کمپین «نه به خرید» جلوی دلالان می‌ایستد؟
تحلیلگران اقتصادی معتقدند در شرایط کنونی اقتصاد بیمار ایران نیازمند جراحی اساسی و عمیق است و کمپین‌های نه به خرید تنها در کوتاه‌مدت می‌تواند مرهمی بر اقتصاد ایران باشد.
به گزارش جی پلاس، اقتصاد ایران در طول چند هفته گذشته روزهای پرماجرایی را پشت سر گذاشت. افزایش قیمت‌های زنجیروار اقلام و کالاهای اساسی، داستان هر روزه مردم شده بود تا این‌که در 27 خرداد، علی کریمی در واکنش به گران شدن اجناس و کالاها، از مردم خواست تا یک‌بار برای همیشه با یکدیگر متحد شده و تا یک ماه از بازار خریداری نکنند؛ نه طلا، نه خودرو و نه هر کالای دیگری که گران شده است.
دنیا چه می‌کند؟
تجربه‌های مشابه در سایر کشورهای دنیا نشان داده که روش‌های اجتماعی مقابله با تدابیر سیاسی و اجتماعی روشی مدنی و کارآمد بوده و تمرین این روش‌ها برای پیشبرد اهداف اجتماعی و ملی حرکتی ضروری و کم‌هزینه و پرمنفعت است.
در دنیا کمپین‌های نخریدن، نمونه‌های زیادی دارد. کمپین چند روز اخیر «نخریدن» موافقان و مخالفان زیادی دارد و هر کدام دلایل خاص خود را دارند. اما نکته مهم این است که این کمپین، ماهیت اعتراض نسبت به سردمداران اقتصادی و سیاسی دارد. در این‌که مافیای خودرو انحصارهای غذایی و... در عمل نشان داده‌اند که به منافع ملی و هم‌نوع توجهی نداشته و در این‌که با یک درصد گران شدن کالاها در شرایطی که درآمدها ثابت است، قدرت خرید مردم کاسته می‌شود، تردیدی نیست.
وقتی قدرت خرید کم شد
در همین یک ماه اخیر با افزایش بهای برخی کالاها، قدرت خرید مردم کاهش یافته و انحصارات دولتی و غیردولتی در دست در جیب مردم برده و ناگهان موجودی جیب آنها کاهش یافته است. به اعتقاد برخی کارشناسان، چنین کمپینی تنها در مواردی که گرانی بی‌دلیل و غیرمنطقی بوده، ممکن است مفید و ثمربخش باشد. اگر گرانی دارای دلایل دیگری باشد، نه تنها تحریم خرید اثری در کاهش قیمت ندارد، بلکه باعث بدتر شدن وضعیت اقتصادی و رکود می‌شود.
به طور معمول موفقیت کمپین‌ها و حرکت‌های اجتماعی نیازمند بالا بودن سرمایه اجتماعی در جامعه است؛ در غیر این صورت کمپین شکست خواهد خورد. بنابراین در شرایط کنونی موفقیت این‌گونه حرکت‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
وقتی انتظارات تورمی بالا رفته است
در شرایطی که نرخ ارز در بازار رشد قابل توجه داشته، طبیعی است که به دلیل افزایش قیمت تمام شده، کالاهای وارداتی و کالاهایی که مواد اولیه وارداتی دارند، افزایش قیمت شدید داشته باشند. در شرایط افزایش نرخ ارز همواره انتظارات تورمی افزایش می‌یابد و مردم انتظار افزایش قیمت‌ها را دارند، بنابراین طبیعی است که پس‌انداز خود را تبدیل به کالای اساسی همچون مسکن و طلا می‌کنند.
با بالا رفتن شدید تقاضا نیز طبیعی است که قیمت‌ها افزایش پیدا کند. از سوی دیگر، با خروج آمریکا از برجام، نااطمینانی از آینده اقتصاد افزایش یافته و باز هم دلیل دیگری برای نگه نداشتن پول نقد ایجاد شده است. نرخ سود بانکی بالا در سال‌های اخیر باعث افزایش شدید نقدینگی شده است، اما با کاهش نرخ سود بانکی، بانک دیگر جذابیت لازم برای سپرده‌گذاری را ندارد و نقدینگی بالای محبوس شده پشت سد بانک‌ها به حرکت در آمده و سبب ایجاد تورم در بازارهای مختلف شده است، بنابراین افزایش نرخ ارز، افزایش نااطمینانی به آینده، خروج نقدینگی از بانک‌ها و افزایش انتظارات تورمی از یک‌سو باعث افزایش قیمت تمام شده کالاها و از سوی دیگر، سبب افزایش تقاضای آنها شده است. در نتیجه این اتفاقات، قیمت‌ها رشد داشته است.
البته در برخی موارد هم سودجویی گروهی باعث افزایش بی‌رویه قیمت‌ها شده و نمی‌توان منکر این موضوع شد. در آشفته بازار اقتصاد، سفته‌بازی و احتکار می‌تواند اختلال بیشتری در بازار ایجاد کند و به تورم نیز دامن بزند.
تحلیلگران اقتصادی معتقدند کمپین نه به خرید، مردم را به حقوق مصرف‌کننده آگاه می‌کند؛ چراکه ما گاهی اوقات به حقوق مصرف‌کننده آگاه نیستیم و بر این اساس، تحت تاثیر جو قرار می‌گیریم. برای مثال امروز اگر بگویند روغن نیست، همه می‌روند روغن می‌خرند یا اگر بگویند پودر لباسشویی یا صابون نیست، همه می‌روند صابون می‌خرند. این‌گونه انبارها تبدیل به انبارهای خانگی می‌شود.
به باور آنها، حرکتی شروع شده که جلوی دلال‌بازی را می‌گیرد. اگرچه این حرکت باید بسیار هوشمندانه باشد.
در حال حاضر بازار مسکن افزایش 30 تا 50 درصدی را تجربه کرده است که رکودی طولانی پشت سر می‌گذارد. شاید کمپین نه به خرید، بتواند بخشی از حباب قیمتی در این بازار را بترکاند. همان‌طور که تا حدی در روزهای گذشته در بازار خودرو شاهد بودیم که قیمت برخی خودروها کاهش قابل توجه داشتند.
اقتصاد ایران نیازمند جراحی اساسی است
در کل کمپین نخرید از این منظر که نوعی تمرین تغییر رفتار مردم باشد، در خور تحسین و تقدیر است. می‌توان گفت بخش عمده‌ای از این تلاطمات و رفتارهای هیجانی مردم و عدم احساس امنیت، رفتارهای الاکلنگی و سیاست‌های غلط اقتصادی است. در همه جای دنیا با وجود فضای رقابتی، چنانچه یک تولیدکننده یا فروشنده گران‌فروشی کند، مصرف‌کنندگان برای تنبیه به دنبال دیگر تولیدکنندگان می‌روند. در شرایط کنونی واقعیت ماجرا این است که اقتصاد بیمار ایران نیازمند جراحی اساسی و عمیق است و این‌گونه کمپین‌ها تنها در کوتاه‌مدت می‌تواند مرهمی بر اقتصاد ایران باشد.
دیدگاه تان را بنویسید