به گزارش ایرنا، از مهمترین رسوم مردم خراسان جنوبی ذبح گوسفند برای اموات در کنار زیارت اهل قبور و برپایی نماز عید قربان است. این کار در تمام شهرها و روستاهای استان با آداب خاص انجام می شود.
** گوسفند قربانی نباید شاخش شکسته باشد
یک فروشنده دام زنده در بیرجند با اشاره به خرید گوسفند قربانی و مشخصات آن گفت: گوسفندی که مردم این منطقه برای قربانی انتخاب می کنند نباید شاخش شکسته باشد یا زخمی به تن او باشد.
رضا رمضانی یکی از شاخصه های مهم گوسفند قربانی که مردم خراسان جنوبی به دنبال آن هستند را یک ساله بودند آن حیوان عنوان کرد و افزود: در نژاد بز معمولا دام یک ساله خریده می شود و در نژاد بره هم باید سن حیوان از 6 ماه به بالا باشد.
وی خاطر نشان کرد: این گوسفند در روز عید قربان برای اموات ذبح و گوشت آن بین افراد فامیل، آشنایان و فقرا توزیع می شود.
رمضانی با تاکید بر اینکه ذبح گوسفند زمان خاصی دارد گفت: معمولا برای امواتی که اولین سال وفاتشان بوده قربانی می کنند و بهتر است که ذبح پیش از طلوع آفتاب صورت گیرد در غیر این صورت تا غروب روز عید قربان گوسفند قربانی می شود.
وی ادامه داد: البته در بین اهل سنت مرسوم است که هر ساله برای تمام اعضای خانواده خود قربانی را انجام دهند.
** قربانی برای نوعروسان، رسم مردم زیرکوه
یکی از اهالی شهرستان زیرکوه نیز با اشاره به رسوم خاص مردم این منطقه در عید قربان به خبرنگار ایرنا گفت: چند شب قبل از عید قربان، داماد که تازه عروسی را عقد کرده و هنوز عروس در منزل پدرش هست به همراه بزرگان فامیل گوسفند فربه ای را تهیه و به همراه هدایایی از قبیل کفش، طلا ، برنج ، روغن و غیره پیشکش خانواده عروس می کند.
وحید محمدی افزود: افرادی که در این منطقه حاجی شده اند ( سفر حج تمتع رفته اند) نیز گوسفند قربانی کرده و گوشت آن را بین نیازمندان تقسیم می کنند.
وی تزئین گوسفند قربانی را از دیگر رسوم مردم این منطقه دانست و گفت: توجه به نیازمندان در این رسم بسیار مهم است.
** گردنبند سپند، زینتی برای گوسفند قربانی
حنا بستن گوسفند قربانی رسمی دیگری است که در برخی نقاط استان وجود دارد. به این صورت که شب قبل از عید قربان پشت گوسفند را به وسیله حنا و برخی موارد هم به وسیله رنگ های شیمیایی نقش می زنند.
یک شهروند بیرجندی نیز در این خصوص گفت: برخی از مردم مقداری اسپند و کندر درون پارچه ای می بندند و از شب قبل از عید قربان، به گردن گوسفند آویزان می کنند تا زمانی هم که حیوان ذبح می شود این پارچه به گردن گوسفند می ماند؛ مردم بر این باورند که دود این اسپند و کندر برای دفع چشم زخم بسیار موثر است.
** بوسه بر چشم گوسفند قربانی
یکی از اهالی روستای غیوگ شهرستان بیرجند نیز در خصوص رسم قربانی این روستا گفت: یکی از رسم های قربانی کردن این است که بعد از انتخاب گوسفند صبح قربانی در منزل شخص فوت شده (میّت) اقوام جمع شده و بستگان او چشم های گوسفند قربانی را قبل از ذبح می بوسند.
محمد علی نژاد ادامه داد: چاقویی هم که برای ذبح گوسفند استفاده می شود برای متبرک شدن، دعایی مخصوص به آن خوانده می شود.
وی با تاکید بر اینکه البته بیشتر این رسوم در روستاها هنوز اجرا می شود افزود: همچنین برخی از مردم بر این باورند که گرفتن آیینه در مقابل حیوان قربانی، راه روشنی را برای میت فراهم می کند.
وی با اشاره به رسم سرمه کشیدن چشم گوسفند قربانی نیز گفت: ساکنان روستا معتقدند که این کار، راه رسیدن به سعادت را برای میتی که قربانی به او تعلق دارد فراهم می کند.
علی نژاد افزود: از دیگر آدابی که درباره گوسفند قربانی انجام می شود گذاشتن حبه ای قند یا تکه ای نبات در دهان حیوان قبل از ذبح آن است.
وی علت این کار را بر اساس آنچه از گذشتگانش یاد گرفته باور مردم محلی دانست که با این کار حیوان، تلخی مرگ را احساس نمی کند.
در برخی از روستاهای خراسان جنوبی نیز رسم است که صبح عید قربان هر کسی که مرده تازه دارد برای مهمانی که فاتحه خوانی کرده سفره صبحانه پهن می کند.
در روستاهای نوغاب و افضل آباد و شوشود از توابع بخش مرکزی بیرجند نیز دیده شده که اگر تعداد گوسفند های قربانی زیاد تر بود، مقدار گوشتی که برای هر نفر می گذاشتند بیشتر می شد اما در روستای شوشود، به تعداد گوسفند های قربانی، باید سینی با قطعات کوچکتر پر شود.
علاوه بر این، دل و جگر گوسفند نیز که اصطلاحا « دلبندی» نامیده می شود به شیوه پخت با چربی گوسفند در ظرف ها چدنی، برای نهار خویشاوندان نزدیک، آماده می شود تا جلوه هایی از صله رحم نیز در سفره ای که به نام میت پهن شده است، شکل بگیرد.
** چلپکی، نان میّتی
به هر حال، پس از ذبح گوسفند قربانی که با احترام ،آداب خاص ، ذکر ها، دعاها و صلوات صورت می گیرد، گوشت آن بین همسایگان و فامیل و آشنایان توزیع و از آنها خواسته می شود برای مرده شان فاتحه قرائت کنند.
عصر روز عید قربان هم مرسوم است که روغن جوشی یا به اصلاح محلی چلپکی که از نان سنتی است بر سر مزار فرد فوت شده برده و با توزیع آن در بین افراد طلب فاتحه برای فرد از دنیا رفته می کنند.
اهل سنت خراسان جنوبی نیز چند روز قبل از فرارسیدن عید قربان به نظافت ، غبار روبی منازل و محیط اطراف خود پرداخته و خود را برای به جا آوردن مراسم عید بزرگ اسلامی آماده می کنند. در بین اهل سنت مرسوم است هر خانواده‌ای که از لحاظ شرعی قربانی کردن بر آن واجب باشد، باید حداقل یک گوسفند قربانی کند.
** روشن کردن چراغ خانه متوفی
یکی دیگر از شهروندان خراسان جنوبی نیز گفت: قربانی در روز عید قربان بیشتر برای افرادی که تازه از دنیا رفته اند انجام می شود. محمد حسن قلندری اسفدن افزود: در برخی مناطق قبل از شب عید قربان یک جلسه برای متوفی می گیرند، برق چراغ خانه متوفی را روشن می کنند و یک فاتحه و مراسم مداحی سر سالی با حضور اقوام و نزدیکان انجام می شود، سپس اعلام می شود که مراسم قربانی فردا صبح در منزل متوفی انجام خواهد شد.
وی افزود: صبح روز عید اقوام آشنایان در منزل میت جمع شده، گوسفند را نیز به آنجا می برند و قبل از طلوع آفتاب و پس از قرائت فاتحه، گوسفند را قربانی می کنند.
قلندری ادامه داد: برخی از مناطق خراسان جنوبی رسم دارند که در این روز صبح زود از خواب برمی خیزند و پس از ادای نماز به گورستان می روند و بر قبر بستگان خود به خواندن فاتحه و قرآن می پردازند. بعد از این کار، به خانه آمده و غسل می کنند و پس از صرف صبحانه به مسجد جامع شهر رفته و به خواندن قرآن و دعا می پردازند و تا آمدن امام مسجد، تکبیر بلند می گویند. سپس پشت سر امام جماعت دو رکعت نماز عید به جای می آورند.
وی بازدید از اقوام، سور دادن به آشنایان و پذیرایی از آنان با گوشت قربانی و غیره را از جمله آیین های اقوام خراسان جنوبی عنوان کرد و افزود: مردان نیز با فرارسیدن عید قربان مانند عید نوروز علاوه بر لباس های نو برای اعضای خانواده، شیرینی و شکلات و آجیل و میوه و ... خریداری می کنند و پس از تدارک مراسم عید بهترین لباس خود را پوشیده و چشم به راه رسیدن عید می شوند.
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز با بیان اینکه آیین های قربانی در استان تمایز چندانی با سایر نقاط ندارد به خبرنگار ایرنا گفت: در پژوهش های انجام گرفته آیین های مربوط به این مناسبت از سراسر استان جمع آوری شده است.
سید احمد برآبادی اظهار داشت: پژوهش مردم نگاری سرزمین با جمع آوری رسوم شهرستان های استان در ماه های قمری انجام شده که یکی از آنها عید قربان است.
وی با بیان اینکه رسم های قربانی در خراسان جنوبی تمایز چندانی با سایر نقاط کشور ندارد افزود: به همین دلیل از این آیین ها موردی برای ثبت معنوی به نام خراسان جنوبی نداشته ایم.
گزارش از عصمت برزجی
9893 * 6054
انتهای پیام ** گوسفند قربانی نباید شاخش شکسته باشد
یک فروشنده دام زنده در بیرجند با اشاره به خرید گوسفند قربانی و مشخصات آن گفت: گوسفندی که مردم این منطقه برای قربانی انتخاب می کنند نباید شاخش شکسته باشد یا زخمی به تن او باشد.
رضا رمضانی یکی از شاخصه های مهم گوسفند قربانی که مردم خراسان جنوبی به دنبال آن هستند را یک ساله بودند آن حیوان عنوان کرد و افزود: در نژاد بز معمولا دام یک ساله خریده می شود و در نژاد بره هم باید سن حیوان از 6 ماه به بالا باشد.
وی خاطر نشان کرد: این گوسفند در روز عید قربان برای اموات ذبح و گوشت آن بین افراد فامیل، آشنایان و فقرا توزیع می شود.
رمضانی با تاکید بر اینکه ذبح گوسفند زمان خاصی دارد گفت: معمولا برای امواتی که اولین سال وفاتشان بوده قربانی می کنند و بهتر است که ذبح پیش از طلوع آفتاب صورت گیرد در غیر این صورت تا غروب روز عید قربان گوسفند قربانی می شود.
وی ادامه داد: البته در بین اهل سنت مرسوم است که هر ساله برای تمام اعضای خانواده خود قربانی را انجام دهند.
** قربانی برای نوعروسان، رسم مردم زیرکوه
یکی از اهالی شهرستان زیرکوه نیز با اشاره به رسوم خاص مردم این منطقه در عید قربان به خبرنگار ایرنا گفت: چند شب قبل از عید قربان، داماد که تازه عروسی را عقد کرده و هنوز عروس در منزل پدرش هست به همراه بزرگان فامیل گوسفند فربه ای را تهیه و به همراه هدایایی از قبیل کفش، طلا ، برنج ، روغن و غیره پیشکش خانواده عروس می کند.
وحید محمدی افزود: افرادی که در این منطقه حاجی شده اند ( سفر حج تمتع رفته اند) نیز گوسفند قربانی کرده و گوشت آن را بین نیازمندان تقسیم می کنند.
وی تزئین گوسفند قربانی را از دیگر رسوم مردم این منطقه دانست و گفت: توجه به نیازمندان در این رسم بسیار مهم است.
** گردنبند سپند، زینتی برای گوسفند قربانی
حنا بستن گوسفند قربانی رسمی دیگری است که در برخی نقاط استان وجود دارد. به این صورت که شب قبل از عید قربان پشت گوسفند را به وسیله حنا و برخی موارد هم به وسیله رنگ های شیمیایی نقش می زنند.
یک شهروند بیرجندی نیز در این خصوص گفت: برخی از مردم مقداری اسپند و کندر درون پارچه ای می بندند و از شب قبل از عید قربان، به گردن گوسفند آویزان می کنند تا زمانی هم که حیوان ذبح می شود این پارچه به گردن گوسفند می ماند؛ مردم بر این باورند که دود این اسپند و کندر برای دفع چشم زخم بسیار موثر است.
** بوسه بر چشم گوسفند قربانی
یکی از اهالی روستای غیوگ شهرستان بیرجند نیز در خصوص رسم قربانی این روستا گفت: یکی از رسم های قربانی کردن این است که بعد از انتخاب گوسفند صبح قربانی در منزل شخص فوت شده (میّت) اقوام جمع شده و بستگان او چشم های گوسفند قربانی را قبل از ذبح می بوسند.
محمد علی نژاد ادامه داد: چاقویی هم که برای ذبح گوسفند استفاده می شود برای متبرک شدن، دعایی مخصوص به آن خوانده می شود.
وی با تاکید بر اینکه البته بیشتر این رسوم در روستاها هنوز اجرا می شود افزود: همچنین برخی از مردم بر این باورند که گرفتن آیینه در مقابل حیوان قربانی، راه روشنی را برای میت فراهم می کند.
وی با اشاره به رسم سرمه کشیدن چشم گوسفند قربانی نیز گفت: ساکنان روستا معتقدند که این کار، راه رسیدن به سعادت را برای میتی که قربانی به او تعلق دارد فراهم می کند.
علی نژاد افزود: از دیگر آدابی که درباره گوسفند قربانی انجام می شود گذاشتن حبه ای قند یا تکه ای نبات در دهان حیوان قبل از ذبح آن است.
وی علت این کار را بر اساس آنچه از گذشتگانش یاد گرفته باور مردم محلی دانست که با این کار حیوان، تلخی مرگ را احساس نمی کند.
در برخی از روستاهای خراسان جنوبی نیز رسم است که صبح عید قربان هر کسی که مرده تازه دارد برای مهمانی که فاتحه خوانی کرده سفره صبحانه پهن می کند.
در روستاهای نوغاب و افضل آباد و شوشود از توابع بخش مرکزی بیرجند نیز دیده شده که اگر تعداد گوسفند های قربانی زیاد تر بود، مقدار گوشتی که برای هر نفر می گذاشتند بیشتر می شد اما در روستای شوشود، به تعداد گوسفند های قربانی، باید سینی با قطعات کوچکتر پر شود.
علاوه بر این، دل و جگر گوسفند نیز که اصطلاحا « دلبندی» نامیده می شود به شیوه پخت با چربی گوسفند در ظرف ها چدنی، برای نهار خویشاوندان نزدیک، آماده می شود تا جلوه هایی از صله رحم نیز در سفره ای که به نام میت پهن شده است، شکل بگیرد.
** چلپکی، نان میّتی
به هر حال، پس از ذبح گوسفند قربانی که با احترام ،آداب خاص ، ذکر ها، دعاها و صلوات صورت می گیرد، گوشت آن بین همسایگان و فامیل و آشنایان توزیع و از آنها خواسته می شود برای مرده شان فاتحه قرائت کنند.
عصر روز عید قربان هم مرسوم است که روغن جوشی یا به اصلاح محلی چلپکی که از نان سنتی است بر سر مزار فرد فوت شده برده و با توزیع آن در بین افراد طلب فاتحه برای فرد از دنیا رفته می کنند.
اهل سنت خراسان جنوبی نیز چند روز قبل از فرارسیدن عید قربان به نظافت ، غبار روبی منازل و محیط اطراف خود پرداخته و خود را برای به جا آوردن مراسم عید بزرگ اسلامی آماده می کنند. در بین اهل سنت مرسوم است هر خانواده‌ای که از لحاظ شرعی قربانی کردن بر آن واجب باشد، باید حداقل یک گوسفند قربانی کند.
** روشن کردن چراغ خانه متوفی
یکی دیگر از شهروندان خراسان جنوبی نیز گفت: قربانی در روز عید قربان بیشتر برای افرادی که تازه از دنیا رفته اند انجام می شود. محمد حسن قلندری اسفدن افزود: در برخی مناطق قبل از شب عید قربان یک جلسه برای متوفی می گیرند، برق چراغ خانه متوفی را روشن می کنند و یک فاتحه و مراسم مداحی سر سالی با حضور اقوام و نزدیکان انجام می شود، سپس اعلام می شود که مراسم قربانی فردا صبح در منزل متوفی انجام خواهد شد.
وی افزود: صبح روز عید اقوام آشنایان در منزل میت جمع شده، گوسفند را نیز به آنجا می برند و قبل از طلوع آفتاب و پس از قرائت فاتحه، گوسفند را قربانی می کنند.
قلندری ادامه داد: برخی از مناطق خراسان جنوبی رسم دارند که در این روز صبح زود از خواب برمی خیزند و پس از ادای نماز به گورستان می روند و بر قبر بستگان خود به خواندن فاتحه و قرآن می پردازند. بعد از این کار، به خانه آمده و غسل می کنند و پس از صرف صبحانه به مسجد جامع شهر رفته و به خواندن قرآن و دعا می پردازند و تا آمدن امام مسجد، تکبیر بلند می گویند. سپس پشت سر امام جماعت دو رکعت نماز عید به جای می آورند.
وی بازدید از اقوام، سور دادن به آشنایان و پذیرایی از آنان با گوشت قربانی و غیره را از جمله آیین های اقوام خراسان جنوبی عنوان کرد و افزود: مردان نیز با فرارسیدن عید قربان مانند عید نوروز علاوه بر لباس های نو برای اعضای خانواده، شیرینی و شکلات و آجیل و میوه و ... خریداری می کنند و پس از تدارک مراسم عید بهترین لباس خود را پوشیده و چشم به راه رسیدن عید می شوند.
مسئول حوزه پژوهش اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز با بیان اینکه آیین های قربانی در استان تمایز چندانی با سایر نقاط ندارد به خبرنگار ایرنا گفت: در پژوهش های انجام گرفته آیین های مربوط به این مناسبت از سراسر استان جمع آوری شده است.
سید احمد برآبادی اظهار داشت: پژوهش مردم نگاری سرزمین با جمع آوری رسوم شهرستان های استان در ماه های قمری انجام شده که یکی از آنها عید قربان است.
وی با بیان اینکه رسم های قربانی در خراسان جنوبی تمایز چندانی با سایر نقاط کشور ندارد افزود: به همین دلیل از این آیین ها موردی برای ثبت معنوی به نام خراسان جنوبی نداشته ایم.
گزارش از عصمت برزجی
9893 * 6054
کپی شد
