشاورزی، فرسایش خاک، کشاورزی سنتی و غیر اصولی، چرای بیش از حد دام و عدم مهار سیلاب ها دست به دست هم می‌دهند تا زمین های بارور از میان بروند و جای شان را به بیابان های جدید بدهند و تبدیل به کانون بحران ریزگرد شوند؛ عواملی که در چند سال گذشته تاثیر مستقیمی بر وضعیت نگران کننده آلودگی هوای استان داشته اند به نحوی که هر چند وقت یک بار اخباری از هوای آلوده استان می شنویم. همین چند روز پیش بود که خبر تنها 9 روز هوای پاک را در بجنورد در همین روزنامه خواندیم.
ریزگرد پدیده‌ای اتمسفریک و مجموعه ای از گرد و غبار، دود و دیگر ذره های خشک معلق در هواست که باعث کدر شدن آسمان می‌شود. خاستگاه ریزگرد آلاینده های صنعتی، رفت و آمد خودروها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، گسترش بیابان ها و شخم زدن زمین در آب و هوای خشک است. ریزگرد اغلب زمانی رخ می‌دهد که ذرات گرد و غبار و دود در هوای خشک افزایش یابد. فعالیت های انسانی نقش پررنگی در ایجاد ریزگردها دارد اما تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که علاوه بر فعالیت های انسانی در مناطق مختلف، تغییرات آب و هوایی در کل کره زمین نیز می‌تواند بر این پدیده تاثیر بگذارد. پوشش گیاهی به ویژه خار و خاشاک بیابانی، نقش بسیار مهمی را در تثبیت شن های روان و جلوگیری از تولید ریزگرد ایفا می‌کند. از این رو باید بیابان ها و ماسه های روان آن ها مالچ پاشی شوند.
پیش از این مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی درباره ایجاد کانون های گرد و غبار و ریزگرد در استان هشدار داده و اعلام کرده بود: «گام های موثری برای ترویج فرهنگ منابع طبیعی و محیط زیست برداشته شده است اما منابع طبیعی دستخوش تغییرات زیادی شده و شرایط مناسبی ندارد.
خشکسالی های پی در پی و بهره برداری مفرط از منابع طبیعی، مخاطرات زیست محیطی به وجود آورده است. به عنوان مثال ریزگردها در استان رصد شده و خطر بیابان زایی و هجوم ریزگردها خراسان شمالی را تهدید می‌کند.»
وضعیت ریزگردها در استان به گونه ای است که غبار ناشی از آن ها، موجب کاهش دید افقی در برخی از شهرستان ها می شود. با این که در سال های گذشته به دلیل وضعیت بحرانی ریزگردها کارگروه بحران تشکیل شده است اما این موضوع همچنان ادامه دارد به نحوی که امسال در دو تند باد رخ داده در بجنورد شاهد هجوم ریزگردها به آسمان شهر بودیم.یک کارشناس ارشد محیط زیست در این مورد می گوید: متأسفانه بیابان زایی در کشور از چهار گوشه سرزمین و تمامی جهات جغرافیایی در حال پیشروی به سمت فلات مرکزی ایران است.
«مهرداد توانمند» ادامه می دهد: سفره های آب زیرزمینی خالی و بیش از 70 درصد رودخانه ها و تالاب های دایمی کشور به دلیل اصرارهای غلط در انتخاب الگوهای توسعه و در نبود برنامه آمایش سرزمین، خشک و نابود شده است. امروز سهم سرانه هر ایرانی از جنگل، در بهترین حالت ممکن هزار و 700 متر مربع اما در جهان 6 هزار مترمربع است یا این که سهم سرانه مرتع در ایران 1.1 و در جهان 7.6 هکتار است و در عوض سرانه بیابان در کشور 4 هزار و 300 متر و در دنیا 2 هزار مترمربع است.
این ها حقایق تلخ و هشدار دهنده ای است که نشان می دهد این سرزمین و ساکنانش تا چه اندازه به لحاظ غنای طبیعی و اکولوژیکی در تنگنا و فقر مطلق قرار دارند.
وی با بیان این که تا زمانی که محیط زیست و منابع طبیعی در ردیف آخر سبد بودجه ای کشور قرار دارد نمی توان با ریزگردها مبارزه کرد، اضافه می کند: اگر چه شکی نیست که بیابان های اطراف ما از جمله قره قوم ترکمنستان در ایجاد گرد و غبار تاثیر دارد اما نمی توان از کنار منشا داخلی آن بی تفاوت عبور کرد.
وی تصریح می کند: اگر ارتفاع گرد و غبار ایجاد شده نزدیک به زمین باشد می توان دریافت که منشا آن داخلی است که اراضی دیم رها شده، مراتع شخم زده و رها شده، خشکسالی و پوشش ضعیف گیاهان در استان سبب شده این مشکل به وجود آید.
وی با بیان این که خراسان شمالی با سرعت به سمت بیابانی شدن پیش می رود می افزاید: اصرار زیاد بر سد سازی هایی که گاهی ثمری نداشته است و توجیهاتی که در مورد انجام نشدن بیابان زدایی شنیده می شود نشان می دهد عزم جدی برای مقابله با این بحران نیست زیرا بهترین و کم هزینه ترین راه های مقابله با آن افزایش پوشش گیاهی و مرتعی و مقابله با برداشت های بی رویه از منابع آب های زیر زمینی است.
وی بیان می کند: قابل توجیه نیست که برای سدهایی که مطالعات ساخت آن ها 10، 15 سال قبل انجام شده ولی هنوز به سرانجام نرسیده است، میلیاردها تومان بودجه اختصاص پیدا کند اما برای طرح های بیابان زدایی و آبخیز داری بودجه نباشد، در این حالت این نگاه مدیران است که باید تغییر کند. وی بیان می کند: با نگاهی به آمار می توان گفت وقتی در مدت یک دهه بیش از 160 هزار هکتار جنگل کشور به دلیل سهل انگاری مردم و کمبود تجهیزات اطفای حریق می سوزد و در مدت 4 سال دشت های خوزستان، ارومیه و جازموریان بیابان می شود و در کمتر از 7 سال بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار از جنگل های 13 هزار ساله بلوط زاگرس به دلیل فشار چرای دام و توسعه بی ضابطه کشاورزی و سوء مدیریت در بخش منابع آب می خشکد و نابود می شود نباید وقوع گرد و غبار و ریزگردها را دور از انتظار بدانیم و اگر می خواهیم واقعا در این مورد کار کنیم اقدامی هماهنگ و عزمی جزم لازم است و می توان جلوی ضرر را از هر جا که می شود گرفت.
اگر تدبیری اندیشیده نشود ...
طبق آمار اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی، استان سال گذشته 25 روز هوای ناسالم را تجربه کرد که نشان می دهد به سمت هشدار در بحث هجوم ریزگردها و محاصره از سوی آن ها می رویم که اگر تدبیری لازم برای آن اندیشیده نشود در آینده ای نزدیک شاهد روزهای ناسالم و هجوم ریزگرد های زیادی خواهیم بود. معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با بیان این مطلب می افزاید: منشا و کانون اکثر ریزگردهای استان داخلی است که این امر با کاهش بارندگی و فقر پوشش گیاهی و همچنین عوامل انسانی از جمله چرای دام، شخم و شیار اراضی و رها کردن آن ها از سوی کشاورزان به حال خود به وجود می آید. «هراتی» به برخی از کانون و منشاهای ریزگرد ها اشاره می کند و می افزاید: مناطق داخلی از جمله قره میدان و برخی مسیرهای جاجرم و اسفراین که شرایط کویری و بیابانی دارند با هر وزش باد شدیدی ایجاد گرد و خاک می کنند و شهرهای استان را تحت تاثیر قرار می دهند. وی با بیان این که صحرای قره قوم ترکمنستان از عوامل خارجی ایجاد گرد و غبار در استان است، اظهار می کند: برای مدیریت کانون های داخلی علاوه بر کاشت نهال در مناطق دارای فقر پوشش گیاهی و بادخیز باید از چرای دام های غیرمجاز و ایجاد شیار در اراضی بایر از سوی مردم جلوگیری کرد. «هراتی» به یکی دیگر از راهکارهای مدیریت کانون گرد و غبار محلی اشاره می کند و می افزاید: باید از دامداری سنتی به سمت صنعتی حرکت کنیم و با اعطای تسهیلات به دامداران آن ها را در محل های خاصی اسکان داد تا از تخریب محیط زیست و منابط طبیعی با چرای بی رویه دام ها جلوگیری شود. وی ادامه می دهد: قرار دادن منابع سوختی و انرژی های تجدید پذیر همچون پنل های خورشیدی و بادی در اختیار جوامع عشایر و دامداران از قطع درختان برای استفاده در منازل جهت پخت وپز و ایجاد گرمایش جلوگیری می شود.
در همین باره مدیر بیابان زدایی و پروژه ترسیب کربن منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با بیان این که در استان دو کانون بحران به نام های جاجرم- جوین و غرب شوقان وجود دارد، می افزاید: در صورت عدم اجرای پروژه های بیابان زدایی و عدم توجه به فرهنگ سازی و به کارگیری مشارکت جوامع محلی در امر مقابله با پدیده بیابان زایی این احتمال وجود دارد که با توجه به شرایط جوی حاکم بر کشور شاهد افزایش تعداد این کانون ها در سطح بیابان های استان باشیم.
«یزدانی» با بیان این که اگر اقدامات کنترل کننده انجام نشود شاهد تبدیل این کانون ها به منطقه ریزگرد خواهیم بود، اظهارمی کند: اجرای عملیات بیابان زدایی همچون نهالکاری و مدیریت رواناب می توانند بسیار کارساز باشند، قرق های کوتاه مدت و بلند مدت و به کارگیری جوامع محلی نیز موثر هستند.
وی با بیان این که خطر تبدیل شدن بیابان های استان به منشا ریز گرد وجود دارد، ادامه می دهد: پدیده بیابان زایی بیشتر در استان مطرح است که عوامل متعددی موجب ایجاد آن می شود و اگر این پدیده کنترل نشود شاهد تبدیل شدن کانون های بحرانی و بیابان ها به منشا ریزگرد خواهیم بود.وی با اشاره به مشکلات موجود، اضافه می کند: کمبود اعتبارات استانی و طرحی نسبت به حجم پروژه های پیشنهادی، دیر مبادله شدن موافقت نامه های ملی و استانی، عدم تامین اعتبار بخش منابع طبیعی، وجود خشکسالی های مداوم، فقر و توسعه نیافتگی جوامع بهره بردار از عرصه های بیابانی از جمله مشکلات موجود در بیابان زدایی در استان هستند.
منبع: روزنامه خراسان شمالی
7185/ 6042
انتهای پیام خطر بیابان زایی و هجوم ریزگردها خراسان شمالی را تهدید می کند. وجود 96 هزار هکتار کانون بحرانی ریزگرد، بیابان قره قوم به عنوان یک منشا خارجی، فعالیت های غیر استاندارد برخی کارخانه های شن و ماسه، خشک شدن تالاب ها، بهره برداری بی‌رویه از منابع طبیعی، رهاسازی زمین های کشاورزی، فرسایش خاک، کشاورزی سنتی و غیر اصولی، چرای بیش از حد دام و عدم مهار سیلاب ها دست به دست هم می‌دهند تا زمین های بارور از میان بروند و جای شان را به بیابان های جدید بدهند و تبدیل به کانون بحران ریزگرد شوند؛ عواملی که در چند سال گذشته تاثیر مستقیمی بر وضعیت نگران کننده آلودگی هوای استان داشته اند به نحوی که هر چند وقت یک بار اخباری از هوای آلوده استان می شنویم. همین چند روز پیش بود که خبر تنها 9 روز هوای پاک را در بجنورد در همین روزنامه خواندیم.
ریزگرد پدیده‌ای اتمسفریک و مجموعه ای از گرد و غبار، دود و دیگر ذره های خشک معلق در هواست که باعث کدر شدن آسمان می‌شود. خاستگاه ریزگرد آلاینده های صنعتی، رفت و آمد خودروها، آتش‌سوزی جنگل‌ها، گسترش بیابان ها و شخم زدن زمین در آب و هوای خشک است. ریزگرد اغلب زمانی رخ می‌دهد که ذرات گرد و غبار و دود در هوای خشک افزایش یابد. فعالیت های انسانی نقش پررنگی در ایجاد ریزگردها دارد اما تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که علاوه بر فعالیت های انسانی در مناطق مختلف، تغییرات آب و هوایی در کل کره زمین نیز می‌تواند بر این پدیده تاثیر بگذارد. پوشش گیاهی به ویژه خار و خاشاک بیابانی، نقش بسیار مهمی را در تثبیت شن های روان و جلوگیری از تولید ریزگرد ایفا می‌کند. از این رو باید بیابان ها و ماسه های روان آن ها مالچ پاشی شوند.
پیش از این مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی درباره ایجاد کانون های گرد و غبار و ریزگرد در استان هشدار داده و اعلام کرده بود: «گام های موثری برای ترویج فرهنگ منابع طبیعی و محیط زیست برداشته شده است اما منابع طبیعی دستخوش تغییرات زیادی شده و شرایط مناسبی ندارد.
خشکسالی های پی در پی و بهره برداری مفرط از منابع طبیعی، مخاطرات زیست محیطی به وجود آورده است. به عنوان مثال ریزگردها در استان رصد شده و خطر بیابان زایی و هجوم ریزگردها خراسان شمالی را تهدید می‌کند.»
وضعیت ریزگردها در استان به گونه ای است که غبار ناشی از آن ها، موجب کاهش دید افقی در برخی از شهرستان ها می شود. با این که در سال های گذشته به دلیل وضعیت بحرانی ریزگردها کارگروه بحران تشکیل شده است اما این موضوع همچنان ادامه دارد به نحوی که امسال در دو تند باد رخ داده در بجنورد شاهد هجوم ریزگردها به آسمان شهر بودیم.یک کارشناس ارشد محیط زیست در این مورد می گوید: متأسفانه بیابان زایی در کشور از چهار گوشه سرزمین و تمامی جهات جغرافیایی در حال پیشروی به سمت فلات مرکزی ایران است.
«مهرداد توانمند» ادامه می دهد: سفره های آب زیرزمینی خالی و بیش از 70 درصد رودخانه ها و تالاب های دایمی کشور به دلیل اصرارهای غلط در انتخاب الگوهای توسعه و در نبود برنامه آمایش سرزمین، خشک و نابود شده است. امروز سهم سرانه هر ایرانی از جنگل، در بهترین حالت ممکن هزار و 700 متر مربع اما در جهان 6 هزار مترمربع است یا این که سهم سرانه مرتع در ایران 1.1 و در جهان 7.6 هکتار است و در عوض سرانه بیابان در کشور 4 هزار و 300 متر و در دنیا 2 هزار مترمربع است.
این ها حقایق تلخ و هشدار دهنده ای است که نشان می دهد این سرزمین و ساکنانش تا چه اندازه به لحاظ غنای طبیعی و اکولوژیکی در تنگنا و فقر مطلق قرار دارند.
وی با بیان این که تا زمانی که محیط زیست و منابع طبیعی در ردیف آخر سبد بودجه ای کشور قرار دارد نمی توان با ریزگردها مبارزه کرد، اضافه می کند: اگر چه شکی نیست که بیابان های اطراف ما از جمله قره قوم ترکمنستان در ایجاد گرد و غبار تاثیر دارد اما نمی توان از کنار منشا داخلی آن بی تفاوت عبور کرد.
وی تصریح می کند: اگر ارتفاع گرد و غبار ایجاد شده نزدیک به زمین باشد می توان دریافت که منشا آن داخلی است که اراضی دیم رها شده، مراتع شخم زده و رها شده، خشکسالی و پوشش ضعیف گیاهان در استان سبب شده این مشکل به وجود آید.
وی با بیان این که خراسان شمالی با سرعت به سمت بیابانی شدن پیش می رود می افزاید: اصرار زیاد بر سد سازی هایی که گاهی ثمری نداشته است و توجیهاتی که در مورد انجام نشدن بیابان زدایی شنیده می شود نشان می دهد عزم جدی برای مقابله با این بحران نیست زیرا بهترین و کم هزینه ترین راه های مقابله با آن افزایش پوشش گیاهی و مرتعی و مقابله با برداشت های بی رویه از منابع آب های زیر زمینی است.
وی بیان می کند: قابل توجیه نیست که برای سدهایی که مطالعات ساخت آن ها 10، 15 سال قبل انجام شده ولی هنوز به سرانجام نرسیده است، میلیاردها تومان بودجه اختصاص پیدا کند اما برای طرح های بیابان زدایی و آبخیز داری بودجه نباشد، در این حالت این نگاه مدیران است که باید تغییر کند. وی بیان می کند: با نگاهی به آمار می توان گفت وقتی در مدت یک دهه بیش از 160 هزار هکتار جنگل کشور به دلیل سهل انگاری مردم و کمبود تجهیزات اطفای حریق می سوزد و در مدت 4 سال دشت های خوزستان، ارومیه و جازموریان بیابان می شود و در کمتر از 7 سال بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار از جنگل های 13 هزار ساله بلوط زاگرس به دلیل فشار چرای دام و توسعه بی ضابطه کشاورزی و سوء مدیریت در بخش منابع آب می خشکد و نابود می شود نباید وقوع گرد و غبار و ریزگردها را دور از انتظار بدانیم و اگر می خواهیم واقعا در این مورد کار کنیم اقدامی هماهنگ و عزمی جزم لازم است و می توان جلوی ضرر را از هر جا که می شود گرفت.
اگر تدبیری اندیشیده نشود ...
طبق آمار اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی، استان سال گذشته 25 روز هوای ناسالم را تجربه کرد که نشان می دهد به سمت هشدار در بحث هجوم ریزگردها و محاصره از سوی آن ها می رویم که اگر تدبیری لازم برای آن اندیشیده نشود در آینده ای نزدیک شاهد روزهای ناسالم و هجوم ریزگرد های زیادی خواهیم بود. معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی با بیان این مطلب می افزاید: منشا و کانون اکثر ریزگردهای استان داخلی است که این امر با کاهش بارندگی و فقر پوشش گیاهی و همچنین عوامل انسانی از جمله چرای دام، شخم و شیار اراضی و رها کردن آن ها از سوی کشاورزان به حال خود به وجود می آید. «هراتی» به برخی از کانون و منشاهای ریزگرد ها اشاره می کند و می افزاید: مناطق داخلی از جمله قره میدان و برخی مسیرهای جاجرم و اسفراین که شرایط کویری و بیابانی دارند با هر وزش باد شدیدی ایجاد گرد و خاک می کنند و شهرهای استان را تحت تاثیر قرار می دهند. وی با بیان این که صحرای قره قوم ترکمنستان از عوامل خارجی ایجاد گرد و غبار در استان است، اظهار می کند: برای مدیریت کانون های داخلی علاوه بر کاشت نهال در مناطق دارای فقر پوشش گیاهی و بادخیز باید از چرای دام های غیرمجاز و ایجاد شیار در اراضی بایر از سوی مردم جلوگیری کرد. «هراتی» به یکی دیگر از راهکارهای مدیریت کانون گرد و غبار محلی اشاره می کند و می افزاید: باید از دامداری سنتی به سمت صنعتی حرکت کنیم و با اعطای تسهیلات به دامداران آن ها را در محل های خاصی اسکان داد تا از تخریب محیط زیست و منابط طبیعی با چرای بی رویه دام ها جلوگیری شود. وی ادامه می دهد: قرار دادن منابع سوختی و انرژی های تجدید پذیر همچون پنل های خورشیدی و بادی در اختیار جوامع عشایر و دامداران از قطع درختان برای استفاده در منازل جهت پخت وپز و ایجاد گرمایش جلوگیری می شود.
در همین باره مدیر بیابان زدایی و پروژه ترسیب کربن منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی با بیان این که در استان دو کانون بحران به نام های جاجرم- جوین و غرب شوقان وجود دارد، می افزاید: در صورت عدم اجرای پروژه های بیابان زدایی و عدم توجه به فرهنگ سازی و به کارگیری مشارکت جوامع محلی در امر مقابله با پدیده بیابان زایی این احتمال وجود دارد که با توجه به شرایط جوی حاکم بر کشور شاهد افزایش تعداد این کانون ها در سطح بیابان های استان باشیم.
«یزدانی» با بیان این که اگر اقدامات کنترل کننده انجام نشود شاهد تبدیل این کانون ها به منطقه ریزگرد خواهیم بود، اظهارمی کند: اجرای عملیات بیابان زدایی همچون نهالکاری و مدیریت رواناب می توانند بسیار کارساز باشند، قرق های کوتاه مدت و بلند مدت و به کارگیری جوامع محلی نیز موثر هستند.
وی با بیان این که خطر تبدیل شدن بیابان های استان به منشا ریز گرد وجود دارد، ادامه می دهد: پدیده بیابان زایی بیشتر در استان مطرح است که عوامل متعددی موجب ایجاد آن می شود و اگر این پدیده کنترل نشود شاهد تبدیل شدن کانون های بحرانی و بیابان ها به منشا ریزگرد خواهیم بود.وی با اشاره به مشکلات موجود، اضافه می کند: کمبود اعتبارات استانی و طرحی نسبت به حجم پروژه های پیشنهادی، دیر مبادله شدن موافقت نامه های ملی و استانی، عدم تامین اعتبار بخش منابع طبیعی، وجود خشکسالی های مداوم، فقر و توسعه نیافتگی جوامع بهره بردار از عرصه های بیابانی از جمله مشکلات موجود در بیابان زدایی در استان هستند.
منبع: روزنامه خراسان شمالی
7185/ 6042
کپی شد
