به گزارش ایرنا در این گزارش می خوانیم:
از پیچ و خم دالان باریک و کم نور به خانه باغی بزرگ می رسی که دورتادور آن اتاق های کوچک و بزرگ قرار دارد. در وسط حیاط بزرگ آن حوض کاشی کاری آبی وجود دارد که هر بیننده ای را در بدو ورود میخکوب می کند. خانه های قدیمی با آن بوی خشت خام و کاهگل که پس از هر باران بسیار دیدنی بود فقط به خاطره ای تبدیل شده است.ایوان های بزرگ خانه ها با سرسراهای نقش و نگار خورده اش محل بازی بچه های کوچک تر بود که اجازه نداشتند از ترس افتادن در داخل چاه به حیاط خانه بروند.
در ورودی برخی خانه های قدیمی آن زمان سکوهایی یکی در طرف چپ و دیگری در سمت راست بود تا رهگذران خسته دمی روی آن ها بنشینند یا مهمانان نفس بریده و مسنی که می خواستند به خانه بروند تا باز شدن در روی آن ها بنشینند و استراحت کنند. مهمانانی که می خواستند وارد خانه شوند باید هر کدام کلون مخصوص به جنسیت خود را به صدا در می آوردند تا صاحبخانه بداند مهمان پشت در، خانم است یا آقا و زنان خانه فرصت داشته باشند تا از نامحرم روی‌‌شان را بپوشانند و سپس در را باز کنند.
در این میان یکی از بزرگ ترها یکی از کودکان را صدا می کرد و از او می خواست در را باز کند. پس از گشودن در، مهمان از دالان خانه عبور می کرد تا به صحن ایوان یا حیاط برسد و در این مدت میزبان فرصت داشت خانه خود را مرتب و خود را مهیای پذیرایی از مهمان کند.
هشتی، دالان، ایوان، گودال باغچه، بام، زمستان نشین، تابستان نشین، بهار خواب، اتاق کرسی و... نام برخی نقاط خانه و سازه های قدیمی است که هر یک کاربری خاص خود را داشت.
در بالای سردر برخی خانه ها آیاتی از قرآن کریم یا عبارت های مذهبی نوشته می‌شد تا افراد خانه و مهمانان هنگام ورود و خروج از زیر آیات قرآن یا روایات و عبارت های دینی عبور کنند.
در بیشتر خانه‌های سنتی، درهای ورودی دو لنگه و چوبی بودند و هر لنگه کوبه‌ای داشت. زن‌ها حلقه یا کوبه ای را که صدای زیر داشت به صدا در می‌آوردند و مردها کوبه چکشی شکل را که صدای بم داشت، به صدا در می آوردند.
یکی از شهروندان کهنسال بجنوردی با اشاره به چگونگی ساخت ساختمان های قدیمی می گوید: ساختمان های قدیمی دیوارهای بسیار قطوری داشتند که جنس آن ها اغلب از سنگ یا خشت خام با رو کشی از گل یا کاهگل بود.
«براتی» ادامه می دهد: سقف بناهای قدیمی بیشتر از نوع شیروانی بود و در مواردی هم سقف ساختمان ها را با کاهگل اندود می کردند تا از نفوذ رطوبت جلوگیری کنند.
وی به وجود پنجره های ارسی در برخی ساختمان ها نیز اشاره می کند و می افزاید: در برخی از ساختمان ها پنجره ها دارای ارسی بودند و شیشه های رنگی، نور صبح گاه را به رنگ های متفاوت به درون عمارت پخش می کردند. وی بیان می کند: خانه های قدیمی دارای اتاق مهمان بودند که به آن «مهمان خانه» می گفتند.
همچنین یک اتاق هم به عنوان نشیمن بود که همه اهل خانه در بیشتر اوقات روز در آن جا جمع می شدند. یکی از بانوان کهنسال که اکنون 73 سال دارد، بیان می کند: قدیمی ها خانه های خود را طبق اصولی خاص بنا می کردند و عقیده داشتند آشپزخانه که در زمان قدیم به آن «مطبخ» می گفتند در کنار اتاق نشیمن نباشد و در جایی دورتر از اتاق نشیمن و مهمان خانه باشد، به همین دلیل دو دست ساختمان در دو سوی حیاط دیده می شد که یک بنا به آشپزخانه اختصاص داشت و بنای دیگر مربوط به اتاق نشیمن و مهمان خانه بود.
بانو «رسولی» خاطرنشان می کند: آشپزخانه اغلب مربع یا مستطیل بود و در نزدیکی آب انبار و چاه آب ساخته می‌شد، درون آشپزخانه محل هایی برای پخت و پز، ذخیره چوب و تنور پخت نان و روی دیوار طاقچه‌ای برای قرار دادن وسایل آشپزی تعبیه می‌شد.
وی اضافه می کند: در بیشتر خانه ها دستشویی و حمام در سطح پایین‌تری از اتاق ها قرار داشت تا دسترسی راحت تر و بهتری به آب داشته باشند. وی می افزاید: به مرور زمان و طی دهه های اخیر حمام نیز به این مجموعه اضافه و در کنار آشپزخانه حمام نیز تعبیه شد. «براتی» با بیان این که اتاق های نشیمن، محل تجمع افراد خانواده و مهمان‌های بسیار نزدیک به حساب می‌آمد، می افزاید: دورتادور اتاق های نشیمن به طور معمول با دست بافته های بانوان خانه دار مانند مخده ها و بالش های رنگی و قلاب بافی هایی روی متکاها تزیین می شد و برخی اتاق نشیمن یا مهمان خانه ها دارای طاقچه یا رف بودند که دورتادور آن را با گچ بری های ساده تزیین می کردند و روی آن آبنه و شمعدان های قدیمی، عکس های خاطره انگیز و قرآن می گذاشتند.
وی درباره حیاط های قدیمی هم توضیح می دهد: حیاط در خانه‌های قدیمی مرکز ساختمان بود. حیاط همراه با ایوان ویژگی بود که از گذشته‌های دور در معماری ایرانی به چشم می‌آمد و محلی بود که برای برگزاری مراسم مختلف مذهبی، عروسی و تجمع اقوام از آن استفاده می شد. به گفته وی، حیاط های قدیمی بیشتر چهار گوش بود و هر حیاط به طور معمول یک حوض و چند باغچه داشت که بسته به شرایط مختلف محلی نظیر آب و هوا و عوامل فرهنگی اشکال متفاوتی پیدا می کرد.
بانوی کهنسالی دیگر هم بیان می کند: در ساختن خانه های قدیمی بیشتر سعی می شد که اتاق ها رو به قبله باشد تا از نور کافی در تابستان و زمستان بهره مند شود.
بانو« مقدسی» ادامه می دهد: یکی از بخش های خاطره انگیز خانه در زمان قدیم پشت بام بود که در تابستان بیشتر اهالی خانه به ویژه مردها به پشت بام می رفتند و آن جا رختخواب شان را پهن می کردند و می خوابیدند.
وی ادامه می دهد: ایوان های خانه های قدیمی اغلب بزرگ بود با این که سقف آن ها از تیرهای چوبی ساخته می شد اما به دلیل قطور بودن دیوارها از استحکام زیادی برخوردار بود و شب های تابستان جای خواب مناسبی برای اهل خانه به ویژه خانم ها و بچه ها بود که بیم داشتند برای خوابیدن به پشت بام بروند.
وی مطبخ های قدیمی را واقع شده در حیاط می داند و می گوید: در زمان قدیم عقیده داشتند که نباید بوی پخت و پز به مشام مهمانانی که داخل اتاق ها هستند برسد و از این رو مطبخ در جایی خارج از فضای خانه، مانند حیاط یا در بخشی از ایوان درست می شد. در برخی خانه ها نیز تنور در گوشه ای از حیاط قرار داشت و بانوان خانه صبح خروس خوان کنار تنور می رفتند.
خمیر درست شده و ور آمده را صاف می کردند و داخل تنور می گذاشتند تا مشام همه اهل خانه را با نان تازه که بوی آن تا هفت خانه آن طرف تر می رسید، بنوازند.
این بانوی کهنسال ادامه می دهد: در وسط اتاق های نشیمن معمولا چاله ای بود که به آن چاله کرسی می گفتند و زغال های لازم برای گرم کردن کرسی را آن جا می گذاشتند و سپس میز کرسی را روی آن قرار می دادند. برخی افراد خانه های خود را با بخاری کنده ای و برخی دیگر زغالی گرم می کردند و برای حفظ گرما پرده های ضخیمی از پنجره ها آویزان می کردند تا سرمای بیرون به داخل خانه نفوذ نکند، برخلاف خانه های امروزی که پرده ها اغلب از جنس تور است و دیگر کمتر فردی در معماری خانه ها به کاربرد بخش های مختلف آن فکر می کند و اغلب به فکر زیبایی هستند.
یک شهروند قدیمی دیگر بناهای کنونی را اگر چه زیبا می داند اما در عین حال عقیده دارد: خانه های امروزی بیشتر طبق سبک های اروپایی ساخته می شود که کمتر حریمی را برای اهل خانه قائل است در حالی که در زمان قدیم به این مهم توجه ویژه ای می شد، در خانه های قدیمی فضاهایی مانند دالان، تعبیه شده بود تا فرد غریبه و نامحرم که می خواهد وارد خانه شود به طور مستقیم چشمش به داخل حیاط اندرونی نیفتد و بانوان خانه از نگاه نامحرم در امان باشند.
همچنین مهمان ها بانوانی را که در مطبخ مشغول کار بودند نمی دیدند و آن ها با خیال راحت می توانستند آشپزی کنند. تا چند سال گذشته این گونه بودکه آشپزخانه در مجاورت یکی از اتاق های مشرف به هال (نشیمن) بود. سال های بعد آشپزخانه به شکل «اپن» تغییر یافت و اکنون آشپزخانه جزئی از اتاق نشیمن شده است و همان دیوار کوتاه «اپن» را هم برداشته اند و کاملا نامحرم شده است.
به گفته وی، معماری قدیمی نسبت به معماری کنونی خانه ها دارای دقت بیشتری بود و به جای زیبایی، راحتی و امنیت خاطر اهل خانه در نظر گرفته می شد.
اخبار خراسان شمالی را در کانال تلگرامی اخبار ایرنا خراسان شمالی به نشانی
انتهای پیام از پیچ و خم دالان باریک و کم نور به خانه باغی بزرگ می رسی که دورتادور آن اتاق های کوچک و بزرگ قرار دارد. در وسط حیاط بزرگ آن حوض کاشی کاری آبی وجود دارد که هر بیننده ای را در بدو ورود میخکوب می کند. خانه های قدیمی با آن بوی خشت خام و کاهگل که پس از هر باران بسیار دیدنی بود فقط به خاطره ای تبدیل شده است.ایوان های بزرگ خانه ها با سرسراهای نقش و نگار خورده اش محل بازی بچه های کوچک تر بود که اجازه نداشتند از ترس افتادن در داخل چاه به حیاط خانه بروند.
در ورودی برخی خانه های قدیمی آن زمان سکوهایی یکی در طرف چپ و دیگری در سمت راست بود تا رهگذران خسته دمی روی آن ها بنشینند یا مهمانان نفس بریده و مسنی که می خواستند به خانه بروند تا باز شدن در روی آن ها بنشینند و استراحت کنند. مهمانانی که می خواستند وارد خانه شوند باید هر کدام کلون مخصوص به جنسیت خود را به صدا در می آوردند تا صاحبخانه بداند مهمان پشت در، خانم است یا آقا و زنان خانه فرصت داشته باشند تا از نامحرم روی‌‌شان را بپوشانند و سپس در را باز کنند.
در این میان یکی از بزرگ ترها یکی از کودکان را صدا می کرد و از او می خواست در را باز کند. پس از گشودن در، مهمان از دالان خانه عبور می کرد تا به صحن ایوان یا حیاط برسد و در این مدت میزبان فرصت داشت خانه خود را مرتب و خود را مهیای پذیرایی از مهمان کند.
هشتی، دالان، ایوان، گودال باغچه، بام، زمستان نشین، تابستان نشین، بهار خواب، اتاق کرسی و... نام برخی نقاط خانه و سازه های قدیمی است که هر یک کاربری خاص خود را داشت.
در بالای سردر برخی خانه ها آیاتی از قرآن کریم یا عبارت های مذهبی نوشته می‌شد تا افراد خانه و مهمانان هنگام ورود و خروج از زیر آیات قرآن یا روایات و عبارت های دینی عبور کنند.
در بیشتر خانه‌های سنتی، درهای ورودی دو لنگه و چوبی بودند و هر لنگه کوبه‌ای داشت. زن‌ها حلقه یا کوبه ای را که صدای زیر داشت به صدا در می‌آوردند و مردها کوبه چکشی شکل را که صدای بم داشت، به صدا در می آوردند.
یکی از شهروندان کهنسال بجنوردی با اشاره به چگونگی ساخت ساختمان های قدیمی می گوید: ساختمان های قدیمی دیوارهای بسیار قطوری داشتند که جنس آن ها اغلب از سنگ یا خشت خام با رو کشی از گل یا کاهگل بود.
«براتی» ادامه می دهد: سقف بناهای قدیمی بیشتر از نوع شیروانی بود و در مواردی هم سقف ساختمان ها را با کاهگل اندود می کردند تا از نفوذ رطوبت جلوگیری کنند.
وی به وجود پنجره های ارسی در برخی ساختمان ها نیز اشاره می کند و می افزاید: در برخی از ساختمان ها پنجره ها دارای ارسی بودند و شیشه های رنگی، نور صبح گاه را به رنگ های متفاوت به درون عمارت پخش می کردند. وی بیان می کند: خانه های قدیمی دارای اتاق مهمان بودند که به آن «مهمان خانه» می گفتند.
همچنین یک اتاق هم به عنوان نشیمن بود که همه اهل خانه در بیشتر اوقات روز در آن جا جمع می شدند. یکی از بانوان کهنسال که اکنون 73 سال دارد، بیان می کند: قدیمی ها خانه های خود را طبق اصولی خاص بنا می کردند و عقیده داشتند آشپزخانه که در زمان قدیم به آن «مطبخ» می گفتند در کنار اتاق نشیمن نباشد و در جایی دورتر از اتاق نشیمن و مهمان خانه باشد، به همین دلیل دو دست ساختمان در دو سوی حیاط دیده می شد که یک بنا به آشپزخانه اختصاص داشت و بنای دیگر مربوط به اتاق نشیمن و مهمان خانه بود.
بانو «رسولی» خاطرنشان می کند: آشپزخانه اغلب مربع یا مستطیل بود و در نزدیکی آب انبار و چاه آب ساخته می‌شد، درون آشپزخانه محل هایی برای پخت و پز، ذخیره چوب و تنور پخت نان و روی دیوار طاقچه‌ای برای قرار دادن وسایل آشپزی تعبیه می‌شد.
وی اضافه می کند: در بیشتر خانه ها دستشویی و حمام در سطح پایین‌تری از اتاق ها قرار داشت تا دسترسی راحت تر و بهتری به آب داشته باشند. وی می افزاید: به مرور زمان و طی دهه های اخیر حمام نیز به این مجموعه اضافه و در کنار آشپزخانه حمام نیز تعبیه شد. «براتی» با بیان این که اتاق های نشیمن، محل تجمع افراد خانواده و مهمان‌های بسیار نزدیک به حساب می‌آمد، می افزاید: دورتادور اتاق های نشیمن به طور معمول با دست بافته های بانوان خانه دار مانند مخده ها و بالش های رنگی و قلاب بافی هایی روی متکاها تزیین می شد و برخی اتاق نشیمن یا مهمان خانه ها دارای طاقچه یا رف بودند که دورتادور آن را با گچ بری های ساده تزیین می کردند و روی آن آبنه و شمعدان های قدیمی، عکس های خاطره انگیز و قرآن می گذاشتند.
وی درباره حیاط های قدیمی هم توضیح می دهد: حیاط در خانه‌های قدیمی مرکز ساختمان بود. حیاط همراه با ایوان ویژگی بود که از گذشته‌های دور در معماری ایرانی به چشم می‌آمد و محلی بود که برای برگزاری مراسم مختلف مذهبی، عروسی و تجمع اقوام از آن استفاده می شد. به گفته وی، حیاط های قدیمی بیشتر چهار گوش بود و هر حیاط به طور معمول یک حوض و چند باغچه داشت که بسته به شرایط مختلف محلی نظیر آب و هوا و عوامل فرهنگی اشکال متفاوتی پیدا می کرد.
بانوی کهنسالی دیگر هم بیان می کند: در ساختن خانه های قدیمی بیشتر سعی می شد که اتاق ها رو به قبله باشد تا از نور کافی در تابستان و زمستان بهره مند شود.
بانو« مقدسی» ادامه می دهد: یکی از بخش های خاطره انگیز خانه در زمان قدیم پشت بام بود که در تابستان بیشتر اهالی خانه به ویژه مردها به پشت بام می رفتند و آن جا رختخواب شان را پهن می کردند و می خوابیدند.
وی ادامه می دهد: ایوان های خانه های قدیمی اغلب بزرگ بود با این که سقف آن ها از تیرهای چوبی ساخته می شد اما به دلیل قطور بودن دیوارها از استحکام زیادی برخوردار بود و شب های تابستان جای خواب مناسبی برای اهل خانه به ویژه خانم ها و بچه ها بود که بیم داشتند برای خوابیدن به پشت بام بروند.
وی مطبخ های قدیمی را واقع شده در حیاط می داند و می گوید: در زمان قدیم عقیده داشتند که نباید بوی پخت و پز به مشام مهمانانی که داخل اتاق ها هستند برسد و از این رو مطبخ در جایی خارج از فضای خانه، مانند حیاط یا در بخشی از ایوان درست می شد. در برخی خانه ها نیز تنور در گوشه ای از حیاط قرار داشت و بانوان خانه صبح خروس خوان کنار تنور می رفتند.
خمیر درست شده و ور آمده را صاف می کردند و داخل تنور می گذاشتند تا مشام همه اهل خانه را با نان تازه که بوی آن تا هفت خانه آن طرف تر می رسید، بنوازند.
این بانوی کهنسال ادامه می دهد: در وسط اتاق های نشیمن معمولا چاله ای بود که به آن چاله کرسی می گفتند و زغال های لازم برای گرم کردن کرسی را آن جا می گذاشتند و سپس میز کرسی را روی آن قرار می دادند. برخی افراد خانه های خود را با بخاری کنده ای و برخی دیگر زغالی گرم می کردند و برای حفظ گرما پرده های ضخیمی از پنجره ها آویزان می کردند تا سرمای بیرون به داخل خانه نفوذ نکند، برخلاف خانه های امروزی که پرده ها اغلب از جنس تور است و دیگر کمتر فردی در معماری خانه ها به کاربرد بخش های مختلف آن فکر می کند و اغلب به فکر زیبایی هستند.
یک شهروند قدیمی دیگر بناهای کنونی را اگر چه زیبا می داند اما در عین حال عقیده دارد: خانه های امروزی بیشتر طبق سبک های اروپایی ساخته می شود که کمتر حریمی را برای اهل خانه قائل است در حالی که در زمان قدیم به این مهم توجه ویژه ای می شد، در خانه های قدیمی فضاهایی مانند دالان، تعبیه شده بود تا فرد غریبه و نامحرم که می خواهد وارد خانه شود به طور مستقیم چشمش به داخل حیاط اندرونی نیفتد و بانوان خانه از نگاه نامحرم در امان باشند.
همچنین مهمان ها بانوانی را که در مطبخ مشغول کار بودند نمی دیدند و آن ها با خیال راحت می توانستند آشپزی کنند. تا چند سال گذشته این گونه بودکه آشپزخانه در مجاورت یکی از اتاق های مشرف به هال (نشیمن) بود. سال های بعد آشپزخانه به شکل «اپن» تغییر یافت و اکنون آشپزخانه جزئی از اتاق نشیمن شده است و همان دیوار کوتاه «اپن» را هم برداشته اند و کاملا نامحرم شده است.
به گفته وی، معماری قدیمی نسبت به معماری کنونی خانه ها دارای دقت بیشتری بود و به جای زیبایی، راحتی و امنیت خاطر اهل خانه در نظر گرفته می شد.
اخبار خراسان شمالی را در کانال تلگرامی اخبار ایرنا خراسان شمالی به نشانی
کپی شد
