مهار روان آب برای گذر از کم آبی

به گزارش ایرنا، مهار و انحراف روان آب های سطحی و سیلاب بر روی پهنه سطحی زمین به منظور حفاظت و توسعه منابع طبیعی و بهبود کمی و کیفی منابع طبیعی زیرزمینی امری اجتناب ناپذیر است.
خراسان جنوبی 19 سال است که با خشکسالی دست و پنجه نرم می کند این در حالی است که در این مدت باران هایی می آمد و در چشم به هم زدنی تبدیل به روان آب شده اما مهار نمی شد.
خشکسالی های چندین ساله کمر کشاورزان را شکسته و سبب مهاجرت بخش زیادی از روستائیان به شهرها یا حاشیه های شهر شده است.
اکنون بعد از گذشت چند سال همه احساس وظیفه می کنند و نسبت به مهار روان آب ها، صرفه جویی در مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی و طرح های مختلف وارد میدان شده اند و خشکسالی سبب شده قدر آب را بهتر بدانیم.
نماینده ولی فقیه در خراسان جنوبی چندی پیش در دیدار با مدیرکل محیط زیست استان گفت: این استان جزو مناطق کم باران است و باید برای نگهداری روان آب ها برنامه ریزی شود در حالیکه مسئولان در این زمینه موفق عمل نکرده اند.
حجت الاسلام و المسلمین سید علیرضا عبادی افزود: همه در حفظ محیط زیست مسئول هستیم لذا باید نسبت به شیوه های بی رویه ای که سبب تخلیه سفره های آب زیرزمینی می شود کارشناسی شده برنامه ریزی کرد.
همه با آغاز فصل پاییز در انتظار باران هستند شاید با توجه به موقعیت اقلیمی خراسان جنوبی بارندگی ها مقداری با تاخیر انجام شود اما گاهی بارندگی های کم به صورت تگرگ و رگبار مشکل ساز شده و کنترل نکردن روان آب ها سبب جاری شدن سیلاب می شود.
یکی از روش هایی که می تواند از وقوع سیل و حوادث دیگر جلوگیری کند انجام عملیات آبخیزداری است که با اجرای آن علاوه بر جلوگیری از سیل و مهار روان آب ها سفره های آب زیرزمینی نیز تقویت می شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی هم گفت: حجم روان آب های استان سالانه 700 میلیون مترمکعب است اما تنها 80 میلیون مترمکعب آب مهار می شود.
علیرضا نصرآبادی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: تاکنون یکهزار و 750 بند گابیونی( توری فلزی )، بند خاکی و سازه برای مهار روان آب ها به کمک مردم و مسئولان در سطح استان ساخته شده است.
وی با بیان اینکه نصفی از مساحت استان را حوزه های آبخیز تشکیل می دهد گفت: در هفت میلیون و 500 هزار هکتار مساحت استان عملیات مهار روان آب ها در 850 هزار هکتار انجام شده است.
نصرآبادی بیان کرد: بر اساس برآوردی که در هشت سال گذشته انجام شده سالانه بین هشت تا 42 میلیون متر مکعب کنترل روان آب در طرح های آبخیزداری و سازه ها انجام شده است.
وی افزود: امسال 27 طرح آبخیزداری با اعتبار حدود 16 میلیارد تومان از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی در استان اجرا می شود که این پروژه ها در قالب چهار پروژه آبخیزداری بزرگ در 11 شهرستان استان اجرا خواهد شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی تاکید کرد: اگر این ردیف اعتباری تخصیص کامل یابد اقدامات اساسی در حوزه آبخیزداری استان انجام می شود که قابل مقایسه با تمام سال های گذشته نیست.
وی اظهار داشت: علاوه بر اعتبارات صندوق توسعه ملی، 40 میلیارد تومان از محل منابع ملی و تفاهم نامه استاندار خراسان جنوبی با سازمان جنگل ها و مراتع به این پروژه ها اختصاص می یابد.
نصرآبادی، کنترل سیلاب ها و روان آب ها، بهبود کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی، احیای مراتع و کاهش خسارت خشکسالی و جلوگیری از فرسایش های بادی را از اهداف اجرای این طرح ها ذکر کرد.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، برنامه هایی دیگری هم برای مهار روان آب ها در استان دارد که از جمله آنها می توان به انجام عملیات هلالی آبگیر، نهالکاری و افزایش پوشش گیاهی اشاره کرد.
در مناطق بیابانی وجود یا نبود بارش و یا کمبود بارندگی سرنوشت اغلب پروژه های بیابان زدایی را رقم می زند. در این صورت با اعمال مدیریت صحیح بهره برداری از حداقل روان آب های سطحی موجود در این مناطق می توان اثرپذیری از کمبود بارندگی و وقوع خشکسالی ها را به شدت کاهش داد.
یکی از راهکارهای اساسی در این زمینه اعمال مدیریت صحیح بهره برداری از رواناب های حاصل از بارندگی برای احیا و توسعه پوشش گیاهی در این مناطق است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی در این باره در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: رواناب 15 درصد مساحت استان در حوزه های آبریز پر باران وارد سدهای مخزنی شده و مهار می شود.
حسین امامی اظهار داشت: بخش عمده ای از روان آب ها در حوزه های پر باران استان مهار می شود و بخشی نیز باید در حوزه زیست محیطی رها سازی و وارد تالاب ها شود.
وی بیان کرد: حدود 30 درصد مساحت استان کویری است که هیچ موجود زنده ای ندارد لذا نمی توان روان آب ها را مهار کرد، بخشی از روان آب ها در سدهای تغذیه مصنوعی و بخشی نیز با همکاری کشاورزان و مردم مهار می شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی تاکید کرد: هدف ما مهار تمامی روان آب ها نیست چون بخش زیادی از آن باید صرف احیا و خودپالایی رودخانه ها و تالاب های استان شود.
وی عنوان کرد: این دیدگاه که باید در استان خشک و کم آب خراسان جنوبی تمامی روان اب ها مهار شود قابل قبول نیست و باید با اکوسیستم استان که بسیار حساس هم هست درست رفتار شود.
امامی با تاکید براینکه مهار روان آب ها سبب وقوع ریزگردها و ایجاد کانون های گرد و غبار می شود افزود: در صورتی که حق آبه تالاب ها و محیط زیست مهار شود باید منتظر وقوع معضلات دیگری در استان باشیم.
وی ادامه داد: برای مهار بخشی از روان آب ها در مناطق مختلف استان برنامه ریزی شده تا آسیبی به اکوسیستم و تالاب های پایین دست وارد نشود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان جنوبی میزان بارندگی های پاییز امسال را نرمال پیش بینی کرد و گفت: امید است امسال با ریزش بارش های به موقع تا حدودی بخشی از مشکلات خشکسالی های درازمدت استان کاسته شود.
وی یادآور شد: اینکه گفته می شود حجم زیادی از روان آب های استان مهار نشده و وارد کشور افغانستان می شود اصلا صحت ندارد چون تمام روان آب های مرزی عمدتا در سدهای رزه درمیان، فرخی قاین و سیاهو سربیشه ذخیره سازی می شود.
امامی اظهار داشت: فاز نخست عملیات اجرایی سد بندان شهرستان نهبندان با ظرفیت 5.5 میلیون متر مکعب ابتدای مهر ماه آغاز شده است.
وی ادامه داد: عملیات اجرایی این سد سال 91 متوقف شده بود اما اکنون حدود 10 میلیارد تومان هزینه دارد و در صورت تامین اعتبار تا 2 سال آینده به اتمام می رسد.
مهار روان آب ها در استان مرزی و کم باران خراسان جنوبی به قدری اهمیت دارد که امسال آستان قدس رضوی و قرارگاه شهید ناصری نیز به این موضوع ورود کرده اند.
بر اساس آخرین بررسی های انجام شده در قالب تدوین برنامه ملی مدیریت مناطق بیابانی کشور در سال 84 مساحت مناطق بیابانی ایران حدود 43.6 میلیون هکتار برآورد شده است.
میزان بارندگی سالانه در این مناطق به طور عمده از 50 تا 150 میلی متر و برخی اوقات تا 200 میلی متر متغیر است لذا می توان گفت حجم بارش های سالانه در این مناطق با احتساب 100 میلی متر بارندگی متوسط در تمام مناطق بیابانی کشور بر 43.6 میلیارد مترمکعب است.
استان مرزی خراسان جنوبی جزو استان های خشک و کم آب کشور است خشکسالی های 19 ساله سبب شده در برخی شهرستان های مرزی به ویژه نهبندان شاهد مهاجرت بیش از هفت هزار نفر به شهرها باشیم که با مدیریت صحیح و مهار روان آب های سطحی در مناطق بیابانی و روستا، احیای قنات ها و ایجاد سدهای خاکی و گابیونی تا حدودی از این معضل جلوگیری کرد.
گزارش از رقیه محمدی
7557 * 6054