محمد علایی روز سه‌شنبه در هشتمین همایش ملی سامانه‌های سطوح آبگیر باران در دانشگاه فردوسی مشهد افزود: در استان خراسان رضوی ۳۷ آبخوان اصلی وجود دارد که از این تعداد ۳۵ آبخوان در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: از منابع اندک آبی که در اختیار داریم یک توسعه ناپایدار را شکل داده‌ایم و میزان برداشت آب زیر زمینی ۱۶۰ درصد نسبت به آب تجدید پذیر بیشتر است که باعث کاهش سطح آب و شور شدن سفره‌های زیر زمینی شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: دولت در مدیریت آب همیشه به دنبال تامین آب است و با خوشحالی تمام اعلام می‌کنیم که آب کلانشهر مشهد تامین شده است ولی اعلام نمی‌کنیم که سطح آب زیرزمینی در غرب مشهد سالی یک متر نشست می‌کند و اتفاقی نامبارک در آینده در حال رخ دادن است.
علایی افزود: جنس بارشها عوض شده است و با شیوه مدیریتی گذشته نمی‌توانیم بارشها را مدیریت کنیم و اگر آب را به درستی مدیریت نکنیم آب ما را با مرگ مدیریت خواهد کرد.
وی ادامه داد: پنج هزار حلقه چاه به کنتور مجهز شد تا مصرف آب آن کنترل شود زیرا وقتی چاه کشاورزی حساب و کتاب نداشته باشد هیچ انگیزه‌ای برای آبخوان داری و آبخیزداری وجود نخواهد داشت.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی گفت: چرا کشوری که مبنای آن تمدن کاریزی است و آبخوانداری و آبخیزداری یکی از فعالیت‌های مهم مردمانش بوده است با سیاست گذاری اشتباه به سمتی رفت که دولتی شد و به عبارتی هر جا دولت وارد کار عمرانی شد فساد و رشوه را نیز به همراه خود وارد کرد.
علایی افزود:باید شرایط برای حضور مردم و پذیرفتن نقش مردم در حفظ منابع آبی فراهم شود و این نکته مهمی است که کشاورزان از مدیران بخواهند تا برای مدیریت آب و بهبود منابع آبی به آنها کمک کنند.
رییس همایش ملی سامانه‌های سطوح آبگیر باران نیز در این همایش گفت: نخستین دستاورد این همایش، هماهنگی و همکاری بین مسوولان خواهد بود تا با توجه به سرمایه بزرگ و آسمانی که در دسترس ماست بتوانیم در جهت حفظ حوضه های آبگیر باران تلاش کنیم.
دکتر محمد کافی افزود: جمع‌آوری آب باران، یکی از اولویت‌های بسیاری از کشورهاست که با بارش‌هایی بسیار فراتر از کشور ما آن را انجام می دهند و تعجب در این است که ما از این نعمت خدادادی غافل هستیم و حتی به خاطر عدم برنامه‌ریزی مناسب شاهد بودیم که بارش باران اتفاقات ناخوشایندی را در ابتدای سال ۹۸ رقم زد.
وی ادامه داد: این حوادث درس و هشداری برای مدیران بود که بدانند آبخیزداری برای این کشور بسیار مهم است و نباید قطراتی که از آسمان نازل می‌شود هدر برود و باید به خوبی از آنها استفاده شود.
رییس هیات مدیره انجمن علمی سامانه‌های سطوح آبگیر باران ایران هم در این همایش گفت: شیوه‌های سنتی کشاورزی که از گذشتگان به ما ارث رسیده است باید تغییر کند و باید به دنبال ترویج روش‌های بهینه باشیم و امیدوارم بتوانیم از آب اندکی که در اختیار ماست بهترین استفاده را ببریم.
دکتر سید محمد تاج بخش افزود: استفاده از چاه‌ها باعث صدمات زیادی شده است که نمونه آنها فرو نشست زمین و شورشدن آبهای زیر زمینی است و باید بتوانیم روش‌های الگویی قابل پیگیری و مناسبی پیدا کنیم.
وی ادامه داد: تحقیقاتی بر روی بازچرخانی آب در استفاده از آبیاری فضای سبز و فلاش تانک سرویس‌های بهداشتی و همچنین کولرهای آبی بعضی از مدارس در حال انجام بود که با تصویب رایگان شدن هزینه مصرف آب مدارس، مدیران آن مدارس دیگر تمایلی به ادامه این تحقیقات از خود نشان ندادند ولی اگر این همکاری ادامه می یافت می‌توانست در مصرف بهینه آب بسیار تاثیرگذار باشد.
رییس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری نیز در این همایش گفت: استحصال آب به معنی جمع‌آوری آبِ بارشها در محل فرود و یا جمع‌آوری روان آب‌ها قبل از پیوستن به رودخانه‌ها و انتقال آن به مسیل‌هاست.
داوود نیک کامی افزود: ۸۵ درصد اقلیم کشور ما خشک و نیمه خشک است و ۷۰ درصد بارندگی‌ها در ۲۵ درصد سطح کشور اتفاق می‌افتد و با این وجود ۷۵ درصد بارشها در این مناطق در فصول غیر آبیاری رخ می دهد و با توجه به این مسائل، بارشها از سال ۱۳۸۰ که ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بوده است در بازه سال‌های ۸۵ تا ۹۵ به ۸۹ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است.
وی ادامه داد: ظرفیت برداشت منابع زیرزمینی نیز از ۴۷ حلقه چاه به ۷۶۳ هزار حلقه چاه رسیده است که نتیجه این برداشت‌ها، ایجاد فروچاله‌ها و یا فرونشست زمین و تخریب آبخوان‌ها بوده است.
رییس پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری گفت: با استفاده از نزولات جوی می توان در کشت‌های دیم و همچنین آبیاری بسیاری از گونه‌های گیاهی تا رسیدن به سن سه سالگی آنها از آب باران استفاده کرد.
رییس ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز گفت: گذشتگان این کشور در طول تاریخ تمدن هفت هزار ساله خود سعی کرده اند در این اقلیم خشک و نیمه خشک محیط زیست را حفظ و به خوبی از آن استفاده کنند و ما نیز باید برای نسل آینده شرایط بهتری را ایجاد کنیم.
دکتر نادر قلی ابراهیمی افزود: در بارش‌های ابتدای سال ۹۸ نزدیک به ۱۵ میلیارد متر مکعب آب که می توانست برای کشور بهترین بهره اقتصادی را ایجاد کند تبدیل به سیل شد و نابودی میلیون‌ها تُن خاک را ایجاد کرد در حالی که با به کار بستن و استفاده از علم می توانستیم این بحران را مدیریت کنیم.
وی ادامه داد: دانشگاه‌ها باید به ایجاد موج و جریان سازی در این موضوع روی آورند تا از طریق آن بتوان به حل مشکلات اقتصادی مردم پرداخت و باید به سمتی حرکت کنیم که مردم خودشان درطراحی ایده و اجرای طرح ها حضور داشته باشند و اگرنه طرحهای دولتی با صرف هزینه های گزاف اجرا می شود که به دلیل عدم حمایت و مشارکت از سوی مردم با شکست رو به رو خواهند شد.
مدیر کل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز گفت: یکی از ابعاد مهم مدیریت جامع حوضه آبگیر که می تواند منجر به حفاظت همزمان از منابع آب و خاک شود به نوع استفاده ما از بارشها باز می گردد.
ابوالقاسم حسین پور افزود: تاکنون یک ریال بودجه برای حمایت از ماده ۲۷ قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی صرف نشده است در حالی که باید تا افق ۱۴۰۴ بتوانیم این تکلیف قانونی بزرگ را اجرایی کنیم.
وی ادامه داد: ۲۸ درصد سطح کشور ما درمعرض سیل‌های شدید و طغیانی است و باقی آن نیز با شدت کمتری از سیل رو به رو ست و بر همین اساس، شاهد افزایش شدت بارشها در کنار کاهش حجم بارشها هستیم.
مدیر کل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور با اشاره به وقوع هفت هزار و ۳۷۲ سیل از دهه ۳۰ تاکنون در کشور گفت: یکی از سیاست های انجام گرفته، حفظ و پایداری آب در چرخه طبیعت و ارتقای بهره‌وری نزولات آسمانی از طریق افزایش نفوذ آب باران به درون زمین با اقدامات مناسب است.
حسین پور افزود: همچنین استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های مختلف استحصال آب باران در احیای عرصه‌های منابع طبیعی با توجه به خشکی و محدودیت رطوبت به عنوان یک عامل اصلی محدود کننده توسعه پوشش گیاهی کشور به شمار می رود.
وی ادامه داد: جلب مشارکت مردم، خیرین و سازمان‌های مردم نهاد با استفاده از روش‌های مختلف از جمله استفاده از ظرفیت قانونی بند ب ماده ۲۹ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور در دستور کار است.
مدیر کل دفتر کنترل سیلاب و آبخوانداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت: ۱۲ میلیون هکتار فعالیت آبخیرداری و آبخوانداری با پیشرفت فیزیکی ۷۵ درصد از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در کشور به پایان رسیده است.
دبیر علمی این همایش نیز گفت: ما به دنبال یافتن ایده‌ها، نظرات و تجربیات کارشناسان و همچنین بحث و تبادل نظر برای یافتن راهکارهای مناسب هستیم تا گره از مشکلات کشور باز شود.
محمد تقی دستورانی افزود: بارش باران در کشور ما بسیار کم است و شرایط برای تبخیر این بارشها بسیار فراوان است و عطش تبخیر به صورتی است که اگر برای جمع‌آوری آب اقدام موثری صورت نگیرد بدون هیچ استفاده‌ای تبخیر می شود.
رییس دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اگر بتوانیم چهار درصد از حجم تبخیر بارشها را کم کنیم تا به چرخه استفاده بازگردد کار بسار بزرگی انجام شده است همچنین اگر این اتفاق رخ ندهد شاهد تخریب محیط زیست در زمان بارش‌های سیلابی خواهیم بود.
دستورانی افزود: بعد از داوری های انجام شده تعداد۹۷ مقاله برای این همایش پذیرفته شد و در کنار ارائه مقالات، کارگاه‌ها و پنل‌های تخصصی نیز برپا می شود تا منجر به راهکار اجرایی گردد.
وی محورهای این کنفرانس را نقش استحصال آب باران در کاهش سیل، خشکسالی و رونق تولید، ارتقای استانداردها، فرهنگ‌سازی و ترویج استحصال آب باران و بازچرخانی، و بررسی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و حقوقی استحصال آب باران دانست.
هشتمین همایش ملی سامانه‌های سطوح آبگیر باران از امروز پنجم آذر ماه به مدت دو روز در دانشگاه فردوسی مشهد در حال برگزاری است.
