حضور بیش از ۳۰ میلیون زائر ایرانی و غیرایرانی در سال و علاقه مندی مردم به حضور در کنار امام رضا (ع) همه انرژی مدیران و رسانه ها را معطوف به تامین مطالبات این قشر کرده است.
مشهد، شهر امام رضا (ع) و مورد توجه جهان اسلام است اما سهم این شهر از بودجه کل کشور برای هزینه هایی که بابت ارائه خدمات به زائران پرداخت می کند تقریبا ناچیز بوده و این موضوع باعث بر زمین ماندن بسیاری از مشکلات آن شده است.
به واسطه وجود مضجع شریف ثامن الحجج علی ابن موسی الرضا (ع) در شهر مشهد، شاهد حضور پرتعداد مدیران ملی و گاه بین المللی برای شرکت در رویدادهای مختلف هستیم که نه تنها به صورت هفتگی بلکه گاه روزانه بیشتر وقت همه رسانه های شهر را به خود مشغول می کنند.
تیتر نخست بیشتر صفحات روزنامه ها و سایت های خبری شهر مشهد معطوف به انتشار اخبار و رویدادهای ملی و سخنان مدیرانی می شود که مخاطب آنها کل مردم کشور است و حجم بالای این اخبار دیگر جایی برای پرداختن به معضلات و گرفتاری های مردم مشهد و مطالبات آنان از مدیران باقی نمی گذارد.
از یک نظر حضور مدیران ارشد و وزیران در مشهد می تواند یک فرصت برای مطرح شدن رسانه های محلی در این شهر باشد اما به نظر می رسد که دیگر این حضور چندان برای مردم شهر مشهد موثر نبوده و بر زمین ماندن بسیاری از معضلات قدیمی این شهر مانند بافت پیرامونی حرم مطهر یا حاشیه نشینی در طول سالهای گذشته دلیل محکمی برای این مدعا است.
فرصتی که رسانه ها از دست داده اند
دبیر سرویس روزنامه قدس در خراسان رضوی در این باره می گوید: مشهد شهری بین المللی است و هر هفته یا حتی روزانه پذیرای مسئولان دولتی در سطح کلان و حتی مسئولان کشورهای دیگر است و این یک فرصت مغتنم برای خبرنگاران به شمار می رود.
مهرداد طبسی افزود: حضور مداوم مسئولان کشوری در مشهد باید برای رسانه ها فرصت ساز باشد به این معنا که رسانه های محلی هدایت کننده مسئولان به سمت حل مسائل مشهد باشند نه اینکه مسئولان رسانه های محلی را به سمت موضوعات خود هدایت کنند.
وی اضافه کرد: من معتقدم رسانه های خراسان رضوی در بهره گیری از فرصت حضور مسئولان ملی در مشهد برای حل مسائل محلی و استانی دچار ضعف هستند و نتوانسته اند از این طریق مشکلات شهر مشهد را حل کنند.
او تاکید کرد: این که رسانه ها به مسئولان اجازه دهند آنان هر آنچه می خواهند از طریق خبرنگاران مشهد به کل کشور انعکاس دهند به طور قطع به نفع این شهر و رسانه های آن نیست.
دبیر سرویس روزنامه قدس گفت: خبرنگاران مشهدی باید تلاش کنند در کنار پوشش مناسب رویدادهای ملی، از فرصت حضور مسئولان برای مطرح کردن مشکلات مشهد و مطالبه مردم این شهر از مسئولان استفاده کنند که این موضوع هم به نفع مردم و هم به نفع آن رسانه است.
طبسی افزود: دلیل ضعف رسانه های مشهد در بهره گیری از فرصت حضور مسئولان ملی در این شهر، کمبود خبرنگاران حرفه ای است به نحوی که بتوانند در حاشیه پوشش رسانه ای رویدادها، مسائل محلی را به عنوان یک مطالبه عمومی از مسئولان درخواست کنند.
وی ادامه داد: به طور مثال در تاریخ هشتم آبان ماه سال ۱۳۸۸ که میلاد حضرت امام رضا (ع) بود مشهد حضور حداکثری مسئولان کلان کشور را تجربه کرد اما از این فرصت برای تقویت شهر مشهد و رفع معضلات آن بهره نگرفت و کم کاری رسانه ها در استفاده از فرصت یاد شده و برجسته سازی نقش مشهد به عنوان یک شهر بین المللی و جریان ساز در سطح سیاسی، فرهنگی و اجتماعی باعث شد که در بودجه زیارت که قرار بود فقط سهم مشهد باشد شهرهایی چون شیراز و قم نیز شریک شوند.
دبیر سرویس روزنامه قدس در خراسان رضوی گفت: در مجموع اتفاقی که افتاده این است که حجم بالای رویدادهای ملی و بین المللی در مشهد باعث شده که رسانه های این شهر به نوعی جور رسانه های پایتخت نشین را در مشهد بکشند اما برخی از آنها از پرداختن موثر به موضوعات محلی و کلیدی این شهر که توسط مسئولان قابل حل است غفلت کنند.
طبسی افزود: روزنامه قدس برای جبران این موضوع، از هر مسئول ملی تاثیرگذار که در مشهد حضور می یابد ثبت دهه کرامت در سالنامه جمهوری اسلامی را به عنوان یک مطالبه عمومی مطرح می کند و استمرار طرح این موضوع باعث شد که ثبت دهه کرامت در شورای عالی انقلاب فرهنگی پیگیری شود.
وی اضافه کرد: مشهد شهری بین المللی است و وجود برخی معضلات و مشکلاتش زیبنده آن نیست از این رو باید خبرنگاران به سمتی پیش روند که از این فرصت برای رساندن مشهد به جایگاه واقعی خود بهره گیرند.
مشکلات فعلی مشهد نشات گرفته از ضعف رسانه ها است
یکی از خبرنگاران بازنشسته روزنامه خراسان نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مشهد، کلانشهر مذهبی با پیشینه تاریخی و ادبی است و حضور حضرت امام رضا (ع) در این شهر باعث برگزاری بسیاری از رویدادهای ملی و بین المللی شده است.
علیرضا حیدری افزود: برگزاری رویدادهای ملی و بین المللی و حضور مسئولان در این شهر به برجسته کردن بیشتر شهر مشهد کمک می کند و مسئولان شهری را وادار می نمایند که برای زیباتر کردن شهر و رفع مشکلات آن تلاش بیشتری نمایند.
وی بیان کرد: مشهد دارای ظرفیت هایی است که باید بازشناخته و توانایی های اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن شناسایی و برجسته شود و این مهم رسالت اصلی رسانه های شهر مشهد است.
وی اظهار داشت: مشهد صاحب رسانه ها و خبرنگاران صاحب نامی است و محوریت این شهر در بسیاری از رویدادهای ملی و بین المللی باعث تقویت رسانه ها شده است، این رسانه ها علاوه بر پرداختن به مسائل ملی، تا حدودی مسائل و مشکلات داخلی را نیز مورد بررسی قرار داده اند.
حیدری افزود: مشهد متمایز از سایر نقاط کشور است و اگر رسانه ها از ویژگی ها و جایگاه این شهر برای تقویت خود و فضای شهری آن بهره نگیرند و منفعلانه عمل کنند، دچار ضعف هستند.
وی بیان کرد: مشکلات فعلی شهر مشهد تا حدی به ضعف رسانه ای آن بازمی گردد، شهری که پیشانی حوزه مذهبی و فرهنگی کشور است نباید مشکلات در این حوزه ها داشته باشد.
وی گفت: اگر توقع کل کشور از شهر مشهد، ظاهر شدن به یک شهر بین المللی و محل برگزاری بسیاری از رویدادها و اتفاقات مهم است، باید عاری شدن این شهر از مشکلات و آسیب های اجتماعی نیز به عنوان یک مطالبه جدی از مسئولان توسط رسانه ها مطرح شود.
کمرنگ بودن هفته نامه ها در مشهد
سردبیر روزنامه شهرآرا محله نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: در طول دهه های گذشته و از ابتدای فعالیت روزنامه در کشور، پای ثابت فعالیت رسانه ای در شهرهای بزرگی مانند تهران، خراسانی ها بودند.
رضا سلیمان نوری افزود: نخستین شهید رسانه ای کشور مرحوم سلطان العلمای تربیتی و در دوران مشروطه است که وی روزنامه روح القدس را در تهران منتشر می کرد.
وی بیان کرد: براساس نظرسنجی که در دهه ۸۰ انجام گرفت، ۴۰ درصد از روزنامه نگاران فعال در تهران اهل خراسان بودند، این آمار نشان می دهد که قلم خراسانی ها را پایتخت و کل کشور می پسندند.
وی ادامه داد: مقبولیت قلم خبرنگاران خراسانی در کشور باعث شده که روزنامه نگاران یا خبرنگاران کهنه کار مشهدی در تهران مشغول به کار شوند و جای آنان را نیروهای جدیدی در مشهد بگیرند که از رفتار کهنه کارها الگو گرفته و تلاش می کند نوع خبر یا گزارش اش در قالبی نوشته و منتشر شود که کل کشور خواننده آن باشند.
سردبیر روزنامه شهرآرا محله گفت: تا دهه ۸۰ دو روزنامه قدس و خراسان در شهر مشهد نسبت به پوشش اخبار محلی اقدام می کردند اما بعد از مدتی مدیران آنها احساس کردند که برای استفاده بیشتر از اعتبارات دولتی و مطرح کردن خود، روزنامه اشان را از حالت محلی به کشوری تبدیل کنند و بخش اندکی از صفحات روزنامه را به اخبار محلی اختصاص دهند.
وی با طرح این سوال که دلیل اصلی عدم فعالیت قدرتمند هفته نامه ها در مشهد چیست، گفت: چند شهر بزرگ مانند مشهد، اصفهان، تبریز و شیراز دارای روزنامه سراسری هستند و تمام این شهرها از ضعف فعالیت هفته نامه ها رنج می برند.
سلیمان نوری اظهار داشت: دلیل عدم فعالیت موثر هفته نامه ها در شهرهای بزرگ، مادی است زیرا تولید خبر و دستمزد خبرنگار حرفه ای در یک هفته نامه بسیار ناچیز بوده و وی ترجیح می دهد همان کار را با استخدام در یک روزنامه و دریافت حقوق ثابت و تولید اخبار بیشتر انجام دهد.
وی ادامه داد: این مساله باعث می شود که هفته نامه ها از نیروهای تازه کار پر شود و در رقابت با روزنامه ها شکست خورده و نتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.
سردبیر روزنامه شهرآرا محله گفت: هم اینک ۲۰ امتیاز هفته نامه و دوهفته نامه در مشهد واگذار شده اما عملا این نشریات خروجی ندارند زیرا نیروهای آنها را بازنشستگان روزنامه ها تشکیل می دهند که حقوق ثابت خود را از روزنامه گرفته و برای دریافت دستمزد به صورت حق التالیف در هفته نامه مشغول به فعالیت می شود.
وی بیان کرد: فعالیت بازنشستگان در هفته نامه ها مزیت دیگری نیز دارد زیرا اگر آنان خطایی نیز در نشر یک خبر مرتکب شود، چون در یک هفته نامه فعالیت می کند، خدشه ای به وجهه اش نیز وارد نمی شود.
سلیمان نوری اظهار داشت: گرفتن امتیاز یک هفته نامه برای افراد مزیت های دیگری نیز دارد، زیرا فرد با گرفتن امتیاز آن همه توان خود را به کار می گیرد تا آن را تبدیل به روزنامه ای سراسری کرده و در صورت فراهم شدن فضا، در تهران مشغول فعالیت شود.
وی بیان کرد: در مجموع مشکلات و معضلات محلی و شهری که باید از طریق هفته نامه ها منعکس شود، به دلایلی که گفته شد، مغفول می ماند.
سردبیر شهرآرا محله گفت: روزنامه همشهری در تهران برای نخستین بار نشریه محلی را ضمیمه و منتشر کرد و روزنامه شهرآرا در مشهد نیز از این روش الگو گرفت و شهرآرا محله را راه اندازی نمود.
وی بیان کرد: ایجاد نشریه محلی ضمیمه یک روزنامه، اقدام خوبی برای کاهش فاصله بین روزنامه های رسمی با مردم محلات است اما این کار از آفتی نیز برخوردار بوده زیرا این نشریات وابسته به مدیران شهری هستند که باعث می شود مردم از ابتدا نسبت به آنان و نشریه اشان جبهه گیری داشته باشند.
وی ادامه داد: حل معضل جبهه گیری مردم نسبت به نشریه محلی بخشی از توان عوامل آن را از بین می برد و نمی توانند ۱۰۰ درصد به وظیفه ای که در مورد نشر مشکلات محلی و منطقه ای دارند، عمل کنند.
سردبیر روزنامه شهرآرا محله گفت: وقتی مدیر شهری، مردمی باشد، نشریه نیز رویکرد مردمی تر خواهد داشت و به همان نسبت هر چقدر دیدگاه مدیر شهری از مردم فاصله داشته باشد، نشریه نیز مردمی نخواهد بود.
سلیمان نوری اظهار داشت: ضعف بزرگ سیستم پرورش خبرنگار در ایران نیست که دانشگاه ها یا مراکز آموزشی، خبرنگار تخصصی در حوزه های مختلف از جمله فرهنگی، اقتصادی، بین المللی یا محلی پرورش نمی دهند و خوراک آموزشی آنها به همه خبرنگاران یکسان است.
وی اضافه کرد: این در حالی است که هر حوزه خبری خبرنگار تخصصی خود را می طلبد به طوری که به عنوان مثال خبرنگار محله نویس جزئی نویس و خبرنگار بین المللی نویس، کلی نویس است و دو سبک کاملا متفاوت در نگارش را دنبال می کنند.
وی بیان کرد: مهمترین مشکل نشریات محلی نیز تخصصی نبودن خبرنگاران آن است لذا باز هم معضلات و مشکلات محلی به نحو بایسته و شایسته در نشریات محلی طرح نمی شود.
فعالیت پراکنده رسانه ها در بیان مطالبات مردم مشهد
مدیر خبر و رسانه آستان قدس رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: وظیفه ذاتی رسانه، مطالبه گری است و رسانه غیرمطالبه گر، مرده و خاموش است.
حسن دست پروری افزود: مشهد کارهای بر زمین مانده زیادی دارد که رسانه ها می توانند با پرداخت شایسته به آن، نقش مطالبه گری خود را ایفا کنند.
وی بیان کرد: حضور بیش از ۳۰ میلیون زائر در مشهد که بار مالی خدماتی و مالی زیادی را بر دوش مشهد می گذارد و مسائل مرتبط با این موضوع، به تنهایی می تواند یک مطالبه جدی از مقامات برای افزایش سهم اعتباری و اختیارات مدیران در تصمیم گیری ها توسط رسانه ها باشد.
این فعال رسانه ای گفت: اگر رسانه ها معضلات و مطالبات عمومی شهر مشهد را از طریق مسئولانی که به بهانه های مختلف در طول ایام هفته در این شهر حضور می یابند، پیگیری نکنند، رسانه های استان های دیگر نیز این کار را انجام نخواهند داد و رشد و توسعه مشهد اتفاق نمی افتد.
دست پروری اظهار داشت: مطالبه گری خبرنگاران برای رفع مشکلات مشهد یک حلقه مفقوده در فعالیت رسانه ای شهر مشهد است، هرازگاهی رسانه ای مطالبه گر برخی موضوعات محلی و شهری می شود اما این درخواست دقیق و منسجم نیست.
وی بیان کرد: روزنامه های سراسری و نشریات محلی متعددی در مشهد وجود دارد که منابع مالی زیادی را هزینه می کنند اما مشخص نیست سهم مشکلات محلی و بومی منطقه از این هزینه ها چقدر است.
وی اظهار داشت: کلانشهر مشهد که به عنوان شهر امام رضا (ع) و پایتخت فرهنگی جهان اسلام شناخته می شود، از مشکلات بزرگی مانند حاشیه نشینی، تقسیمات نامناسب کشوری، فقر، اسیب های اجتماعی و بسیاری معضلات فرهنگی و اقتصادی دیگر رنج می برد که برخی از آنها زیبنده شهر امام رضا (ع) نیست.
این فعال رسانه ای گفت: وظیفه رسانه ها است که رفع مشکلات شهر مشهد را از مسئولان در سطح کلان کشور پیگیری کنند، رسانه زبان گویای مردم و نماینده افکار عمومی است و باید پل ارتباطی بین مردم و رسانه ها را فراهم کند.
دست پروری اظهار داشت: از سوی دیگر مشهد خاستگاه رسانه ای کشور است، خیلی از بزرگان رسانه ایران، خراسانی هستند اما در طول سالهای گذشته به رغم تقویت فعالیت رسانه ای خراسانی ها، ارتباط آنان با مسئولان در سطح کلان کشور بویژه نمایندگان مجلس آنقدر عمیق و موثر نبوده که به طرح موضوعات مشهد در هیات دولت یا سطح علنی مجلس ختم شود.
وی بیان کرد: این در حالی است که خبرنگاران برخی استانها برای به سرانجام رساندن مطالبات شهر خود آنچنان ارتباط قوی با مسئولان برقرار می کنند که رفع یک مشکل محلی یا منطقه ای به دغدغه دولت یا مجلس تبدیل می شود و حتی سوال یک خبرنگار به صحن علنی مجلس یا هیات دولت مورد بحث قرار می گیرد.
مدیر خبر و رسانه آستان قدس رضوی گفت: بعضا خیلی از مدیران در سطح کلان کشور یا مدیران استانی نگاهشان به رسانه فقط در قالب پوشش خبری عملکرد آنان در دستگاه اجرایی یا نهادی که مسئولیت اش را برعهده دارند، می گنجد.
دست پروری افزود: این در حالی است که نگاه مدیران و نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید به خبرنگار به عنوان یک مشاور و بازوی قدرتمند برای حل مشکلات مردم باشد.
وی بیان کرد: رسانه های مرده یا خاموش در مشهد بسیار هستند، برخی از آنها برای پر کردن سایت یا نشریه خود فقط منتظر برگزاری رویداد یا اتفاقی می مانند تا با پوشش خبری آن صرفا فضای خود را پر کنند.
مدیر خبر و رسانه آستان قدس رضوی تاکید کرد: لازم است یکبار برای همیشه نشریات محلی، روزنامه های سراسری، خبرگزاری ها و پایگاه های خبری در مشهد به صورت یکپارچه و هدفمند یکی از مطالبات اصلی شهر مشهد یا یکی از مشکلات مهم آن را نشر دهند که مسئولان نیز در مواجهه با چنین مطالبه راسخ و منسجمی، قطعا پیگیر آن خواهند شد.
مشهد، حیاط خلوت مدیران
مدیر خانه مطبوعات خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: اینکه رسانه های مشهد تا چه اندازه توانسته اند زبان گویای مشکلات مردم این شهر باشند در قالب انجام یک نظرسنجی پاسخ داده می شود.
حسینعلی آریانی افزود: من معتقدم مشهد حیاط خلوت بسیاری از مدیران ملی است به نحوی که از فرصت برگزاری رویدادهای ملی و بین المللی استفاده و تلاش می کنند معضلات کلان کشور را در مشهد طرح کنند.
وی اضافه کرد: در واقع مدیران ملی، مشهد را مرکزی برای مطرح کردن معضلات کلی کشور قرار می دهند و این در حالی است که مشهد و خراسان رضوی معضلات و مشکلات متعددی دارد که شاید نمونه آنها در شهرهای دیگر کشور دیده نشود.
مدیر خانه مطبوعات خراسان رضوی گفت: وجود حرم مطهر رضوی در مشهد و علاقه مندی عمومی به آن باعث شده است که دستگاه های اجرایی در سطح کلان کشور بهترین مکان برای برگزاری رویدادهای ملی را جوار مضجع شریف ثامن الحجج (ع) بیابند تا هم زیارتی صورت گیرد و هم برنامهشان پیش رود.
آریانی افزود: این که مدیران، مشهد را حیاط خلوت خود پنداشته اند نتیجه ضعف رسانه های ما در بهره گیری از فرصت رویدادهای ملی برای حل مسائل محلی شهر مشهد است و متاسفانه رسانه های مشهد در این حوزه کم کاری کرده اند و باید این نقیصه را جبران کنند.
پیشرفت رسانه های مشهد در دهه گذشته
مدیر سابق خبرگزاری رضوی و مشاور مدیر عامل بنیاد بین المللی امام رضا (ع) نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مشهد از سالها قبل تاکنون به دلیل وجود رسانه های پرقدرت و وجود خبرنگاران باتجربه و توانمند، قطب رسانه ای کشور بوده است.
سید جلال فیاضی افزود: این که مشهد محل حضور مداوم مسئولان ملی و برگزاری رویدادهای ملی و بین المللی است یک نقطه آسیب نیست بلکه این موضوع باعث دیده شدن بیشتر خبرنگاران و رسانه های مشهدی در سطح ملی می شود.
وی اضافه کرد: برگزاری رویدادهای ملی و حضور مداوم مسئولان کشوری نباید موجب غفلت رسانه های استان خراسان رضوی از پرداختن به مسائل اصلی استان و شهر مشهد شود.
مدیر عامل سابق خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: ۱۰ سال قبل بررسی ها نشان می داد که مسائل شهر مشهد به نحو مناسبی در رسانه های استانی و ملی انعکاس پیدا نمی کند اما امروز مشهد سهم خوبی در حوزه رسانه هلی محلی و کشوری پیدا کرده است.
فیاضی افزود: جایگاه ملی بودن شهر مشهد حتما باید به عنوان یک فرصت در طرح مسائل اصلی این شهر از سوی رسانه ها تلقی شود و خبرنگاران حضور موثرتری به نفع شهر مشهد در رویدادهای ملی و بین المللی داشته باشند تا توجه مسئولان به مشهد معطوف به یک شهر فراملی شود.
وی پیشنهاد کرد برای تقویت و هدایت رسانه ها به موضوعات اصلی شهر مشهد، برگزاری دوره های آموزشی برای فعالیت در رسانه های نوین مانند شبکه های اجتماعی مدنظر مسئولان قرار گیرد تا این شبکه ها بتوانند در کنار رسانه ها هم افزایی داشته و فعالیت خبرنگاران از طریق شبکه های اجتماعی بهتر و بیشتر نمود پیدا کند.
وظایف سنگین رسانه های شهر مشهد
معاون فرهنگی و مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی نیز در این باره گفت: این که رسانه های محلی یا منطقه ای به رویدادهای کلان کشور بپردازند یک نقطه قوت به شمار می رود اما اگر این موضوع باعث غفلت آنها از موضوعات محلیشان شود یک نقص به شمار می رود.
افشین تحفه گر افزود: مشهد یک شهر بین المللی و پایتخت فرهنگی جهان اسلام است و رسالت رسانه در چنین شهری متمایز از سایر شهرهای کشور است و رسانه در مشهد علاوه بر رساندن اخبار روز به دست مخاطب باید آنچه که در شهر بین المللی مشهد می گذرد را هم به کل جهان نشر دهد.
وی ادامه داد: در تفکیک اخبار محلی و منطقه ای از اخبار کلان و ملی، رسانه های فضای مجازی یا برخط از رسانه های مکتوب بهتر عمل کرده و جلوتر هستند و موضوعات محلی – بومی از موضوعات کلان در سایت های خبری کاملا تفکیک شده است.
معاون اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی گفت: برند شهر مشهد، وجود مضجع شریف ثامن الحجج علی ابن موسی الرضا (ع) است که در این زمینه پرداختن به مباحث مرتبط با زیارت، اخلاق و مکارم رضوی یک وظیفه برای رسانه ها به شمار می رود.
تحفه گر افزود: در مجموع رسانه های شهر مشهد وظایفی سنگین تر از رسانه های سایر نقاط کشور بر دوش دارند و محتوای تولید شده توسط آنها باید همه ابعاد بین المللی، ملی و محلی را پوشش دهد.
وی اضافه کرد:هم اکنون ۳۲۰ نشریه در خراسان رضوی منتشر می شود و همچنین ۷۹ پایگاه خبری، ۳۵ سرپرستی روزنامه، ۱۵ خبرگزاری و پنج روزنامه در سطح استان فعالیت دارند.
۷۴۸۹/۱۹۲۲
