روزهای پایانی فصل زمستان و آغاز سال نو همواره در گناباد با جنب و جوش مردم برای به جای آوردن آداب و رسوم همراه بود اما امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا و لزوم خانه نشینی و پرهیز از حضور در اجتماعات با سالهای گذشته تفاوت داشت و گنابادیها به خاطر همین محدودیتها با رسوم محدودتری که بیشتر محدود به محافل خانوادگی می شد به استقبال بهار رفتند.
هر چند آداب و رسوم نوروزی آنچنان در باورهای مردم گناباد ریشه دارد که با وجود لغو بیشتر آنها در نوروز سالجاری به سبب شیوع کرونا به فراموشی سپرده نمی شود با این وجود مردم گناباد شادمانی های زود گذر نوروزی را به بهای به خطر انداختن سلامتی خود و خانواده به خزان تبدیل نمی کنند.
امسال مردم گناباد ضمن رعایت بیشتر مسایل بهداشتی و مواردی که برای پیشگیری از کرونا لازم است با تهیه غذاهای سنتی در محافل کوچک خانوادگی به استقبال بهار طبیعت رفتند و سعی کردند که این مسائل خللی در شادی های محافل خانوادگی آنها ایجاد نکند.
با وجود الزام به در خانه ماندن برای جلوگیری از شیوع کرونا ولی گنابادیها از دو هفته به نوروز امسال با خانه تکانی، کاشتن سبزه و تهیه انواع کلنبه شکری و حلوایی که با شیره گندم، کنجد و مغز بادام و هسته زرد آلو، زعفران و زنجبیل ساختهه می شود به استقبال عید رفتند گر چه این رسوم از سطح مناطق شهری و روستایی و محافل فامیلی به درون کانون گرم خانواده ها محدود شده است.
یکی از شهروندان گنابادی می گوید: پخت سمنو از آداب سنتی مردم این شهرستان در روزهای پایانی سال و آستانه عید نوروز است و در این راستا بعد از خیس کردن گندم و جوانه زدن آن، گندم جوانه زده را در آفتاب پهن می کنند تا خشک شود و سپس آن را آسیاب کرده و با آرد به دست آمده سمنو می پزند.
مهتاب ارجمند ادامه داد: قطاب هم از شیرینیهای سنتی خاص مردم گناباد است که ۱۰ روز مانده به سال جدید تهیه می شود به این شکل که وسط آن مغز بادام و پسته وجود دارد و قطاب را با خمیر همراه با آب، شیر و انواع ادویه معطر تهیه می شود و مواد داخل قطاب سنتی گناباد را عدس، پیاز و فلفل و زرد چوبه تشکیل می دهد و بعد از پختن قطابها در تنور روی آن را با جوشانده ای از زردچوبه زرد نموده و بعد با روغن گاو چرب می کنند.
خانواده های گنابادی بر اساس رسم کهن و از دیرباز اعتقاد داشتند اگر هشت یا ۹ قطاب را با سبزی پر کنند آن سال کیسه های گندم بسیار به خانه آنها خواهد آمد و آن را مایه برکت می دانند.
دیگر شهروند گنابادی هم می گوید: همه ساله مردم گناباد و از جمله جوانان با آیین سنتی چهارشنبه سوری به استقبال نوروز می رفتند و در شب آخرین چهارشنبه سال جوانان با بوته هیزم و یک کوزه پر از آب به بالای پشت بام یا ایوان رفته و بعد از آتش زدن هیزم کوزه آب را بر روی آن رها می کردند ولی این آداب و رسوم در آستانه نوروز ۱۳۹۹ به دلیل پزهیز از حضور در اجتماعات برگزار نشد.
علیرضا رضایی نسب افزود: سلامتی مردم برای پیشگیری از شیوع کرونا و لزوم در خانه ماندن خانواده ها از اهمیت زیادی برخوردار است و آداب و رسوم که نشانه همدلی مردم گناباد در استقبال از نوروز است هیچ زمان به فراموشی سپرده نمی شود و در سالهای آینده با شکوه بیشتری برگزار می شود.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دبیر ستاد خدمات سفر شهرستان گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: برنامه‌های نوروزگاه در بیش از ۳۰ روستا و سطح شهرستان گناباد و منطقه قنات قصبه با مشارکت مردمی، بخش خصوصی و دهیاران روستاها برای اجرا در نوروز ۹۹ برنامه ریزی شده بود که به جهت شیوع ویروس کرونا لغو شد.
علیرضا شناسایی افزود: آلاچیق‌های سنتی از جمله ایده های خلاق در ایام نوروز امسال بود که قرار بود در مسیر شهر کاخک به گناباد و برای حرکت کاروان نوروزی به سمت کاخک با همکاری باشگاه سوارکاری توسن، شهرداری گناباد و کاخک، اداره میراث فرهنگی و گردشگری ویژه مسافران برگزار شود همچنین بنا بود پنج خانه فنجان در منطقه قنات قصبه با هزینه ای بالغ بر ۴۰۰ میلیون ریال میلیون ریال توسط هیات امنای قنات و بخش خصوصی و فعالان عرصه گردشگری جهت معرفی و ارائه سوغات، دست سازه ها، غذاهای سنتی و چایی آتشی برای پذیرایی از گردشگران و مسافران نوروزی بر پا شود که این برنامه نیز لغو شد.
وی ادامه داد: از آنجاییکه سلامت مردم در اولویت قرار دارد با ابلاغ ستاد مدیریت بحران شهرستان گناباد به منظور پیشگیری از شیوع ویروس کرونا تمامی این برنامه ها تا برگشت به شرایط عادی اجرا نمی شود.
او ابراز امیدواری کرد که با همکاری و همدلی مردم و در خانه ماندن و رعایت مسایل پیشگیرانه هر چه زودتر ویروس کرونا را شکست خورده و برنامه های شاد و آیینی محلی برای شادابی و تغییر روحیه مردم بهتر از گذشته اجرا شود.
از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی شناسایی شده در گناباد ۱۴۴ اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که در این میان "قنات قصبه" به عنوان تنها اثر ثبت شده خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی یونسکو از جایگاه خاصی برخوردار است.
از مجموع آثار تاریخی و گردشگری گناباد ۶۰ اثر سابقه چند هزار ساله دارد.
شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد واقع است.
