دکتر محمدرضا پویافر روز سه‌شنبه در نشستی علمی تحلیلی با عنوان "جامعه‌شناسی پیاده‌روی اربعین" در دانشگاه فردوسی مشهد افزود: پیاده‌روی اربعین همچنین یک اجتماع دینی برای رسیدن به حرکتی مقدس است که بدعتی در آن وجود ندارد و در حالی که تهدیدات امنیتی بالایی از سوی معاندان نسبت به آن وجود دارد، از امنترین اجتماعات بزرگ دینی در سطح جهان است.
وی ادامه داد: آیین اربعین حسینی تا ۲۰ سال پیش فقط مناسبتی به معنای چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) بود اما پیاده‌روی اربعین از اردیبهشت سال ۱۳۸۲ معادل آوریل ۲۰۰۳ میلادی و پس از سقوط صدام در عراق در میان مجموعه سنتهای مذهبی شیعیان شدت یافته و توسعه پیدا کرد.
استادیار دانشگاه علوم انتظامی امین "پیاده‌روی اربعین" را پدیده‌ای چندبعدی شامل "تجربه زیارت، اقتصاد اربعین، سیاست در اربعین، هویت اربعینی، محیط زیست و اربعین و مسائل و آسیبهای اجتماعی" توصیف و بیان کرد:
موضوعات مرتبط با این پدیده اجتماعی، دینی و مذهبی از عراق تا داخل ایران امتداد دارد و بنابراین آیین اربعین پدیده‌ای بسیار مهم برای پژوهش اما بازی کردن با موضوع اربعین خطرناک است.
وی همچنین گفت: موکبهایی که برای خدمت به زائران حسینی در چارچوب پیاده‌روی اربعین توسط عراقیها و ایرانیان برپا می‌شوند تفاوتهایی دارند. موکبهای ایرانی با مدل تمرکزگرایی بطور سازمانی و حاکمیتی ایجاد می‌شوند اما برپایی موکبهای عرافی بر اساس مدل خانوادگی و عشیره‌ای است.
دکتر پویافر افزود: در نخستین پیاده‌روی اربعین پس از سقوط صدام در عراق ۵۰ هزار ایرانی شرکت کردند و اینک جمعیت ایرانیان حاضر در این همایش بزرگ به سه میلیون نفر رسیده است. همچنین برخی خارجیها از روی کنجکاوی در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند، بنابراین افزایش تمایل به سفرهای معنوی و نه لزوما دینی نیز در این همایش وجود دارد.
وی در همچنین گفت: امر فرهنگی در ایران تحت تاثیر نهادی شدن و فربهی مناسکی نیز از پیامدهای نهادی شدن امر دینی است، بنابراین مناسک و آیینها به طور ظاهری رشد می‌کنند. نهادی شدن امر دینی منجر به قطعه‌قطعه شدن فرهنگ دینی می‌شود و فرایند سکولاریزاسیون را شتاب می‌دهد.
این پژوهشگر جامعه‌شناسی دین پیاده‌روی دهه آخر ماه صفر به سمت مشهدالرضا را نیز باقدمت توصیف و بیان کرد: برای میلیونی شدن این همایش نیز باید به سمت مردمی شدن پیاده‌روی زیارتی حرکت کرد تا از سازمانی و متمرکز شدن آن پرهیز شود.
افزون بر سه میلیون ۳۰۰ هزار نفر شهروند ایرانی امسال برای عزیمت به عراق برای حضور در راهپیمایی عظیم اربعین حسینی ثبت‌نام کردند.
همچنین پارسال دو میلیون نفر از اقصی نقاط ایران و جهان برای شرکت در آیینهای سوگواری دهه آخر سفر به مشهد سفر کردند. پیش‌ببنی امسال جمعیتی فراتر از دو میلیون نفر است که افزون بر نیم میلیون نفر آنها با عنوان "زائر رضوی" به سوی مشهد و حرم مطهر امام رضا(ع) پیاده‌روی می‌کنند.
