عمق تمدن و تاریخ در خراسان رضوی تا بدان جاست که کهن‌ترین دست افزارهای مکشوفه در این استان متعلق به ۸۰۰ هزار سال پیش است. این امر گویای عمق زمانی تاریخ، فرهنگ و تمدن در سرزمین خراسان و حضور و زیست انسانهایی از اقوام مختلف در این خطه است. قدمت اغلب محوطه‌ها در خراسان رضوی نیز از حدود ۶ هزار سال پیش آغاز می شود و تا دوران اسلامی را در بر می‌گیرد.
هم اکنون افزون بر ۱۰۰ هزار اثر تاریخی قابل ثبت در فهرست آثار ملی در این استان وجود دارد که تاکنون تنها هزار و ۵۰۰ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که البته حفاظت از این شمار نه تنها سخت بلکه با کاستی‌هایی نیز همراه است اما حضور و مشارکت انجمن‌های میراث فرهنگی در کنار حال و روز ناخوش احوال این آثار به مثابه قوت قلبی برای دوستداران میراث فرهنگی است.
در مسیر صیانت و حفاظت از این آثار، تهیه و جمع‌آوری اطلاعات و تنظیم پرونده ثبتی برای آثار تاریخی به منظور ثبت نام آثار تاریخی ارزشمند در فهرست ملی اقدامی راهگشا و موثر برای حفظ و نگهداری از آنها در خطه تاریخی و فرهنگ‌ساز خراسان رضوی است.
۵۰۰ اثر تاریخی خراسان رضوی در مسیر ثبت ملی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: از سال گذشته تعداد ۵۰۰ اثر تاریخی این استان در مراحل مختلف ثبت در فهرست آثار ملی قرار دارد.
ابوالفضل مکرمی‌فر با بیان این که حجم بالای آثار تاریخی و فرهنگی در این استان به قدری است که تهیه پرونده و پیگیری برای همه این موارد بسیار زمان‌بر است افزود: بدین منظور پارسال ۳۵ میلیارد ریال در قالب تسهیلات و اعتبارات یارانه‌ای و با سود چهار درصد به حوزه میراث فرهنگی و گردشگری خراسان رضوی اختصاص یافته است.
وی تاکید کرد: گردشگری، صنعتی درآمدزا با اشتغالزایی پایدار است و یکی از شاخصهای مهم در تخصیص اعتبار مورد نیاز در این زمینه، ثبت آثار ملی است.
وی اضافه کرد: از مسیر ثبت آثار تاریخی در فهرست ملی نه تنها می توان برای حفاظت و صیانت از این آثار اقدام کرد بلکه در حوزه گردشگری و رشد و توسعه در این صنعت نیز می توان اقدامات موثر انجام داد.
بیش از ۱۰۰ اثر تاریخی خراسان رضوی برای ثبت ملی در صف انتظار قرار دارند
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: تهیه و تکمیل پرونده ۱۱۹ اثر تاریخی، فرهنگی و معنوی این استان در سال گذشته به منظور ثبت در فهرست ملی پایان یافت.
مرجان اکبری افزود: این تعداد پرونده به شورای ثبت آثار تاریخی در وزارت میراث فرهنگی ارسال شده است که تا کنون ۱۵ اثر از این تعداد از ابتدای امسال در فهرست آثار ملی ثبت شده اما هنوز بقیه در انتظار موافقت و دریافت شماره ثبت ملی هستند.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی گفت: علاوه بر اینها، تهیه و آماده‌سازی بیش از ۳۰۰ پرونده دیگر برای آثار تاریخی، فرهنگی و معنوی استان به منظور پیشنهاد در فهرست آثار ملی در حال انجام است.
اکبری افزود: هم اکنون استان خراسان رضوی دارای بیش از ۱۰۰ هزار اثر غیر منقول و ۱۰ هزار اثر منقول شناسایی شده و دارای ارزش تاریخی، فرهنگی و معنوی برای ثبت در فهرست آثار ملی است.
وی اظهار امیدواری کرد که شاهد سرعت بیشتری در زمینه بررسی پیشهادات و ثبت آثار این استان در فهرست آثار ملی باشیم.
تشکیل انجمن میراث فرهنگی در همه شهرستانهای خراسان رضوی
مدیر انجمن‌های میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: حفاظت و صیانت از آثار تاریخی به مراتب اقدامی سخت و نیازمند نیرو است.
مهدی علی‌پور افزود: در مسیر حفاظت از این آثار ارزشمند، تنها نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی پاسخگوی نیاز نیستند و در این مسیر کمک و مشارکت مردم و سازمانهای مردم نهاد دوستدار میراث فرهنگی ارزش، نقش و اهمیت بسیار شگرفی دارد .
وی اضافه کرد:خوشبختانه با توجه به وسعت و تعدادفراوان مردم دوستدار میراث فرهنگی و آثار تاریخی هم اکنون تمام ۳۱ شهرستان این استان دارای انجمن شهرستانی میراث فرهنگی هستند.
مدیر انجمن‌های میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان این که اعضای این انجمن‌ها نقش موثری در حفظ و حراست از میراث فرهنگی دارند ادامه داد:برای ارتباط فوری و اطلاع سریع از تخریب یا حفاری غیر مجاز در هر شهرستان یک رابط انجمن میراث فرهنگی تعیین شده و شماره تلفن و مشخصات وی نیز روی پرتال اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در بخش انجمن‌های معاونت میراث فرهنگی قرار دارد.
علی پور گفت: رابطان میراث فرهنگی شهرستانهای استان به صورت شبانه‌روزی پاسخگوی تلفن هستند و شهروندان می‌توانند با مراجعه به این بخش موارد مد نظر را اطلاع دهند.
وی افزود: فعالیت انجمن‌های میراث فرهنگی در این استان از دو سال پیش آغاز شده و هم اکنون به اوج خود رسیده است.
ثبت ملی ۱۵ میراث ناملموس و تاریخی طی یک ماه
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: خوشبختانه امسال سال خوبی را از منظر ثبت آثار استان در فهرست میراث ملموس و ناملموس آغاز کرده‌ایم و از ابتدای سال تا کنون ۱۵ اثر ملموس و ناملموس استان در فهرست ملی ثبت شده است.
مکرمی‌فر گفت: ثبت ملی اثر تاریخی مدرسه حسنیه عابدزاده در مشهد و اثر طبیعی آبشار رود معجن در تربت‌حیدریه دو اثر شاخص ثبت شده در فهرست ملموس و طبیعی کشور است.
وی عناوین رسمی برخی از میراث ناملموس ثبت شده خراسان رضوی را شامل استاد علی‌اصغر عاشق، گنجینه زنده بشری در نواختن ساز قوشمه، استاد حسین عزیزی گنجینه زنده بشری در حوزه موسیقی محلی کردی و کرمانجی خراسان، استاد محمدعثمان محمدی‌پرست (محمدپرست) گنجینه زنده بشری در موسیقی مقامی خراسان اعلام کرد و گفت:نام این شخصیتهای فرهنگی هنری در فهرست ملی حاملان (نادره‌کاران) میراث فرهنگی ناملموس ایران ثبت شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: خوراک محلی فتیر- مسکه کرمانجی خراسان ، آیین بلغورپزان روستای سنو ، جشن چلله چوو ، مهارت بافت سفره کردی قوچان و همچنین بازی محلی کورخ و میر به شماره ۲۰۲۰ از دیگر عناوین ثبت شده از خراسان رضوی در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ایران هستند.
مکرمی‌فر فنون و مهارت تهیه روغن زرد و کاربردهای فرهنگی آن ، فنون و مهارت تهیه چرتان یا کشک و کاربردهای فرهنگی آن، فنون و مهارت تهیه دوراغ یا ماست خشک و کاربردهای فرهنگی آن ، فنون و مهارت تهیه قره قروت و کاربردهای فرهنگی آن و نیز فنون و مهارت تهیه پندیر پوست یا پنیر پوستی و کاربردهای فرهنگی آن را عناوین ثبت شده میراث فرهنگی ناملموس مشترک خراسان رضوی و خراسان شمالی برشمرد.
