حدود ۱۳ سال پیش هنر توبافی (حوله‌بافی) با تلاش‌های زیاد از پستوهای خاک گرفته خانه‌های خراشاد بیرون کشیده شد و سال ۹۵ به ثبت ملی رسید. همان حوله‌هایی که روزی زنان خراشاد بعد از گذشته قرن‌ها فراموشی از زنده شدن آن خجل بودند که مبادا به عنوان بافنده از سوی دیگران تمسخر شوند سری در سرها پیدا کرد و به روزی رسید که کوچک و بزرگ، با سواد و بی‌سواد همه و همه شوق دوباره نشستن پای دار توبافی را به دل راه دادند.
طولی نکشید که صدای چلیک چلیک، توبافی نه تنها در خراشاد بلکه در تمام استان خراسان جنوبی پیچید. اراده‌های محکم زنان خراشاد که پدال‌های توبافی را محکم به زمین می‌کوبید این هنر را به ثبت جهانی رساند و از آن تاریخ یک سال می‌گذرد.
پنجم آذرماه سال ۹۷ براساس اعلام شورای جهانی صنایع دستی، روستای خراشاد به عنوان روستای جهانی توبافی، شهر آباده از استان فارس به عنوان شهر جهانی منبت و شهر میبد از استان یزد به عنوان شهر جهانی زیلو ثبت جهانی معرفی و اعلام شد.
تولید سخت، فروش عالی، سود کم
مدیرعامل شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد که ناجی این هنر قدیمی از دستبرد فراموشی بود و تلاش‌های زیادی برای جهانی شدن آن کرده است در خصوص حال و روز حوله‌بافی خراشاد بعد از گذشت یک سال به خبرنگار ایرنا گفت: بعد از اینکه حوله‌بافی خراشاد ملی و سپس جهانی شد جمعه بازاری در این روستا شکل گرفت که فروش حوله را بسیار رونق داد.
فاطمه ذاکریان اظهار داشت: پیش از تشکیل این جمعه بازار هر هفته حوله‌های بافته شده در روستا را جمع آوری و برای فروش به شهر منتقل می‌کردم اما اکنون نه تنها از خراشاد حوله‌ای به شهر نمی‌آورم بلکه از تولید کارگاه‌های مستقر در بیرجند هم برای فروش به روستا می‌برم.
وی افزود: این فروش نه تنها در داخل استان بلکه برای مسافران و گردشگران داخلی و خارجی هم جذاب بود از همین رو رغبت خرید به دستبافته‌های این روستا زیاد شده است.
این فعال هنر دستی حوله‌بافی گفت: اما به خاطر نوسانات ارز، قیمت نخ هر روز رو به افزایش است به طوری که سال‌های گذشته حوله بافی برای تولید کننده سود بیشتری داشت ولی در یک سال اخیر سود این تولید کمتر شده است.
وی ادامه داد: قبلا نخ مورد نیاز با کیلویی ۱۴ تا ۱۷ هزار تومان خریداری می‌شد اما الان این قیمت به ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم نخ رسیده است.
ذاکریان با بیان اینکه تولید کننده برای حفظ مشتری نمی‌تواند قیمت را زیاد افزایش دهد گفت: اکنون تولید حوله، سود قبلی را ندارد زیرا در یک سال اخیر تولیدکنندگان بیشتر به خود فشار می‌آوردند و مجبور هستند بیش از قبل تولید کنند تا با قیمت فعلی به متوسط درآمد قبلی خود برسند.
وی یکی از اثرات جهانی شدن حوله خراشاد را افزایش استقبال برای آموزش این هنر عنوان کرد و افزود: تعداد کارگاه‌های روستای خراشاد به همان شکل قبل است اما در شهر تعداد متقاضیان آموزش زیاد شده و حتی فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف به این شغل روی آورده‌اند.
مدیرعامل شرکت تعاونی روستایی زنان خراشاد با بیان اینکه در یک سال گذشته نه تنها کارگاه تعطیل نداشتیم بلکه روز به روز بر تعداد دستگاه‌ها افزوده شده است تصریح کرد: در سطح شهر به طور میانگین ماهانه بین ۱۰ تا ۱۵ نفر آموزش داده می‌شود که بعدا می‌توانند کارگاه زده و مشغول به کار شوند.
وی با اشاره به مشکل نبود بازارچه دائمی در روستای خراشاد گفت: پیگیری‌هایی زیادی از سوی میراث فرهنگی صورت گرفته ولی مشکل زمین باعث شده بود که هنوز به نتیجه نرسد.
ذاکریان با تاکید بر اهمیت وجود بازارچه در فروش تولیدات روستا اظهار داشت: بودن این بازارچه در روستا باعث جذب گردشگران زیادی خواهد شد که نه تنها برای روستا بلکه استان و روستاهای همجوار هم از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند که امید است زودتر به نتیجه برسد.
وی مشکل تامین مواد اولیه را از دیگر مشکلات عنوان کرد و افزود: قبلا نخ مورد نیاز را از استان‌های دیگر تامین می‌کردیم اما از یک سال گذشته نساجی فردوس نخ تولید کنندگان حوله را تامین می‌کند.
این فعال صنایع دستی روستای خراشاد با اشاره به افزایش تنوع محصولات توبافی بیان کرد: قبلا این تولیدات به شکل حوله بود اما اکنون به عنوان پارچه تولید می‌شود که کاربردهای متفاوتی دارد لذا تولید متناسب با نیاز بازار و سلیقه مشتری پیش می‌رود.
وی با بیان اینکه مهمترین مشکل فعالان این حوزه افزایش قیمت نخ است افزود: این مهم تاثیر زیادی در تولید داشته است و نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که هفته آینده همین قیمت خواهد بود یا نه؟
ذاکریان با تاکید بر اینکه ایجاد کارخانه تولید نخ در روستا موجب می‌شود قیمت مواد اولیه کاهش یابد گفت : البته اگر با کارخانه‌های نساجی به عنوان سهام‌دار وارد مذاکره شویم شاید بتوان تا یک سال با قیمت ثابت مواد اولیه را تهیه کنیم اما شرکت تعاونی زنان توان مالی خرید سهام چنین کارخانه‌های بزرگی را ندارد.
وی پیشنهاد داد: اگر بتوان یک دستگاه کوچک تولید نخ به خراشاد منتقل کرد آنوقت می‌توان با نظارت بر مرغوبیت نخ مانور بیشتری روی بازارهای جهانی داد و از سوی هزینه‌های تولید هم کاهش می‌یابد.
خراشاد، همچنان چشم به راه جشن جهانی شدن
رئیس شورای اسلامی روستای خراشاد نیز در خصوص مشکل تامین مواد اولیه تولیدکنندگان این روستا به خبرنگار ایرنا گفت: زیرساخت‌های لازم برای ایجاد کارخانه نساجی در خراشاد فراهم است و می‌تواند در منطقه صنعتی روستا زمین مورد نیاز را تامین کنیم.
مسعود پورصدری افزود: ایجاد چنین کارخانه‌ای مستلزم سرمایه‌گذاری است که اگر حمایت‌های لازم از سوی دولت انجام شود و این کار برای سرمایه‌گذار توجیه اقتصادی داشته باشد می‌توانیم بخش خصوصی را برای این مهم پای کار بیاوریم.
وی با اشاره به افزایش خرید حوله خراشاد در سطح بازارهای داخلی و خارجی اضافه کرد: شرکت در نمایشگاه‌های مختلف موجب شده که این صنعت دستی بیشتر شناخته شود.
رئیس شورای اسلامی روستای خراشاد به راه‌اندازی یک فروشگاه اینترنتی برای معرفی بیشتر حوله‌بافی خراشاد اشاره کرد و افزود: بعد از ثبت جهانی حوله‌بافی حضور گردشگران داخلی و خارجی برای بازدید از کارگاه‌ها بیشتر شده است.
وی ادامه داد: هفته گذشته تیمی از گردشگران کشور استرالیا به روستای خراشاد سفر کردند که این دست بافته سنتی برایشان خیلی جذاب و قابل توجه بود.
پورصدری تاکید کرد: معرفی حوله خراشاد باعث رونق اقتصادی روستا شده به طوری که محصولات بلافاصله بعد از تولید به فروش می‌رسد در صورتی که پیش از این شاهد دپو تولیدات بودیم.
وی احداث کارخانه نخ‌ریسی و رنگرزی را از مهمترین نیازهای تولیدکنندگان برای کوتاه شدن دست واسطه‌ها عنوان کرد و افزود: در این خصوص برای جذب سرمایه‌گذار نیازمند همکاری بنیاد مسکن در بحث واگذاری زمین هستیم تا بتوانیم نخ با کیفیت را در روستا و بدون هیچ مشکلی مستقیم به دست تولید کننده برسانیم.
این عضو شورای اسلامی روستای خراشاد با بیان اینکه خرید مواد اولیه از طریق واسطه‌ها هزینه تولید را افزایش می‌دهد عنوان کرد: علاوه بر رونق تولید ثبت جهانی حوله بافی موجب رونق گردشگری نیز شده است به طوری که ۲ واحد بوم‌گردی در حال احداث است که تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.
وی یکی دیگر از مشکلات موجود در این روستای جهانی صنایع دستی را نبود زیرساخت اینترنت دانست و افزود: با توجه به وجود جمعه بازار این مشکل در روند فروش محصولات با دستگاه کارتخوان اختلال ایجاد می‌کند و از طرفی یکی نیاز مهم برای گردشگران خارجی است.
پورصدری یادآورشد: البته در این خصوص قول‌های مساعدی از سوی مسئولان داده شده که امیدواریم هر چه زودتر روستاهای جهانی خراشاد با فیبرنوری به اینترنت پر سرعت متصل شود.
وی با گلایه از به تاخیر انداختن جشن ثبت جهانی حوله خراشاد نیز گفت:چند نوبت برای برگزاری این جشن آماده شدیم اما هر بار به خاطر دلایل خاص که میراث فرهنگی می‌داند این جشن لغو شد لذا از مسئولان درخواست داریم که جشن را روز خاصی با حضور وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برگزار کنند.
این نماینده مردم خراشاد ادامه داد: لوح ثبت جهانی حوله بافی خراشاد روی دیوار میدان روستا نصب شده ولی هنوز افتتاح رسمی با حضور مقامات ارشاد انجام نگرفته است.
وی تاکید کرد: این مهم به طور جدی پیگیری شود تا موجب دلسردی اهالی روستا نباشد.
پورصدری به شکل تولید حوله در خراشاد اشاره کرد و گفت: شرکت هنر صنعت وزین روستای خراشاد در تمام ایام هفته فعال است ولی سایر کارگاه‌ها خانگی هستند که افراد درون منزل فعالیت می‌کنند.
وی با اشاره به مشکل ساخت بازارچه صنایع دستی در روستای خراشاد نیز افزود: در این ارتباط زمینی پیشنهاد و تغییر کاربری شده اما نیاز است برخی مشکلات پیش رو توسط استانداری و میراث فرهنگی تدبیر و حل شود.
رئیس شورای اسلامی روستای خراشاد ادامه داد: زمین مورد نظر در هزار و ۵۰۰ متر مربع پیش‌بینی شده که ۲۰ غرفه با تاسیسات جانبی بر اساس نقشه‌های آماده شده در آن ساخته می‌شود.
وی همچنین خواستار راه اندازی رشته حوله‌بافی در مقطع متوسطه و سپس کاردانی و کارشناسی شد و گفت: این مهم در عملی شدن توبافی و به روز شدن تکنیک‌های آن بسیار اثرگذار است که می‌تواند هنر ۳۰۰ ساله را به نسل‌های آینده نیز منتقل کند.
معرفی یک هنر جهانی نیازمند همکاری مردم
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی نیز با اشاره به مشکل بازارچه دائمی در روستای خراشاد به خبرنگار ایرنا گفت: از یک سال قبل درگیر تخصیص زمین برای این مهم در روستا هستیم که با توجه به وجود معارض متعدد با مشکل مواجه بود.
حسن رمضانی ادامه داد: بعد از تلاش‌های فراوان رضایت اهالی جلب و زمین مورد نظر از سوی بنیاد مسکن تغییر کاربری داده شده و آماده کلنگ‌زنی است.
وی بیان کرد: برای ساخت بازارچه دائمی در روستای جهانی حوله بافی ۲۰۰ میلیون تومان از سوی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در نظر گرفته شده اما تخصیص پیدا نکرده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با بیان اینکه مشکلی برای واگذاری به متقاضیان ساخت بازارچه وجود ندارد گفت: این بازارچه بعد از ساخت در اختیار تولید کنندگان قرار می‌گیرد تا از آن بهره‌برداری شود.
وی ادامه داد: شرکت تعاونی‌های موجود در روستا اگر متقاضی ساخت شوند ۵۰ درصد هزینه را می‌توانند تسهیلات دریافت کنند.
رمضانی هزینه ساخت این بازارچه را حدود ۳۵۰ میلیون تومان برآورد کرد و گفت: از زمانی که اعتبار تامین شود تقویم اجرایی آن شروع و ظرفیت یک سال به اتمام می‌رسد.
وی با اشاره به درخواست اهالی روستا مبنی بر احداث کارخانه نساجی نیز یادآور شد: این درخواست باید به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان ارایه شود تا موافقت اصولی آن را بتوانند اخذ کنند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه ساخت چنین کارخانه‌ای باید توجیه اقتصادی داشته باشد افزود: میراث فرهنگی متولی تامین نخ مورد نیاز نیست اما هماهنگی با نساجی فردوس انجام شده تا نیاز بافندگان را تامین کند.
وی پیشنهاد داد؛ اهالی روستای خراشاد برای اینکه بتوانند بهتر مواد اولیه را خریداری کنند با ایجاد یک تعاونی و تامین سرمایه در گردش وارد حوزه تهیه نهادهای تولید شوند، اما به صورت انفرادی هزینه‌های مواد اولیه بالا خواهد بود.
رمضانی در خصوص زمان برگزاری جشن جهانی‌شدن حوله بافی خراشاد نیز اظهار داشت: برای انجام این مهم منتظر سفر وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستیم که سفر به خراسان جنوبی در برنامه ایشان است.
وی با بیان اینکه بزرگترین تحول ثبت جهانی حوله بافی خراشاد معرفی این هنر در بازارهای ملی و جهانی است و تبدیل آن به یک برند بوده است گفت: برای اینکه این هنر همپای سایر هنرهای جهانی کشور از جمله زیلوی میبد راه خود را در بازارهای جهانی پیدا کند باید مردم نیز پای کار باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی افزود: اخیرا نمایشگاهی در چین برگزار شد که هزینه اقامت، رفت و آمد، هتل و غرفه برای یک نفر از خراشاد تامین شده بود تا شرکت کنند اما استقبال نشد و علت آن را هم خودشان می‌دانند.
وی ادامه داد: ما پیشنهاد دادیم یک نفر به عنوان مترجم و راهنما در زمینه بازاریابی نیز در این سفر شخص غرفه‌دار را همراهی کند که نیاز بود هزینه شخص دوم را خودشان تامین کنند اما همکاری صورت نگرفت.
