به همین منظور روز سه‌شنبه نشستی به همّت گروه علمی جغرافیا در دانشگاه فردوسی مشهد و با موضوع " آینده تالاب‌های ایران، فرصت‌ها و چالش‌ها " برگزار شد که در آن دانشگاهیان بر کلید واژه "فرهنگ‌سازی " در این موضوع تاکید بسیار کردند.
رقابت مخرب سازمان‌های متولی امور آب و تالاب
استادیار گروه آموزشی محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: سازمان‌های متولی در امور آب و تالابها، در حال رقابت با هم هستند و شاهد هستیم که وزارت نیرو سدهایی ساخته است که اکنون خالی است و یا وزارت کشاورزی با کشت صنعتی منابع آب زیر سطحی کشور را استفاده کرده و از همه مهم تر این که افراد غیر متخصص، حوزه ریاست سازمان محیط زیست را بر عهده خود داشته اند.
آزیتا فراشی افزود: اکنون شاهد هستیم که تالاب انزلی شبیه آزمایشگاهی برای سازمان حفاظت محیط زیست شده است و هر از گاهی طرحی را در این تالاب به اجرا در می آورند که این تالاب را در معرض خطر جدی قرار داده است.
وی ادامه داد: با توجه به عدم اجازه برای نمونه برداری توسط شرکت‌های خصوصی از تلفاتی که اکنون در تالاب میانکاله رخ داده است، نمی‌توان به اطلاعات و آمارهایی که توسط سازمان محیط‌زیست و دامپزشکی ارائه می‌شود اطمینان داشت ولی احتمال بسیار وجود دارد که ورود مواد شیمیایی به این منطقه، باعث تلفات گسترده در تالاب میانکاله شده است.
سوم بهمن ماه امسال صدها قطعه پرنده مهاجر زمستان‌گذران در محدوده تالاب بین‌المللی میانکاله در شرق مازندران تلف شدند.
تالاب بین المللی میانکاله با احتساب پناهگاه حیات وحش حدود ۶۸ هزار هکتار مساحت دارد که افزون بر ۴۰ هزار هکتار از این مساحت را تالاب بین المللی تشکیل می‌دهد. این منطقه که از شهرستان بهشهر در شرق مازندران تا اینجه برون در غرب استان گلستان امتداد می یابد سالانه پذیرای حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار بال پرنده از ۱۳۰ تا ۱۵۰ گونه مختلف در فصل‌های مختلف سال به ویژه در زمستان است.
استادیار گروه آموزشی محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: واقعیت این است که تالاب‌هایی همانند اروند، هامون، ارومیه و شادگان در معرض خطر هستند و باید با فرهنگ سازی که از سوی مدیران شروع می‌شود تصمیم‌های درستی برای نجات جان تالابها گرفته شود.
فراشی به کنوانسیون رامسر یا تالابها اشاره کرد و افزود: در سال ۱۹۷۱ میلادی توسط تعدادی از کشورها و نهادهای دغدغه مند در این موضوع نشستی در رامسر ایجاد شد چرا که حدود ۵۵۰ گونه پرنده در ایران وجود دارد که معادل کل گونه‌های پرنده در قاره اروپاست.
وی ادامه داد:۸۰ درصد سایت‌هایی که در سال ۱۹۷۱ به عضویت این کنوانسیون درآمدند اکنون در معرض خطر قرار دارند و در لیست موصوف به " لیست سیاه مونترو" قرار می گیرند و بر همین اساس اکنون ۶ تالاب از ۲۵ سایتی که در ایران وجود دارد هم در شرایط ورود به این لیست است.
تالابها ذخیره‌گاه ژنتیکی
استادیار دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این نشست گفت: کنوانسیون رامسر با حضور ۱۶۹ کشور تشکیل شد تا با برنامه‌ای صحیح بتوانند از تالابها محافظت کنند.
عادل سپهر افزود: عمق ۱۰۰ تا ۲۰۰ متری خاک تالاب‌های خشک شده، ذخیره‌گاه ژنتیکی مناسبی است که بعضی از کشورها از آن برای اهداف نظامی و یا دفن زباله‌های هسته ای استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: به دلیل عدم محافظت صحیح از تالابها که نتیجه عملکرد مدیران هر جامعه ای است اعضای کنوانسیون تالابها یا همان رامسر جریمه‌هایی برای بعضی از کشورها به اجرا در می‌آورند.
کنوانسیون رامسر با حضور ۱۶۹ کشور تشکیل شد تا با برنامه‌ای صحیح بتوانند از تالابها محافظت کند.این استاد دانشگاه گفت: تالابها به دو دسته کنار ساحلی و بسترهای داخلی تقسیم می‌شوند زیرا پس از این که آب رودخانه‌ها از سرچشمه خود خارج شد مسیرهای مختلفی را طی می‌کنند و با توجه به جایی که رها می‌شوند این تقسیم بندی صورت گرفته است که در کشور ما هر دو دسته تالاب وجود دارد.
سپهر افزود: تالابها در دوره زمین شناسی " کواترنر" دریاچه‌های بزرگی بوده‌اند و اکنون بعضی از آنها مانند دریاچه لوت و سبزوار خشک شده اند و بعضی دیگر مانند گاوخونی، هامون و پریشان کم آب هستند.
آب پنهان را دریابیم
استاد گروه آموزشی جغرافیا در دانشگاه فردوسی مشهد هم در این نشست گفت: هنوز بحران آب را حس نکرده‌ایم و فقط افراد محقق و مسوول که این موضوع را پیگیری می‌کنند شرایط بحرانی آن را درک کرده اند.
سعدالله ولایتی افزود: "آب پنهان" موضوع مهمی است که در اطراف ما وجود دارد ولی به آن بی توجه هستیم وقتی برنج را از هندوستان به ایران وارد می‌کنیم یعنی تمام آب‌هایی که صرف نشا تا برداشت این محصول شده است نیز نصیب ما می شود و یا در پرورش هندوانه که نزدیک به ۱۴ لیتر آب استفاده می کندبا صادارت این محصول آب پنهان هندوانه را نیز صادر کرده‌ایم.
در گذشته افراد مجبور بودند با شکستن یخ و پیمودن مسافت طولانی به منابع آبی دسترسی داشته باشند. او ادامه داد: از حدود ۲۰۰ هزار سال گذشته به این سو، رودها ایجاد شده است و در زمانی که همه احساس خشکسالی کرده‌اند انسانها بستر رودها را تصرف کرده و خانه ساخته‌اند که البته در زمان بارشها، رودها راه خود را پیدا می‌کنند و گاهی شاهد اتفاقات دلخراشی مانند نوروز امسال می‌شویم.
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در طول ۳۰ هزار سال تاریخ کشور ایران و به خاطر موقعیت جغرافیایی و وضعیت زمین شناسی، منابع آب زیرزمینی مناسبی به واسطه بارشها در کشور ایجاد شد ولی به دلیل رویکرد صنعتی - کشاورزی و استفاده بدون برنامه از این منابع اکنون با کاهش آب مواجه هستیم و به همین دلیل بعضی از باغداران در رفسنجان و کرمان درختان خود را به ذغال تبدیل می‌کنند.
ولایتی افزود: آب هم چهره ای خشن دارد و هم چهره ای ملایم و این مشکلات فقط با فرهنگ سازی بر طرف می شود و متولیان آب باید با همفکری استادان دانشگاه آگاهی مردم در این زمینه را گسترش دهند.
وی ادامه داد: در سال ۹۴ متوسط بارشها در ایران ۲۰۰ میلیمتر در سال اعلام شد که حجمی در حدود ۸۸ میلیارد متر مکعب آن تجدید شونده است و دوباره نصیب کشور می‌شود و از این مقدار ۳۹ میلیارد متر مکعب سهم رودخانه‌ها می‌شود که سدها را پر می‌کنند.
او اضافه کرد: هزار متر مکعب آب تجدید شونده برای مصرف هر فرد نیاز است تا بتواند زندگی خود را سپری کند و از این نکته غافل هستیم که به همین دلیل همیشه در تنش آبی در کشور قرار داریم.
