در باغ ایرانی مانند معماری ایرانی هیچ چیز بی مورد وجود ندارد، آنچه مفید و لازم است زیبا عرضه می شود و جلوه ای از کمال و جمال دارد، در باغسازی مناطق گرم و خشک برای مقابله با گرمای طاقت فرسا و گزنده آفتاب شدید، سعی در ایجاد بیشترین سایه است.
در بخش گسترده ای از ایران، باغ پناهگاه به ستوه آمدگان از گرما و خشونت محیط و نیز سپر سرمای سرد و گرمای گرم کویر است.
اکثر باغ های تاریخی خراسان جنوبی دارای دو فضای مجزای معماری و 2 محیط باغ آرایی شده در اضلاع شمال و جنوب هستند که هرکدام کاربری خاص خود را داشته اند.
ایجاد خیابان در محدوده میانی باغ و نحوه دسترسی به کوشک و عمارت اصلی باغ هر کدام متفاوت از دیگری صورت گرفته و باغ ها به گونه ای طراحی شده اند که در هر دوره ای، بدون دخل و تصرف کلی در باغ آرایی، امکان گسترش و فضا سازی در آنها ممکن شده است.
استفاده از فضای شهری به عنوان باغ میدان و محل تفریح و تفرج و تعاملات اجتماعی از دوره صفویه در شهرهای ایران آغاز شد که می توان این باغ ها را در نواحی مختلف مشاهده کرد.
این باغ ها که به تعداد زیادی در داخل شهر بیرجند و روستاهای اطراف پراکنده اند، روزگاری نه چندان دور محل سکونت و مامن امرای محلی و اعیان و اشراف بودند.
باغ ها و عمارت های اکبریه، رحیم آباد، معصومیه، بهلگرد، امیرآباد، علی آباد، شوکت آباد و ارگ کلاه فرنگی در بیرجند و قلعه باغ در مود سربیشه نمونه ای از این باغ ها است.
در این میان مجموعه « باغ و عمارت اکبریه بیرجند» که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده بیش از همه نگاه پرسشگر هر بیننده ای را به سوی خود جلب می کند.
این باغ و عمارت در زمینی به مساحت هشت هزار متر مربع با بناهایی در چند طبقه مجزا ساخته شده و تزیینات بنا شامل تالار آینه و میانخانه گنبد عرقچین و تزیینات مقرنس و رسمی بندی است.
این مجموعه با کاربرد مسکونی و حکومتی متعلق به دوره زندیه تا اوایل پهلوی است که قسمتی از ساختمان ها و اندرونی آن به اعضای خانواده علم، اختصاص داشته و قسمت مرکزی آن بویژه امور دیوانی و حکومتی بوده است.
بخش مرکزی این مجموعه نیز که بنای حکومتی بوده در دو طبقه مجزا به عنوان موزه باستان شناسی و مردم شناسی بیرجند مورد استفاده قرار می گیرد.
« باغ و عمارت رحیم آباد» نیز در داخل روستای رحیم آباد بیرجند قرار گرفته و از بناهای دوره قاجار به شمار می رود.
این مجموعه شامل بخش های متعددی از جمله عمارت اصلی با راهروها و اتاق های متعدد، اصطبل و حوض خانه با گنبدی کلاه فرنگی است.
عمارت رحیم آباد دارای سه تالار بزرگ است که از نظر کاربردی به عنوان پذیرایی از میهمانان و تشریفات استفاده می شد و دارای تزیینات مقرنس، آینه کاری و گچ بری است.
درها و پنجره های تالار با کتیبه هایی به شکل هلالی و تزیینات مشبک با طرح اسلیمی بوده که استفاده از شیشه های رنگی بر زیبایی آن افزوده است.
« باغ و عمارت بهلگرد» نیز در 15 کیلومتری شرق بیرجند، شامل دو باغ، دو عمارت، اصطبل ، محل سکونت خدمه و یخدان طبیعی به شمار می رود.
طبقه اول این عمارت دارای چهار ستون دایره ای آجری است که مهمترین عناصر تزیینی باغ را در خود جای داده است.
باغ و عمارت شوکت آباد هم در فاصله پنج کیلومتری شرق بیرجند شامل بخش های متعددی است که هر بخش تزیینات خاص خود را داشته و حوض خانه آن دارای بیشترین ویژگی های معماری و تزیینی است.
از عناصر معماری مهمی که مربوط به این مجموعه است و در فاصله 500 متری باغ قرار دارد، یخچال طبیعی بوده که از خشت و گل ساخته شده و بخشی از آن به رستوران سنتی تغییر کاربری یافته است.
« باغ و عمارت معصومیه» هم در غرب بیرجند در دوره پهلوی ساخته شده و معماری آن به گونه ای طراحی شده که نمای اصلی عمارت در آب استخر مقابل آن کاملا بازتاب داشته بطوری که عمارت چهل ستون اصفهان را تداعی می کند.
تمام فضاها و اتاق های این عمارت همچون سایر بناهای تاریخی به یکدیگر راه دارند و ورود به داخل ساختمان از هر عمارت میسر است.
در این عمارت علاوه بر باغ اصلی دو باغ دیگر هم به چشم می خورد که در یکی از آنها عمارتی ساده خودنمایی می کند و دیگری فاقد عمارت است.
« باغ و عمارت شوکت آباد» هم در فاصله پنج کیلومتری شرق بیرجند شامل بخش های متعددی است که هر بخش تزیینات خاص خود را داشته و حوض خانه آن دارای بیشترین ویژگی های معماری و تزیین است.
از عناصر معماری مهم که مربوط به این مجموعه است و در فاصله 500 متری باغ قرار دارد، یخچال طبیعی بوده که از خشت و گل ساخته شده و بخش از آن به رستوران سنت تغییر کاربری یافته است.
« باغ و عمارت مود» (قلعه باغ) واقع در شهرستان سربیشه از آثار مربوط به دوره زندیه و قاجار با مساحت 60 هزار و 270 متر مربع دارای یک حصار و بیست برج مدور است که با فاصله های مشخصی در حصار باغ قرار دارند.
علاوه بر برج ها، یک خندق به عرض تقریبی 10 متر در دور تا دور حصار حفر شده و دفاع از قلعه را آسانتر می کرده است؛ ورودی اصلی باغ در میانه ضلع شمالی آن قرار دارد و در دو طرف ورودی، دو برج و دو اتاق کوچک جهت سکونت نگهبانان دیده می شود.
در داخل قلعه بقایایی از یک بنای قدیمی، عمارتی تشریفاتی ، شامل چند ایوان، بقایای یک هشتی، راهروها و اتاق ها بر جای مانده است.
در مرکز این باغ عمارتی قرار دارد که ویژگی های معماری آن متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است.
مدیر پایگاه باغ های تاریخی خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون 119 باغ تاریخی در استان شناسایی شده اند که از این تعداد 65 باغ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از این میان باغ اکبریه بیرجند نیز در فهرست میراث جهانی قرار گرفته است.
محمد علی جنتی فر افزود: از 28 اسفند ماه پارسال تا پنجم فروردین ماه 96 به جز باغ گلشن طبس، بیش از 8 هزار نفر از باغ های تاریخی استان بازدید کردند که بیشتر آمار مربوط به باغ جهانی اکبریه بیرجند با 6 هزار نفر است.
* 6054* خبرنگار و انتشاردهنده - مریم پنجابی*
انتهای پیام در بخش گسترده ای از ایران، باغ پناهگاه به ستوه آمدگان از گرما و خشونت محیط و نیز سپر سرمای سرد و گرمای گرم کویر است.
اکثر باغ های تاریخی خراسان جنوبی دارای دو فضای مجزای معماری و 2 محیط باغ آرایی شده در اضلاع شمال و جنوب هستند که هرکدام کاربری خاص خود را داشته اند.
ایجاد خیابان در محدوده میانی باغ و نحوه دسترسی به کوشک و عمارت اصلی باغ هر کدام متفاوت از دیگری صورت گرفته و باغ ها به گونه ای طراحی شده اند که در هر دوره ای، بدون دخل و تصرف کلی در باغ آرایی، امکان گسترش و فضا سازی در آنها ممکن شده است.
استفاده از فضای شهری به عنوان باغ میدان و محل تفریح و تفرج و تعاملات اجتماعی از دوره صفویه در شهرهای ایران آغاز شد که می توان این باغ ها را در نواحی مختلف مشاهده کرد.
این باغ ها که به تعداد زیادی در داخل شهر بیرجند و روستاهای اطراف پراکنده اند، روزگاری نه چندان دور محل سکونت و مامن امرای محلی و اعیان و اشراف بودند.
باغ ها و عمارت های اکبریه، رحیم آباد، معصومیه، بهلگرد، امیرآباد، علی آباد، شوکت آباد و ارگ کلاه فرنگی در بیرجند و قلعه باغ در مود سربیشه نمونه ای از این باغ ها است.
در این میان مجموعه « باغ و عمارت اکبریه بیرجند» که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده بیش از همه نگاه پرسشگر هر بیننده ای را به سوی خود جلب می کند.
این باغ و عمارت در زمینی به مساحت هشت هزار متر مربع با بناهایی در چند طبقه مجزا ساخته شده و تزیینات بنا شامل تالار آینه و میانخانه گنبد عرقچین و تزیینات مقرنس و رسمی بندی است.
این مجموعه با کاربرد مسکونی و حکومتی متعلق به دوره زندیه تا اوایل پهلوی است که قسمتی از ساختمان ها و اندرونی آن به اعضای خانواده علم، اختصاص داشته و قسمت مرکزی آن بویژه امور دیوانی و حکومتی بوده است.
بخش مرکزی این مجموعه نیز که بنای حکومتی بوده در دو طبقه مجزا به عنوان موزه باستان شناسی و مردم شناسی بیرجند مورد استفاده قرار می گیرد.
« باغ و عمارت رحیم آباد» نیز در داخل روستای رحیم آباد بیرجند قرار گرفته و از بناهای دوره قاجار به شمار می رود.
این مجموعه شامل بخش های متعددی از جمله عمارت اصلی با راهروها و اتاق های متعدد، اصطبل و حوض خانه با گنبدی کلاه فرنگی است.
عمارت رحیم آباد دارای سه تالار بزرگ است که از نظر کاربردی به عنوان پذیرایی از میهمانان و تشریفات استفاده می شد و دارای تزیینات مقرنس، آینه کاری و گچ بری است.
درها و پنجره های تالار با کتیبه هایی به شکل هلالی و تزیینات مشبک با طرح اسلیمی بوده که استفاده از شیشه های رنگی بر زیبایی آن افزوده است.
« باغ و عمارت بهلگرد» نیز در 15 کیلومتری شرق بیرجند، شامل دو باغ، دو عمارت، اصطبل ، محل سکونت خدمه و یخدان طبیعی به شمار می رود.
طبقه اول این عمارت دارای چهار ستون دایره ای آجری است که مهمترین عناصر تزیینی باغ را در خود جای داده است.
باغ و عمارت شوکت آباد هم در فاصله پنج کیلومتری شرق بیرجند شامل بخش های متعددی است که هر بخش تزیینات خاص خود را داشته و حوض خانه آن دارای بیشترین ویژگی های معماری و تزیینی است.
از عناصر معماری مهمی که مربوط به این مجموعه است و در فاصله 500 متری باغ قرار دارد، یخچال طبیعی بوده که از خشت و گل ساخته شده و بخشی از آن به رستوران سنتی تغییر کاربری یافته است.
« باغ و عمارت معصومیه» هم در غرب بیرجند در دوره پهلوی ساخته شده و معماری آن به گونه ای طراحی شده که نمای اصلی عمارت در آب استخر مقابل آن کاملا بازتاب داشته بطوری که عمارت چهل ستون اصفهان را تداعی می کند.
تمام فضاها و اتاق های این عمارت همچون سایر بناهای تاریخی به یکدیگر راه دارند و ورود به داخل ساختمان از هر عمارت میسر است.
در این عمارت علاوه بر باغ اصلی دو باغ دیگر هم به چشم می خورد که در یکی از آنها عمارتی ساده خودنمایی می کند و دیگری فاقد عمارت است.
« باغ و عمارت شوکت آباد» هم در فاصله پنج کیلومتری شرق بیرجند شامل بخش های متعددی است که هر بخش تزیینات خاص خود را داشته و حوض خانه آن دارای بیشترین ویژگی های معماری و تزیین است.
از عناصر معماری مهم که مربوط به این مجموعه است و در فاصله 500 متری باغ قرار دارد، یخچال طبیعی بوده که از خشت و گل ساخته شده و بخش از آن به رستوران سنت تغییر کاربری یافته است.
« باغ و عمارت مود» (قلعه باغ) واقع در شهرستان سربیشه از آثار مربوط به دوره زندیه و قاجار با مساحت 60 هزار و 270 متر مربع دارای یک حصار و بیست برج مدور است که با فاصله های مشخصی در حصار باغ قرار دارند.
علاوه بر برج ها، یک خندق به عرض تقریبی 10 متر در دور تا دور حصار حفر شده و دفاع از قلعه را آسانتر می کرده است؛ ورودی اصلی باغ در میانه ضلع شمالی آن قرار دارد و در دو طرف ورودی، دو برج و دو اتاق کوچک جهت سکونت نگهبانان دیده می شود.
در داخل قلعه بقایایی از یک بنای قدیمی، عمارتی تشریفاتی ، شامل چند ایوان، بقایای یک هشتی، راهروها و اتاق ها بر جای مانده است.
در مرکز این باغ عمارتی قرار دارد که ویژگی های معماری آن متعلق به اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است.
مدیر پایگاه باغ های تاریخی خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون 119 باغ تاریخی در استان شناسایی شده اند که از این تعداد 65 باغ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از این میان باغ اکبریه بیرجند نیز در فهرست میراث جهانی قرار گرفته است.
محمد علی جنتی فر افزود: از 28 اسفند ماه پارسال تا پنجم فروردین ماه 96 به جز باغ گلشن طبس، بیش از 8 هزار نفر از باغ های تاریخی استان بازدید کردند که بیشتر آمار مربوط به باغ جهانی اکبریه بیرجند با 6 هزار نفر است.
* 6054* خبرنگار و انتشاردهنده - مریم پنجابی*
کپی شد
