سنت حسنه «چراغ برات» با قدمتی هزار ساله که در سه شب و روز یازدهم تا چهاردهم شعبان از گذشته‌ها در خراسان بزرگ برگزار می‌شود، ریشه دینی نداشته و در دوران حضور اسلام در ایران مورد تایید پیشوایان دینی قرار نگرفته است.
اما این سنت حسنه متعلق به ایران باستان به سبب عجین شدن با دین مبین اسلام تاکنون با هیچ مخالفتی از سوی مراجع دینی روبه‌رو نشده است.
مردم خراسان جنوبی بر این باورند در روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم شعبان، زندگان با احسان برای مردگان تلاش میکنند تا برات آزادی آنان را از آتش جهنم کسب کند و با توسل به حضرت ولیعصر (عج) آزادی خود از آتش جهنم را خواستار می‌شوند.
اعتقاد اغلب مردم خراسان جنوبی بر این است که در این ایام سرنوشت رقم می‌خورد، به طوری که در نقاط روستایی استان در شب پانزدهم نیمه شعبان به پشت بام رفته و در مهتاب ایستاده و به سایه خود نگاه کرده و دست به دعا برمی‌دارند.
اقشار مختلف مردم به ویژه کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند در این روز با حضور در مزار اموات ضمن درخواست آمرزش و زنده نگهداشتن یاد و خاطره درگذشتگان، آنان را در برکات میلاد یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) شریک می‌سازند.
برات غریبان، برات اسرا، برات مسافران، برات زنده‌ها و برات مرده‌ها از عناوینی است که برای این سه روز در نقاط مختلف خراسان جنوبی استفاده می‌شود که از این میان برات مرده ها در ۱۴شعبان برگزار می‌شود.
پخت انواع نان‌های سنتی مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و پخش آن در بین مردم به ویژه کودکان از مراسم ایام برات در شهرهای خراسان جنوبی است، مردم این منطقه از کشورمان اعتقاد دارند پخت این خوراکیها باید قبل از غروب آفتاب صورت گیرد.
در غروب روز سیزدهم شعبان کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده‌اند اقدام به پخت نوعی نان سنتی به نام روغن جوشی کرده و آن را بین مردم تقسیم میکنند.
در روز ۱۴شعبان که به برات مرده‌ها شهرت دارد مردم با حضور بر سر قبور خویشاوندان، خواندن فاتحه و پخش شیرینی، شکلات، میوه و نان‌های سنتی یاد و خاطره عزیزانشان را گرامی می‌دارند.
در این روز کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند با پهن کردن فرش و پخش انواع خوراکی و خواندن روضه یاد و خاطره تازه گذشته را گرامی می دارند، قرائت قرآن و فاتحه نیز در این راستا هدیه‌ای است که از سوی مردم نثار روح درگذشتگان می‌شود.
اما امسال برات همچون عید نوروزی که گذشت رنگ و بوی غریب دارد و به دلیل شیوع ویروس کرونا مسلم اجرای آن به شکل سال های قبل با تدابیر بهداشتی منافات دارد.
هرگونه تجمع به نفع مردم نیست
استاندار خراسان جنوبی نیز در این خصوص تاکید دارد که براساس پروتکل‌های بهداشتی، هرگونه تجمع به نفع مردم نیست و آسیب پذیری به همراه دارد.
محمد صادق معتمدیان ضمن قدردانی از همراهی مردم در جدی گرفتن توصیه‌های بهداشتی و در خانه ماندن، برای اجرای موفق طرح فاصله‌گذاری اجتماعی، گفت: اگرچه روز «برات» از رسومات ارزشمند استان است اما در شرایط فعلی، با توجه به تاکیدات ستاد ملی کرونا مبنی بر آسیب‌زا بودن هر گونه تجمع، حضور مردم در آرامستان‌ها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
وی همچنین با اشاره به فعالیت گروه‌های مختلف در جذب کمک‌های مردمی متذکر شد: براساس اعلام وزارت کشور، در شرایط فعلی، در بحث جمع آوری کمک‌های مردمی، محوریت با مجمع خیرین سلامت است.
چراغ برات را در خانه بیفروزیم
فرماندار بیرجند هم با انتشار مطلبی در صفحه اینستاگرامش از مردم خواست امسال چراغ برات را در دل ها و خانه ها برای شهدا و اهل قبور روشن کنند.
علی ناصری در این مطلب گفت: مراسم آیینی جراغ برات در خراسان قدمتی دیرینه دارد و آنچه در روز چهاردهم شعبان و در آستانه شب نیمه شعبان در جای جای استان خراسان از جمله شهرستان بیرجند برگزار می‌شود سال‌هاست که از حالت سادگی و معنویت خود خارج شده و حضور بر سر مزار درگذشتگان به صورت یک امر پر تجمل و اسراف و مشکلات متعدد بهداشتی در آمده بود که با حضور بی‌شمار متکدیان حرفه‌ای، عملا خیرات برای اهل قبور را به محلی برای اسراف و تجمل‌گرایی و متاسفانه گاهی نمایش مدهای لباس تبدیل کرده بود.
وی افزود: سال‌ها است که متولیان مذهبی، فرهنگی و بهداشتی و متصدیان اداری امور بر اصلاح این شیوه منسوخ خیرات و هدایت مبالغ صرف شده بی‌شمار در این مراسم به سوی خیریه ها و نهادهای حمایتی برای بهره‌مندی اقشار آسیب‌پذیر و نیازمندان واقعی تاکید میکنند.
فرماندار بیرجند گفت: حال که ویروس منحوس کرونا ما را از همه اجتماعات محروم کرده چه خوب است که این عادت های غلط و پیرایه‌های بسته شده به آیین کهن و نیک روز برات را کنار گذاریم.
وی تاکید کرد: امسال از درون خانه‌هایمان با ذکر فاتحه و اهدای تلاوت قرآن به روح شهدا و اهل قبور و اهدای کمک ها و نذورات به خیریه های معتبر و نهادهای حمایتی و نیز پرهیز از حضور در بهشت متقین به قطع زنجیره انتقال کرونا کمک کنیم تا نذورات هم هدفمند به نیازمندان واقعی برسد.
ورود وسایل نقلیه در روز برات به آرامستان‌ها ممنوع شد
رییس پلیس راهنمایی و رانندگی استان خراسان جنوبی هم گفت: ورود تمامی وسایل نقلیه در روز ۱۴ شعبان (برات) به آرامستان‌ها ممنوع است.
سرهنگ علیرضا عباسی افزود: در صورت رعایت نکردن رانندگان، پلیس مکلف به اعمال قانون به مبلغ ۵ میلیون ریال و توقیف یک ماهه خودرو به دلیل تردد غیرضروری در مکان از قبل تعیین شده برابر مصوبات ستاد مدیریت کرونا خواهد بود.
وی از همه هم استانی‌ها خواست برای حفظ سلامت عمومی، امسال از عزیمت به آرامستان‌ها خودداری کنند.
اما اکنون که شرایط حضور در آرامستان‌ها فراهم نیست نهادهای حمایتی و تشکل‌های مردمی آماده دریافت از راه دور نیات و نذورات مردم برای این مناسبت هستند.
کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی نیز به عنوان یکی از نهادهای حمایتی امسال با طرح ویژه به نام صدقه سلامتی امام زمان(عج) قصد ساماندهی نذورات مردم در روز برات را دارد.
در قالب این طرح مردم می‌توانند با استفاده از روش‌های پرداخت الکترونیک نذورات خود را با نیت صدقه برای سلامتی امام زمان (عج) واریز کرده تا صرف نیازمندان شود.
استفاده از تلفن همراه با کد # ۳ * ۰۵۶*۸۸۷۷* ، شماره گیری ۰۹۶۸۸۷۷، اپلیکشن‌های ثنا، بام، بله، سکه و شماره کارت بانکی ۶۰۳۷۹۹۱۸۹۹۹۵۸۸۹۰ برای واریز کمک های مردم در روز برات اعلام شده است.
همچنین امسال ۱۸ تشکل مذهبی در بیرجند و مجمع خیرین سلامت خراسان جنوبی نذورات مردم برای روز برات را جمع‌آوری میکنند.
