قرنهاست که کشت و تولید گیاه ارزشمند و استراتژیک زعفران در ایران انجام می‌شود و گرچه کشورهایی همچون اسپانیا، چین و افغانستان در تولید این ادویه گرم رقیب ایران هستند، اما همچنان بهترین و معطرترین زعفران دنیا در خاک ایران کشت و تولید می‌شود و گرچه هنوز هم ابعاد درمانی و خواص معجزه‌آسای آن به طور کامل کشف نشده اما همچنان گیاهی ارزشمند از نظر دارویی به شمار می‌رود و از نظر اقتصادی نیز به طلای سرخ مشهور است.
گیاه زعفران دارای خواص متعدد برای سلامتی است. برخی از مهمترین خواص و مزایای زعفران، توانایی بهبود سلامت تنفس، بهینه سازی سیستم گوارش، از بین بردن درد، بهبود الگوهای خواب، کاهش خونریزی، تقویت سلامت قلب، افزایش گردش خون، پیشگیری از دیابت، تقویت استخوان ها و بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن است.
زعفران حاوی بیش از ۱۵۰ ترکیب مختلف از جمله کاروتنوئیدها، سافرانال، کروسین، آنتی اکسیدان‌ها و سایر مواد بیوشیمیایی است. علاوه بر این در زعفران مواد معدنی و ویتامین‌های فراوان وجود دارد که برای سلامتی انسان ضروری است.
هرچند مردم اغلب به ادویه‌هایی مانند زعفران به عنوان طعم دهنده مواد غذایی نگاه می‌کنند، اما این ادویه دارای مقدار بسیار مواد مغذی ویژه با خواص فراوان است که یکی از خاصیت زعفران افزایش ایمنی بدن می‌باشد.
زعفران مقداری ویتامین ث یا اسید اسکوربیک دارد که برای سلامتی انسان مهم است. و این ویتامین زعفران روند تولید گلبول‌های سفید خون را افزایش می‌دهد که موجب تقویت سیستم دفاعی و ایمنی بدن می‌گردد.
علاوه بر آن مصرف زعفران و دمنوش آن تاثیر بسیار فراوان و معجزه آسا در آرام بخشی و درمان افسردگی دارد.
اثر ضد افسردگی زعفران
یک متخصص علوم تغذیه با بیان اینکه زعفران دارای اثرات ضد افسردگی، اضطراب و سرطان و پیشگیری کننده از بیماری‌های قلبی و عروقی است گفت: زعفران که به صورت سنتی به عنوان رنگ و طعم‌دهنده در غذا استفاده می‌شود، علاوه بر همه ویژگی‌ها و خواص دارویی باعث تأثیرات بسزایی در بهبود عملکرد دستگاه گوارش بدن است.
دکتر مجید غیور مبرهن با تأکید بر استفاده از زعفران به عنوان گیاه بومی استان‌های خراسان رضوی و خراسان جنوبی افزود: نتایج مطالعات انجام شده نشان می‌دهد زعفران باعث بهبود عوامل ریزفاکتورهای قلبی و عروقی و خود ایمنی در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک است.
زعفران معجزه تقویت سیستم ایمنی بدن
دانشجوی مقطع دکتری گیاهان دارویی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: زعفران گیاهی است که دارای فواید و خواص فراوان است که یکی از مهمترین این خواص ،تقویت سیستم ایمنی بدن می‌باشد.
سمیه بیکی افزود: وجود آﻧﺘﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦها در زعفران از عوامل مهم و ماده موثر برای تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان و آلزایمر است.
وی با بیان اینکه کشورهای دیگر بیش از ما به این خواص توجه داشته و از خاصیت درمانی این گیاه بیشترین استفاده را می‌کنند اظهار داشت: محصول تولیدی در کشور ما به دلیل اینکه خاستگاه اصلی زعفران محسوب می‌شود و به واسطه شرایط آب و هوایی خشک، دارای کیفیت، رنگ و عطر منحصربفرد است.
وی گفت: به همین دلیل مطالبه برای زعفران ایران در بازار جهانی بسیار زیاد است.
بیکی افزود: البته باید توجه داشت مصرف بیش از اندازه و زیاد زعفران نیز همراه با عوارض است و به عنوان مثال مصرف بیش از یک گرم زعفران در یک وعده موجب افزایش فشار خون، خونریزی از پلک و بینی می‌شود و مصرف بیش از ۲۰ گرم آن نیز موجب مرگ آنی می‌گردد.
زعفران ادویه دارویی و غذایی
عضو هیات علمی گروه کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد هم با بیان اینکه باید در شناسایی و معرفی جنبه‌های دیگر محصول زعفران و آثار دارویی، درمانی و غذایی آن غیر از یک طعم دهنده غذا بیشتر کار کرد، گفت: در دنیای امروز به تدریج زعفران از ادویه صرف به عنوان محصولی با ویژگی های درمانی، دارویی و با ارزش غذایی قابل توجه شناخته می‌شود و به همین دلیل باید در این عرصه بیشتر تلاش نمود.
دکتر علیرضا کوچکی افزود: در دانشگاه علوم پزشکی مشهد هم تحقیقات و بررسی‌های خوبی در زمینه جنبه های دارویی و درمانی زعفران به عنوان طلای سرخ انجام شده است.
وی ادامه داد: باید مشکلات موجود در زمینه همراهی و هماهنگی دستگاه‌ها و سازمان های مختلف برای ارتقای جایگاه زعفران و ساماندهی روند کاشت، داشت، برداشت و صادرات آن را مدیریت کرد در غیر این صورت هر روز شاهد خسارت فراوان اقتصادی در این زمینه خواهیم بود.
غفلت از فرآوری محصول زعفران
مدیرامور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه فرآوری محصول ارزشمند و راهبردی زعفران در داخل کشور ضرورتی است که تاکنون مغفول مانده است گفت: بیش از ۱۲۰ واحد بسته بندی زعفران در خراسان رضوی گرچه فعالیت مناسبی دارند اما تمام این واحدها محصول را به صورت خام بسته بندی می کنند.
هاشم نقیبی افزود: این در حالی است که باید با هدف کسب آورده اقتصادی بیشتر و استفاده کامل از تمام ظرفیتهای این محصول ارزشمند، در زمینه فرآوری زعفران اقدام نمود.
وی ادامه داد: در زمینه فراوری محصول زعفران بسیار مختصر و در حد تولید چای و برخی نوشیدنیهای زعفرانی فعالیتهایی انجام شده اما در بسیاری از زمینه های فعالیت در این حوزه هنوز اقدامی نشده است.
وی گفت: این در حالی است که باید به فکر تولید فرآورده های جدید از زعفران باشیم که شامل نوشیدنیهای جدید، اسانس گیری، طعم گیری و تولید محصولات با اندازه های مختلف با توجه به ویژگیهای زعفران از جمله شادی آفرینی آن است.
نقیبی افزود: سطح زیر کشت زعفران در خراسان رضوی بیش از ۸۶ هزار هکتار است و بیش از ۳۰۰ تن محصول از این سطح برداشت می شود.
وی ادامه داد: در مجموع ۱۴۴ هزار بهره بردار در حوزه کشت زعفران در این استان فعالیت دارند و به ازای هر هکتار سطح زیر کشت زعفران ۲۰۰ نفرروز اشتغال و یک فرصت شغلی دایم ایجاد می شود.
وی گفت: پارسال حدود ۲۵۰ تن زعفران این استان به ارزش ۳۵۵ میلیون دلار به کشورهای مختلف صادر شد.
نقیبی با اشاره به افزایش صادرات زعفران در سال گذشته افزود: در سال ۹۶ حدود ۲۲۱ تن زعفران به ارزش ۳۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار به خارج از کشور صادر شد.
وی ادامه داد: پارسال ۳۱۰ تن زعفران از ۸۶ هزار و ۴۰۰ هکتار مزرعه در خراسان رضوی برداشت شد.
برداشت ۳۱۰ تن زعفران در خراسان رضوی
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه با پایان برداشت محصول از مزارع زعفران، میزان تولید این محصول در استان به ۳۱۰ تن رسید گفت: طبق بررسی‌های انجام شده به صورت میانگین ۲۰ درصد محصول زعفران بر اثر خسارت ناشی از شرایط آب و هوایی از بین رفته است از این رو این میزان برداشت، تقریبا معادل سال ۹۷ است و افزایش چندانی نداشته است.
نقیبی افزود: سطح زیرکشت زعفران در خراسان رضوی هم حدود ۹۰ هزار هکتار بود که به رغم پیش‌بینی افزایش عملکرد تا ۳۵۰ تن محصول، این میزان برداشت به دلایل مختلف محقق نشد.
وی ادامه داد: به دلیل شرایط آب و هوایی پاییز پارسال و بارندگی اواخر مهر و اواسط آبان ماه سال گذشته و دمای زیر صفر طی هفته نخست آبان ماه این سال در مناطق گرمسیر استان مانند مه‌ولات، گناباد، بجستان، رشتخوار و تربت‌حیدریه کشاورزان زعفران کار دچار خسارت ناشی از سرما در مزارع این محصول شدند.
وی گفت: بارندگی‌های شدید اول فصل پاییز در برخی مناطق مانند نیشابور، تربت‌حیدریه و مشهد همزمان با برداشت گل زعفران موجب خسارت به محصول شد.
نقیبی افزود: پوسیدگی قارچی در پیاز زعفران که بر اثر بارندگی رخ می‌دهد از دیگر عوامل موثر در میزان برداشت زعفران بوده است.
وی ادامه داد: پارسال در قالب خرید حمایتی زعفران ۷۰ هزار و ۹۷۴ کیلوگرم زعفران از کشاورزان خراسان رضوی خریداری شد.
