ادامه مطلب به این شرح است: براساس کتاب بیرجندنامه، روستای اکبریه که اینک در قلب بیرجند و در اطراف عمارت و باغ اکبریه است قبلا (حدود 40 سال قبل) در سه کیلومتری جنوب شرقی بیرجند که محل سکونت شوکت الملک بود قرار داشت که امروزه جنبه روستا بودن خود را از دست داده و جزو شهر شده است.
به فاصله کمی از دیوار شمالی باغ اکبریه حوضی بود که به نام این ده شهرت داشت.
اکبریه را کلاته سرکار هم می گفتند.
بنا به گفته آقای جنتی از کارمندان موزه میراث فرهنگی، در قدیم روستای اکبریه بین 20تا 25 هکتار بوده است که در حال حاضر فقط در 13 هکتار آن بافت قدیمی باقی مانده است.
در ادامه بیشتر با این محله که روستایی در دل شهر است آشنا می شویم.
وقتی وارد این محله می شویم، بافت قدیمی منزل آن، صدای مرغ و خروس، درختان توت و کاج، آرامش و هوای پاکیزه اش، آثار قنات و کاریزش یادآور حال و هوای خاص مناطق روستایی است.
در واقع به غیر از باغ اکبریه که عظمت و شکوهش را در مقابل تمام آثار تاریخی به جا مانده به نمایش می گذارد، دیگر آثار تاریخی این محله، احساس مسئولیت مردم و مسئولان را در این زمینه می طلبد تا زمینه برای جذب گردشگر و رونق اقتصادی این محله را فراهم کند.
با وجود اینکه رستوران سنتی شمس العماره و بافت قدیمی منزل غلامیان و دیگر منازل این محله و بازارچه سنتی و چایخانه های سنتی این محدوده بر اهمیت این محله افزوده است، اما مشکلات خاص خود را دارد که توجه جدی مسئولان را می طلبد.
خیابان ها و کوچه های خاکی، عدم نظافت و جمع آوری زباله ها، خشک شدن درختان و نابودی بافت تاریخی و قدیمی از بدیهیات مسأله دار این محله است که چیزی جز تأسف را برای این منطقه که پتانسیل گردشگری زیادی را برای شهرمان دارد برای ما ایجاد نمی کند.

** ساختار الگویی باغ اکبریه:
این باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصر به فرد دارد: اول در مسیر عبور جوی آب قرار دارد.
دوم اینکه با دیوارهای بلند محصور است و سوم در داخل باغ، عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد.
این باغ ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد به طوریکه در مسیر خروجی قنات ها شکل گرفته است و چون حفر قنات و علوم وابسته به آن به طریقی تجربی به دست مقنی های ایرانی برای اولین بار صورت گرفته است، از این رو شکل گیری باغ در کنار قنات ها نیز از تفکرات و اندیشه ایرانیان سرچشمه گرفته است.
این سه مشخصه است که باغ های ایرانی را متمایز می کند. هنگامی که این باغسراهای ایرانی را جهانگردان اروپایی مشاهده کردند، آنها را با مشخصه و نام 'پرشین گاردن' وصف کرده اند.
باغ اکبریه با وسعتی در حدود 45 هزارو 69 متر مربع با شماره 2326 در 20 خردادماه سال 1378 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این باغ در بستری کوهستانی واقع شده و متشکل از 2 بنا است که قدیمی‎ترین آن ساختمانی متعلق به حشمت ا‎لدوله پدر ابراهیم شوکت‎الملک است که تاریخ احداث آن به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجاریه برمی‎گردد.
بنای دیگری که در این مجموعه واقع است ساختمان تشریفات است که شوکت الملک ساخته است.
این باغ به عنوان محل سکونت، پذیرایی و انجام امور دیوانی مورد استفاده قرار می گرفت به طوری که در لهجه محلی به (کلاته سرکار امیر) شهرت یافت.
بعد از درگذشت ابراهیم خان شوکت الملک، پسر وی اسدا... علم، وزیر دربار شاه، از این باغ به عنوان محل سکونت در برخی از ایام سال استفاده می‎کرد.
بنای مزبور را علم وقف آستان قدس رضوی کرد و بعدها در سال 1371 در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت.
این باغ نیز مانند سایر باغ های ایرانی دارای محوریت اصلی و تک محوری بودن باغ و وجود کوشکی در تقاطع محور عمود بر هم است که از ویژگی های باغ های ایرانی در تمامی شهرهای ایران بوده و بر اساس الگوی چهارباغ از دوران هخامنشی این طرح اجرا شده است.
الگوی اصلی چهارباغ به قدری ریشه در هنر و فرهنگ ایران دارد که در سایر هنرها نیز همچون هنر فرش بافی نیز الگوی چهار باغ و همان چلیپا دیده می شود.
ساخت این مجموعه از اوایل دوره قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام شده است.
این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‎ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی الیه شرقی، شامل دو طبقه است.
طبقه همکف که دو دالان و راهرو نسبتا طویل دارد و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اصطبل را برقرار می‎کند.
عمارت مرکزی در جبهه غربی و با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریبا به عنوان هسته مرکزی باغ به حساب می‎آید از تزیینات و چشم‎انداز بسیار عالی برخوردار است.
این کوشک در دو طبقه ساخته شده است که دارای تزیینات منبت، مشبک و نیز ارسی با شیشه‎های رنگی، تزیینات گچی با طرح های اسلیمی و هندسی است.
وجود درختان بلند قامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابان های منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوات باغ و نمای آن افزوده است.
باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچک تر از باغ شمالی است. این باغ به وسیله فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اصطبل احاطه شده است.
یکی از عناصر مهم، استخر نسبتا بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده است.
استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است.
باغ در زمین شیب دار ایجاد شده است، خطوط راست در طراحی باغ استفاده و عمارت در بلندترین قسمت باغ احداث شده است. یک جوی دائم اصلی و چند جوی فرعی ایجاد شده به گونه ای که صدای آن به گوش می رسد و رابطه نزدیکی با طبیعت ایجاد کرده است.
حد فاصلی بین عمارت و باغ وجود ندارد و همچنین از درخت های زیاد و سایه دار استفاده شده است و بیشترین قسمت باغ اختصاص به کاشت درختان میوه و گیاهان دارویی و زینتی دارد. درختان موجود در این باغ شامل کاج، انار و توت است و گوشه‎هایی از باغ گلهای تاج خروس به چشم می‎خورد.
از جبهه جنوبی این باغ ورودی به روستای اکبریه تعبیه شده است. هم اکنون بخش های مختلف این باغ و عمارت مورد استفاده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی است.
بخش احداث شده در اوایل دوره قاجار، به عنوان کتابخانه و دانشکده هنر دانشگاه بیرجند فعال است.
از بخش مرکزی که در دوره قاجار احداث شده به عنوان موزه باستانشناسی و مردمشناسی استفاده می شود.
در موزه حیات وحش این مجموعه، نمونه های شاخص، کمیاب و نادری از پوشش جانوری منطقه جنوب خراسان به ویژه شهرستان بیرجند، به معرض نمایش گذاشته شده است و کمیاب ترین گونه های پرندگان جنوب خراسان در این مجموعه قرار گرفته اند.
همچنین در موزه باستانشناسی و مردمشناسی باغ اکبریه که در طبقه همکف واقع شده است، بخشی از معیشت، آداب و رسوم، مشاغل و حرفه منطقه جنوب خراسان به نمایش گذاشته شده است.
بستن چند ردیف نخ های رنگی دور تنه درختان توت این محله:
در ابتدای ورود به این محله وجود چند ردیف نخ های رنگی بسته شده دور تنه درختان توت، توجه ام را به خود جلب کرد.
یکی از اهالی این محله گفت: متأسفانه درختان این محله به دلیل آب ندادن در حال خشک شدن هستند و از طرفی پای درختان نیز انباشته از زباله است.
تنها کاری که از سوی مسئولان در این مدت انجام شد، بستن چند ردیف نخ رنگی دور تنه درختان بود. وقتی دلیل این کار را پرسیدم در جواب گفتند: می خواهیم لباس تن درختان کنیم!!

** عدم نظافت و پاکیزگی محله اکبریه:
اهالی این محله از به موقع جمع نکردن زباله ها و نظافت محله شکایت داشتند.
یکی از بانوان این محله گفت: شهرداری به نظافت و پاکیزگی این محله توجه ندارد، گویا این محله جزء شهر نیست.
زباله ها را دیر از محل جمع آوری می کنند.
وی درخواست کرد که نگاهی به سطل زباله ابتدای خیابان بیندازم که داخل و بیرون سطل انباشت از زباله است و سه روز می گذرد که این وضعیت را دارد.
او در ادامه گفت: ادامه این روند یعنی جمع آوری نکردن به موقع زباله ها به خصوص با گرم شدن هوا، انتشار میکروب را برای اهالی این محله به دنبال خواهد داشت.
با گذر از بین درختان می توان زباله های انباشته شده در پای درختان را دید.
علاوه بر اینکه این محله توسط شهرداری نظافت نمی شود، متأسفانه هر عابری که از این محله رد می شود پلاستیک یا پسمانده خوراکی خود را پای درختان می اندازد.
این مسأله برای شهر و مردمانی که ادعای تمدن می کنیم، واقعا تأسف آور است.
به گفته یکی از اهالی این محله کوچه و خیابان ها به جز خیابان بیمارستان رازی و خیابان نمایشگاه خاکی و فاقد آسفالت است.
وی در ادامه گفت: برای آسفالت چندین بار به مراجع مربوطه رجوع کردیم اما جواب دادند به دلیل عدم نصب فاضلاب آسفالت نمی شود.
از نصب فاضلاب خیابان ها به جز منازل که هنوز فاضلاب نصب نشده است، یک سال می گذرد، البته قرار بوده در راستای بازارچه سنتی تا انتهای خیابان را سنگ فرش کنند اما هنوز کاری نکردند.
وی در ادامه گفت: مالکان منازل قدیمی حق تخریب و فروش این منازل را ندارند.
برخی از اهالی این محله که از لحاظ مالی توانایی داشتند، منازل خود را مرمت کردند اما برخی دیگر از این محله رفتند و منازلشان را اجاره دادند.
تنها در این مدت آقای غلامیان منزل خودش مرمت کرد تا مکانی برای جذب توریست و گردشگر شود.
تنها کاری که در این مدت میراث فرهنگی انجام داد، ساخت بازارچه سنتی است.
در این بازارچه به شکل ایوان درست شده که سرتاسر آن مغازه قرار دارد.

** درختان خشک این محله:
به گفته یکی از قدیمی های این محله، آب مصرفی این محله در گذشته از قنات بود.
منشأ این قنات از آب بند دره بود.
حوض انباری در این محله بود که آب قنات را ذخیره می کرد.
هنوز آثار این حوض انبار که در زیر ساختمان موزه قرار داشته یعنی در و پنجره آن از بیمارستان رازی مشخص است.
در حال حاضر قنات این محله خشک شده است.
البته چاهی در این محله است که آب فضای سبز کل شهر از این چاه است.
به گفته اهالی با وجودی اینکه درختان توت و کاج این محله در کنار چاه هستند اما متأسفانه به آنها آب داده نمی شود و بیشتر آنها خشک و قطع شدند.
وی در ادامه گفت: در این مدت افراد زیادی از نقاط مختلف شهر برای استفاده از سایه و توت خوردن به این محله می آیند، درختان توت این محله تنها توسط یک از پیرمردهای قدیمی این محله آبیاری می شود که اگر این شهروند احساس مسؤولیت نداشت مانند سایر درختان خشک یا قطع می شدند.

** امنیت:
اگرچه از لحاظ امنیت و آرامش قابل قیاس با دیگر محله های قدیمی شهر نیست اما به گفته اهالی مدتی است که چند منزل پاتوق افراد بزهکار شده است.
اگرچه نیروی انتظامی در این مدت نظارت دقیق و مرتب داشته است اما از بین بردن این مشکلات نیاز به اقدام اساسی ضروری دارد.

** چایخانه سنتی:
هم اکنون بسیاری از اماکن تاریخی فرهنگی بیرجند از جمله قلعه تاریخی بیرجند، عمارت شوکت آباد، باغ اکبریه، باغ و عمارت رحیم آباد برای جذب بازدید کننده تبدیل به چایخانه سنتی شده اند، چایخانه هایی که با عرضه خدمات مخلف بازدید کننده جذب می کنند.

** اماکن تاریخی برای جذب گردشگر برنامه ندارند
یکی از افراد مراجعه کننده به این مکان تاریخی و فرهنگی شهرستان بیرجند نیز اظهار داشت: متاسفانه برنامه های جالبی برای اماکن فرهنگی تدوین نشده و این امر سبب شده تا بازدید از اماکن تاریخی کاهش یابد و یا عمده بازدیدکنندگان آن جوانان بوده که نه برای بازدید بلکه برای کشیدن قلیان دور هم جمع می شوند.
همچنین با ورود به این اماکن تاریخی تنها پخش موسیقی سنتی آن جالب بوده و هیچ برنامه مفرح و فرهنگی برای آن لحاظ نشده است.
سایت ایرنا خراسان جنوبی www.irna.ir/skhorasan
کانال اطلاع رسانی : http://telegram.me/birjand
*7559* *خبرنگار- امیرشاهین نایبی فر*انتشاردهنده-
انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
0 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.