پتانسیل بالای استان را نباید در تولیدات صنعتی خلاصه کرد. این استان از لحاظ میراث فرهنگی، مذهبی و گردشگری، وجود انواع گلخانه‌های گل و میوه و نیز مزارع پرورش شتر مرغ نیز پتانسیل بالایی دارد. از مکان‌های گردشگری نیز می‌توان به باغ اکبریه اشاره کرد که موزه‌های متنوعی مانند موزه مشاهیر، موزه عروسک‌ها،....را در دل خود جای داده است.
قسمت جنوبی استان خراسان بزرگ پس از تقسیمات جغرافیایی سال 1383 به نام خراسان جنوبی با مرکزیت بیرجند معروف است. استانی که با وجود کویری بودن، زیبایی‌ها و پتانسیل‌های منحصر به فردی دارد.استانی که به دارا بودن سنگ‌های مختلف به ویژه در منطقه نهبندان معروف است، تولیدات متنوع کشاورزی و دامی با وجود موقعیت خشک منطقه از دیگر ویژگی‌های این استان است، بطوری‌که سه محصول زرشک، عناب سفید و زعفران (مشترک با خراسان رضوی) ثبت جهانی شده‌اند.
این استان از لحاظ ژئوپولتیک در خط شرق کشور در مسیر دو کشور افغانستان، پاکستان و بلوک آسیای میانه است که با در نظر گرفتن این ویژگی توسعه بازارچه های مرزی می‌تواند در توسعه استان تاثیر به سزایی داشته باشد.
بطوری که محمد مهدی مروج الشریعه استاندار خراسان جنوبی اعلام کرد: بازارچه مرزی ماهی رود به عنوان تنها بازارچه مرزی فعال استان، درسال 96 نزدیک به 3.4 میلیون تن کالا به کشورهای مختلف مانند افغانستان، پاکستان، ارمنستان،.....صادرات داشته است.
البته نباید فراموش کرد که بازارچه مرزی یزدان روزگاری فعال ترین بازارچه منطقه بود که با توجه به شرایط اقتصادی کشور در حالت تعطیلی به سر می‌برد.
با در نظر گرفتن شرایط آب وهوایی و کمبود آب در منطقه با قابلیت صنعتی نهفته در آن می‌توان معضلات استان از جمله مهاجرت، بحران آب و فقر را کاهش داد و این کار در سایه توجه ویژه مسولین به واحدهای صنعتی سازگار با شرایط منطقه امکان پذیر است.
همانطور که ذکر شد استان خراسان جنوبی پتانسیل بالایی در بهره‌برداری از انواع معادن و کانی‌ها دارد که می‌توان با سرمایه گذاری زمینه اشتغال و رونق اقتصادی را فراهم کرد.
یکی از واحدهای تولیدی استان که توانسته با اتکا به این منابع خدادادی زمینه صادرات و اشتغال را فراهم کند مجموعه سنگ پاسارگاد است.
این مجموعه با سرمایه اولیه 9 میلیارد تومان در سال 93 راه اندازی و در سال 95 به تولید انبوه رسید و در حال حاضر نزدیک به 370 نفر بصورت مستقیم در این مجموعه اشتغال دارند.
عباس کریم پور مدیرعامل مجموعه سنگ پاسارگاد ادعا دارد که برش سنگ در مجموعه با درجه «الف» صورت می گیرد که به لحاظ کیفیت تا امروز هیچ گونه برگشتی نداشته است.
البته کریم پور گلایه هایی در مورد نرخ 18 درصدی تسهیلات، گران شدن دلار و مالیات بر ارزش افزوده 9 درصدی از مسئولین کشوری دارد.
از دیگر واحدهای تولیدی هبلکس بیرجند است که متعلق به مجموعه آستان قدس رضوی است. این مجموعه به تولید بلوک‌های ساختمانی می پردازد که وزن مخصوص آن درحد نیم است که به راحتی می‌تواند روی آب بماند و وزن مرده ساختمان را کاهش دهد.
علیرضا عابدی نیا مدیر هبلکس بیرجند معتقد است این بلوک‌ها مزایایی مانند ضد حریق، عایق صوت، عایق حرارت، سرعت اجرا به دلیل عدم نیاز به گچ و سازگار با محیط زیست دارد.
وی گفت: این مجموعه توانسته زمینه اشتغال 130 نفر به صورت مستقیم را فراهم کند و 350 تا 400 نفر نیز به صورت غیرمستقیم در هبلکس بیرجند اشتغال دارند و در سال 96 تقریبا 25 درصد سهم هبلکس کشور متعلق به ما بوده که بیشتر به دلیل دید سنتی و گرانی اولیه آن است.
عابدی تصریح کرد: بر اساس آمار وزارت راه و ساختمان تنها 5 درصد ساختمان ها از این نوع بلوک استفاده می‌کنند. البته ویژگی‌هایی مانند صرفه جویی در انرژی و کاهش وزن ساختمان می‌تواند این گرانی اولیه را به مرور جبران کند.
از دیگر واحدهای فعال در بیرجند شرکت چاپ و بسته بندی مینای شرق است که به گفته زهرایی مدیر اداری شرکت تنها با 5 درصد ظرفیت اسمی فعالیت می‌کند.
وی معتقد است: نبود زیر ساخت‌ها به ویژه در بخش حمل ونقل موجب افزایش هزینه ها شده است بطوری که تهیه پلی استر و پلی اتیلن از تبریز و تهران موجب افزایش هزینه‌های واحد شده است.
وی می‌گوید این واحد توانسته 70 درصد از تولیدات خود را در بازار افغانستان به فروش برساند ولی به هر حال این واحد تولیدی نیز با توجه شرایط اقتصادی خود، توجه ویژه مسولین استانی را می‌طلبد.
از دیگر واحد های تولیدی بیرجند کاشی نیلوفر است که از سال 69 شروع به فعالیت کرده است و در حال حاضر نزدیک به 110 نفر در آن اشتغال دارند.
محمد مهدی نوربخش مدیر عامل این واحد تولید می گوید: تنها 20 درصد مواد اولیه از خارج تامین می شود و بقیه را از منابع استانی تهیه می‌کنیم.
نوربخش معتقد است اوضاع بازار در پسابرجام تغییر یافته و در شرایط اقتصادی کنونی، بالای 60 درصد صادرات این واحد تولیدی است و با وجود تعدیل نیرو در بسیاری از بنگاه‌های تولیدی مشابه، این بنگاه هیچ زمانی اقدام به تعدیل نیرو نکرده است. هرچند نباید از تاثیر رکود صنعت ساختمان بر بازار کاشی غافل بود.
بنابر اعلام عباس جرجانی مدیر عامل شهرک های صنعتی استان خراسان جنوبی در سال گذشته علاوه بر تولیدات کارخانه‌های بزرگ استان مانند کویر تایر ، نزدیک به 50 میلیون دلار صادرات استان بوده که بیشتر شامل صنایع کوچک مانند فرآورده‌های زرشک، زعفران،کاشی،ایزوگام،....است.
جرجانی اشاره کرد که در شهرک صنعتی بیرجند نزدیک به 164 واحد، پروانه بهره برداری دریافت کرده‌اند و تمام زیر ساخت‌ها جهت فعالیت‌های صنعتی محیا است و تعطیلی بنگاه‌ها در شهرک با توجه به شرایط اقتصادی کشور از 23 درصد فراتر نرفته است.
البته پتانسیل بالای استان را نباید در تولیدات صنعتی خلاصه کرد. این استان از لحاظ میراث فرهنگی، مذهبی و گردشگری، وجود انواع گلخانه‌های گل و میوه و نیز مزارع پرورش شتر مرغ نیز پتانسیل بالایی دارد.
از مکان‌های گردشگری استان می‌توان به باغ اکبریه اشاره کرد که موزه‌های متنوعی مانند موزه مشاهیر، موزه عروسک‌ها،....را در دل خود جای داده است.
همچنین به همت سازمان گردشگری استان، واحدهایی جهت تولید صنایع دستی و سنتی دراختیار علاقمندان گذاشته شده است تا زمینه اشتغال فراهم شود.
شکوفایی اقتصادی استان خراسان جنوبی در زمینه‌های صنعت، معدن، کشاورزی، صنایع دستی و گردشگری مستلزم حمایت همه جانبه مسولین استانی و ملی است تا این استان کویری و زیبا پتانسیل بالقوه خود را به بالفعل تبدیل کند.
