۱۵ درصد جمعیت کشور در ۱۴۰ هزار هکتار بافت ناکارآمد واقع در دو هزار و ۷۰۰ محله شهری سکونت دارند و نوسازی این بافت‌ها از دیرباز در دستور کار دولت‌های مختلف بوده اما طرح‌های بازسازی در اجرا از سرعت لاک‌پشتی برخوردار بودند.
"طرح جدید بازآفرینی شهری" به عنوان یکی از سیاستهای اصلی دولت دوازدهم بهمن سال ۱۳۹۶ به اجرا گذاشته شد. در این طرح دولت سعی کرد با ارائه تسهیلات خاص روند اجرای پروژه‌های نوسازی را تسریع بخشد اما کلید موفقت این طرح نیز بنا به گفته کارشناسان این حوزه، پای کار آمدن مردم و افزایش مشارکت مردمی است.
خراسان رضوی نیز ۱۰ درصد مساحت سکونتگاه‌های غیر رسمی در کشور را به خود اختصاص داده است و مساحت بافت فرسوده کلانشهر مشهد نیز چهار هزار و ۲۹۰ هکتار است و بر این اساس ۶۶ محله در مشهد هدف اجرای طرح‌های بازآفرینی هستند.
از این رو شورای شهر مشهد سلسله نشست‌هایی با موضوع بازآفرینی و واکاوی علل موفقت و شکست این طرح در دستور کار دارد و امروز هفدهم اردیبهشت ماه نیز نشستی با موضوع " اقتصاد و بازآفرینی شهری" با حضور متحصصان این حوزه برگزار شد.
طرح‌های بازآفرینی دیکته نمی‌شود
رییس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر مشهد در این نشست گفت: اجرای پروژه‌های نوسازی بافت ناکارآمد شهری بدون مشارکت شهروندان و همچنین سرمایه بخش خصوصی ممکن نیست.
احمد نوروزی افزود: امروز در مشهد دیگر طرح‌های بازآفرینی را دیکته نمی‌کنیم بلکه تسهیلگر در کنار مردم و در تعامل با مردم برداشت اطلاعات می‌کند و برنامه توسعه را می نویسند.
وی ادامه داد: امروز رویکرد کاملا متفاوتی به بحث کارآفرینی داریم و مجموعه شهرداری در بحث بازآفرینی به نقاط مثبتی رسیده و تاکید روی هویت بخشی محلات است.
رییس کمیسیون اقتصادی، سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های شورای اسلامی شهر مشهد گفت: همزمان با آغاز به کار شورای پنجم به دلیل وجود فضای عدم اعتماد در جامعه پروژه های زیادی در مشهد دچار مشکل و زیاده خواهی شهرداری باعث توقف پروژه‌ها شده بود.
نوروزی با بیان این که مهمترین سرمایه یک تشکیلات، سرمایه اجتماعی است افزود: در شورای پنجم شهر مشهد تلاشهای زیادی برای اعتمادسازی صورت گرفت و کارگروه تسهیل تشکیل شد تا پروژه‌های مشکل دار بررسی و تعیین تکلیف شوند.
وی ادامه داد: در این کمیسیون مشکلات بیش از ۲۵ پروژه بررسی و حل شد و در بافت پیرامون حرم نیز تیم کارشناسی از مجموعه مدیران شهرداری منطقه ثامن تشکیل و مشکلات حدود ۳۰ پروژه بزرگ بررسی و حل شد.
او با بیان این که شهرداری مشهد امروز هیچ بدهی معوقی ندارد ادامه داد: فرش قرمز برای سرمایه گذاران پهن می‌کنیم البته هنوز تا تحقق این مهم فاصله داریم اما تلاش خود را ادامه می‌دهیم.
هویت سازی مهمترین اصل در بازآفرینی
یک جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در خصوص طرح‌های بازآفرینی اظهار داشت: در طرح‌های بازآفرینی ایجاد هویت و توانمندسازی ساکنان محله در ابعاد مختلف مدنظر است.
غلامرضا صدیق اورعی افزود: در این طرح‌ها باید طوری برنامه‌ریزی شود که ساکنان فعلی آن محله بتوانند در این طرح‌ها مشارکت کنند و جا به جایی ساکنان صورت نگیرد.
وی ادامه داد: در طرح بازآفرینی، پروژه ها را نباید با تراز صفر تعریف کرد و به لحاظ اجتماعی باید نقشه منطقه هدف بازآفرینی به اطلاع همه ساکنان آن محله برسد و همه در جریان موضوع قرار گیرند تا واکنشی نسبت به طرح از سوی ساکنان در جریان اجرای آن پیش نیاید.
ارائه تسهیلات اجتماع محور
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز اظهار داشت: در طرح‌های بازآفرینی در کنار زیرساخت شهری و مقاوم سازی باید به موضوع حفظ جمعیت آن محله نیز توجه کرد و برای تحقق این مهم نیز توانمندسازی ساکنان باید محقق شود.
سید سعید ملک الساداتی افزود: باید از طریق ایجاد اشتغال پایدار درآمد ساکنان محله را افزایش داد تا امکان مشارکت آنها در طرح‌های بازآفرینی محقق شود.
وی ادامه داد: همچنین باید مشارکت ساکنان در ساخت لکه‌ها و پلاک‌های ریزدانه و کوچک را در محلات افزایش داد.
وی افزود: سیاستهای دنبال شده در وزارت مسکن جنبه حمایت فردگرایانه دارد در حالی که در طرح‌های بازآفرینی نیازمند تسهیلات اجتماع محور هستیم و باید ساکنان منطقه از طریق تجمیع سازی در نوسازی بافت مشارکت کنند.
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: در دوره‌های قبل مدیریت شهری در مشهد شاهد پروژه‌های بزرگی بودیم که با صرف منابع ملی و خصوصی بر سر اختلاف نظر با مدیریت شهری نیمه تمام متوقف شده بود اما در این دوره این معضلات کم شده ، فعالیت‌ها رونق بهتری دارد و به رغم رکود در جامعه در بخش مسکن تحرک وجود دارد.
ملک الساداتی تاکید کرد: شهرداری مشهد به عنوان یکی از کلانشهرهای کشور باید به این سمت برود که برخلاف الگوی حاکم بر کشور، متولی اقتصاد شهر باشد، نقش فعال‌تری در ایجاد پروژه‌های پیشران اقتصادی داشته باشد .
وی با بیان این که توریسم و گردشگری از بخش‌های پیشران است افزود: در توسعه توریسم تا کنون منفعل بوده‌ایم و باید شهرداری رویکرد فعالانه تری در این زمینه داشته باشد.
رکود و لزوم جذب سرمایه
معاون اقتصادی شهرداری مشهد نیز با بیان اینکه اقتصاد کشور با رکود شدید مواجه است افزود: طی ماه‌های اخیر نیز موضوع کرونا منجر به افت بحث‌های گردشگری به خصوص گردشگری خارجی شده است.
اژدر اژدری افزود: در این شرابط باید شهر آماده باشد تا هنگامی که این فضا کمی آرام‌تر شد از ظرفیت‌های خالی برای تحرک اقتصادی در شهر استفاده کنیم.
وی بیان کرد: تلاش می‌شود سرمایه‌هایی از خارج از شهر مشهد جذب کنیم و همچنین هم افزایی برای سرمایه گذاران داخل شهری داشته باشیم چرا که بخش قابل توجهی از بخش‌های اقتصادی کشور در حال رکود است.
اژدری ادامه داد: برای فعالیت‌های ساخت و ساز و طرح‌های بازآفرینی جلب سرمایه ضروری است ، هم اینک بخش عمده‌ای از زنجیره کسب و کارها خالی مانده و برنامه ریزی می‌شود تابستان امسال نشانه‌هایی از رونق اقتصادی به ویژه در بخش خدماتی آشکار شود.
مدیریت سرمایه‌های خرد
یکی از سرمایه‌گذاران مشهدی نیز در این نشست گفت: تجمیع پلاک‌ها در طرح بازآفرینی از ریزدانگی بافت جلوگیری می کند و برای تحقق آن باید تسهیلاتی به ساکنان در این خصوص ارائه کرد.
رضا احدیان افزود: با توجه رکود و شرایطی که کرونا ایجاد کرده ، کارهای خدماتی فعال هیچ جایگاهی ندارند و برای رسیدن به اشتغال پایدار باید از سرمایه‌های محلی استفاده کرد.
وی ادامه داد: جمع کردن سرمایه‌های خرد مردم کمی مشکل است و شهرداری باید در این خصوص چاره اندیشی کند و برای سرعت گرفتن طرح‌های بازآفرینی باید این اطمینان به هر منطقه برگردد که سرمایه آن منطقه با حمایت شهرداری مدیریت می‌شود.
توجه ویژه به ساکنان محلات
مدیرعامل سازمان بازآفرینی شهری شهرداری مشهد نیز اظهار داشت: در پروژه‌های اقتصادی و مشارکتی در محلات بازآفرینی باید به بهره برداران پروژه و ساکنان محلات نگاه ویژه داشت.
مجتبی شاکری روش افزود: ۵۰ درصد ساکنان در محلات کم برخوردار شهری و حاشیه شهر مشهد مستاجر هستند و با بالارفتن ارزش ملک و اجاره توان سکونت در آن منطقه را ندارند و به یک لایه پشت‌تر می روند و همان جریان در یک لایه دیگر شهری اتفاق می افتد لذا باید در کنار بهره برداران به مردم شهر نیز توجه شود.
وی ادامه داد: باید نگاه متفاوتی در مدل جلب مشارکت و سرمایه‌گذاری برای این محدوده‌ها اتفاق افتد و ساکنان در این محلات باید احساس کنند اجرای طرح بازآفرینی باعث بهتر شدن زندگی آنها می شود.
شاکری روش افزود: در کلانشهر مشهد طرح های بازآفرینی در ۶۹ محله اجرا می شود و مقیاس برنامه ریزی در این طرح، محله محور است.
