قنات میراث نیاکان ماست و سالیان سال رگ های تشنه کویر و دشتهای پهناور خراسان جنوبی با این سازه آبی شگفتی ساز سیراب شده اند.
این منبع آبی به علت سازگاری با محیط زیست و به عنوان یک سیستم طبیعی برداشت آب از سفره های زیرزمینی، همواره متناسب با آب سفره از آن برداشت کرده و نه بیشتر؛ قناتها ساختاری افقی دارد و این موضوع، راز ماندگاری و پایداری قنات ها در طول صدها سال گذشته بوده است.
اما متاسفانه ما دست به تخریب این میراث ارزشمند زده ایم؛ در چند دهه گذشته ساخت و سازهای غیر مجاز در حریم قنات، استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی، عدم توجه به لایه روبی سالانه و 19 سال خشکسالی باعث شده تا این ذخایر و منابع آبی یکی پس از دیگری خشکیده و در معرض نابودی قرار بگیرد.
6 هزار و 252 رشته قنات در استان خراسان جنوبی وجود دارد که خشک شدن بیش از یکهزار و 200 رشته قنات و کاهش آبدهی 63.6 درصدی قناتها در سه دهه اخیر موجب شد روستاییان با مشکلات تامین آب شرب و کشاورزی مواجه شوند.
هم اکنون آب بیشتر روستاهای استان از کاریز یا همان قنات تامین می شود که به دلیل خشک شدن و کاهش آبدهی این منابع آبی هم اکنون به طور میانگین به 441 روستای خراسان جنوبی با جمعیت 17 هزار و 301 خانوار و با هزینه سالانه سه میلیارد تومان با تانکر آبرسانی می شود.
احیای قنوات از چند سال گذشته توسط سازمان جهاد کشاورزی دنبال می شود اما خشکسالی قناتها به عنوان سونامی خاموش بر پیکره خراسان جنوبی خسارت زیادی وارد کرده و اختصاص اعتبارات قطره چکانی کمکی به احیا، مرمت و بازسازی قنات ها نمی کند.
هم اکنون 100 درصد مساحت خراسان جنوبی درگیر خشکسالی است و با وجود تغییرات در اقلیم آب و هوایی هر سال بارش نزولات آسمانی در استان کاهش می یابد به طوریکه در سال زراعی جاری به طورر میانگین 6 دهم میلیمتر بارندگی در استان داشته ایم که این مقدار 90 درصد نسبت به میانگین بلندمدت (یعنی 25 سال گذشته) و 50 درصد نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته کاهش داشته است که با وجود این شرایط دولت باید با اختصاص اعتبارات لازم اهتمام بیشتری بر احیای قنات ها در این استان کویری داشته باشد.
مهندسی مدیریت آب در کالبد قنات موجب شده تا ایران کهن ترین مدل مهندسی مدیریت آب را در جهان دارا باشد چرا که قنات ها بدون آن که سفره های زیرزمینی آب را تخریب کند، بخش زیادی از نیازهای آبی کشاورزان را تامین می کند، پس باید برای عبور از خشکسالی و بحران آب بار دیگر به تجربه نیاکانمان بازگردیم و از این مزیت و تجربیات برای کاهش معضلات فعلی کم آبی در خراسان جنوبی بهره ببریم.
مجموعه قنات بلده شهرستان فردوس از توابع خراسان جنوبی که به شماره 30161 در فهرست آثار ملی ایران ثبت است تابستان سال 1395 در فهرست آثار جهانی ثبت شد و از این منظر نیز باید قنات را یک مزیت اقتصادی و فرهنگی توامان دانست.
محو و نابودی قنات، تنها از بین رفتن و نابود شدن شیوه استحصال آب و یا یک نوع از انواع بهره برداری از آن نیست بلکه محو یک فرهنگ و یک میراث گرانبهای تاریخی است چرا که قدمت قناتها این سازه های ساخته دست ایرانیان بخشی از هویت فرهنگی و تمدن کشور است و این مواریث مادی ساخته ایرانیان علاوه بر تامین آب، ریشه های فرهنگی جامعه را نیز سیراب می کند، پس باید با نگهداری و احیا، باز زنده سازی و لایروبی از این ظرفیت و میراث باارزش برای کاهش اثرات کم آبی ناشی از خشکسالی بهره بگیریم.
*خبرنگار ایرنا در خراسان جنوبی
انتهای پیام این منبع آبی به علت سازگاری با محیط زیست و به عنوان یک سیستم طبیعی برداشت آب از سفره های زیرزمینی، همواره متناسب با آب سفره از آن برداشت کرده و نه بیشتر؛ قناتها ساختاری افقی دارد و این موضوع، راز ماندگاری و پایداری قنات ها در طول صدها سال گذشته بوده است.
اما متاسفانه ما دست به تخریب این میراث ارزشمند زده ایم؛ در چند دهه گذشته ساخت و سازهای غیر مجاز در حریم قنات، استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی، عدم توجه به لایه روبی سالانه و 19 سال خشکسالی باعث شده تا این ذخایر و منابع آبی یکی پس از دیگری خشکیده و در معرض نابودی قرار بگیرد.
6 هزار و 252 رشته قنات در استان خراسان جنوبی وجود دارد که خشک شدن بیش از یکهزار و 200 رشته قنات و کاهش آبدهی 63.6 درصدی قناتها در سه دهه اخیر موجب شد روستاییان با مشکلات تامین آب شرب و کشاورزی مواجه شوند.
هم اکنون آب بیشتر روستاهای استان از کاریز یا همان قنات تامین می شود که به دلیل خشک شدن و کاهش آبدهی این منابع آبی هم اکنون به طور میانگین به 441 روستای خراسان جنوبی با جمعیت 17 هزار و 301 خانوار و با هزینه سالانه سه میلیارد تومان با تانکر آبرسانی می شود.
احیای قنوات از چند سال گذشته توسط سازمان جهاد کشاورزی دنبال می شود اما خشکسالی قناتها به عنوان سونامی خاموش بر پیکره خراسان جنوبی خسارت زیادی وارد کرده و اختصاص اعتبارات قطره چکانی کمکی به احیا، مرمت و بازسازی قنات ها نمی کند.
هم اکنون 100 درصد مساحت خراسان جنوبی درگیر خشکسالی است و با وجود تغییرات در اقلیم آب و هوایی هر سال بارش نزولات آسمانی در استان کاهش می یابد به طوریکه در سال زراعی جاری به طورر میانگین 6 دهم میلیمتر بارندگی در استان داشته ایم که این مقدار 90 درصد نسبت به میانگین بلندمدت (یعنی 25 سال گذشته) و 50 درصد نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته کاهش داشته است که با وجود این شرایط دولت باید با اختصاص اعتبارات لازم اهتمام بیشتری بر احیای قنات ها در این استان کویری داشته باشد.
مهندسی مدیریت آب در کالبد قنات موجب شده تا ایران کهن ترین مدل مهندسی مدیریت آب را در جهان دارا باشد چرا که قنات ها بدون آن که سفره های زیرزمینی آب را تخریب کند، بخش زیادی از نیازهای آبی کشاورزان را تامین می کند، پس باید برای عبور از خشکسالی و بحران آب بار دیگر به تجربه نیاکانمان بازگردیم و از این مزیت و تجربیات برای کاهش معضلات فعلی کم آبی در خراسان جنوبی بهره ببریم.
مجموعه قنات بلده شهرستان فردوس از توابع خراسان جنوبی که به شماره 30161 در فهرست آثار ملی ایران ثبت است تابستان سال 1395 در فهرست آثار جهانی ثبت شد و از این منظر نیز باید قنات را یک مزیت اقتصادی و فرهنگی توامان دانست.
محو و نابودی قنات، تنها از بین رفتن و نابود شدن شیوه استحصال آب و یا یک نوع از انواع بهره برداری از آن نیست بلکه محو یک فرهنگ و یک میراث گرانبهای تاریخی است چرا که قدمت قناتها این سازه های ساخته دست ایرانیان بخشی از هویت فرهنگی و تمدن کشور است و این مواریث مادی ساخته ایرانیان علاوه بر تامین آب، ریشه های فرهنگی جامعه را نیز سیراب می کند، پس باید با نگهداری و احیا، باز زنده سازی و لایروبی از این ظرفیت و میراث باارزش برای کاهش اثرات کم آبی ناشی از خشکسالی بهره بگیریم.
*خبرنگار ایرنا در خراسان جنوبی
کپی شد
