مقام نخست اثربخشی تولیدات علمی ایران در جهان اسلام

به گزارش جی پلاس، دکتر محمدجواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) با اعلام این خبر افزود: تعداد مقالات پر استناد دانشمندان کشور از ۴۷ مورد در سال ۲۰۰۸ به ۴۱۱ مورد در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته و بدین ترتیب با افزایش بیش از ۸ برابری، دارای رشد متوسط سالانه ۲۴.۲۱ درصدی، بالاترین میزان رشد کیفیت تولید علم  را در میان کشورهای اسلامی داشته است.

سهم بیشتر حوزه مهندسی از کل تولید علم برتر

وی افزود: سهم حوزه مهندسی از کل تولید علم برتر یا مقالات پر استناد ۳۵.۶ درصد است و بیشترین تعداد مقالات پراستناد به این حوزه اختصاص دارد. پس از مهندسی که با اختلاف قابل توجهی پیشتاز است؛ بیشترین سهم از تولید علم برتر دنیا به ترتیب متعلق به حوزه های موضوعی شیمی ، فیزیک ، علوم کشاورزی و پزشکی بالینی و ریاضیات (مشترکا) است.

سرپرست ISC گفت: در مطالعات علم‌ سنجی علاوه بر تعداد مدارک ثبت شده در نمایه های استنادی بین المللی مانند WOS که بر کمیت این مدارک دلالت دارد؛ به تعداد استناد به این مدارک که بر کیفیت علم تولید شده اشاره می کند نیز پرداخته می‌ شود.

وی گفت: اصولاً، نقطه تمایز نمایه های استنادی با سایر انواع نمایه‌ ها مشخص شدن تعداد استنادات به مدارک نمایه شده است. بررسی‌ ها حاکی از آن است که در اغلب گزارش ها و آمارهای ارائه شده توسط سازمان‌ها و مؤسسات گوناگون ملی و بین‌ المللی به کمیت و تعداد مقالات و رشد آنها اشاره می شود و تعداد اندکی از گزارش‌ها در خصوص کیفیت تولیدات علمی به بحث می‌ پردازند.

دهقانی اظهار داشت: یک درصد از مقالات دنیا، ۱۸ درصد از استنادهای آن را دریافت می کنند که تولید علم برتر یا مقالات پر استناد را تشکیل می دهند. مقالات پر استناد در بازه زمانی ۱۰ سال اخیر توسط پایگاه (ESI-ISI) به صورت دو ماه یکبار و سالانه ۶ بار روزآمد و اعلام می شود.

وی افزود: از همین رو، تعداد این مقالات همیشه تغییر می کند و ممکن است یک مقاله در یک دوره زمانی در دسته مقالات برتر قرار گیرد و در یک دوره دیگر از این فهرست حذف شود. اساسا مقالات پر استناد بدلیل اهمیت آن به ‌عنوان شاخصی برای کیفیت علم تلقی می‌ شود.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام خاطرنشان کرد: اطلاعات مستخرج درخصوص رتبه استنادی، سهم و میزان استنادهای کشورهای اسلامی از پایگاه (ESI) در تاریخ اول خرداد استخراج شده است. این پایگاه داده‌ های خود را در بازه زمانی ابتدای ژانویه ۲۰۰۸ تا ۲۸ فوریه ۲۰۱۸ جمع آوری کرده  است.

بیش از یک میلیون استناد دریافتی ایران

دهقانی گفت: اطلاعات استخراج شده از پایگاه ESI نشان می‌ دهد که جمهوری اسلامی ایران در بازه ۱۰ ساله مورد نظر با میزان ۱ میلیون و ۷۷۵ هزار و ۷۷۳ استناد دریافتی در میان کل کشورهای اسلامی مقام نخست را قرار دارد.  نتایج حاکی از آن است که جمهوری اسلامی ایران میزان ۲۱.۲ درصد از مجموع استنادات تمامی کشورهای اسلامی را به خود اختصاص داده است.

وی افزود: سایر کشورها از جمله ترکیه، عربستان، مالزی، مصر، پاکستان، تونس، اندونزی، نیجریه و امارات متحده عربی در رتبه های بعد قرار دارند.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام یادآور شد: در گزارش قبل نیز به پیشتازی ایران در میزان کمیت تولید علم در سال ۲۰۱۷ و سهم ۲۲ درصدی ایران از کل تولیدات علمی کشورهای اسلامی اشاره شده بود. بنابراین، دانشمندان و پژوهشگران کشور علاوه بر کمیت تولید علم و کسب مقام نخست در میان کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۷، در اثربخشی و کیفیت نیز در صدر تمامی کشورهای اسلامی قرار دارند.

وی ادامه داد: روند رشد مقالات پر استناد جمهوری اسلامی ایران حاکی از آن است که دانشمندان جمهوری اسلامی ایران در انتشار مقالات پر استناد روند رو به رشدی را طی کرده اند، چنانچه در سال ۲۰۰۸ تنها ۴۷ مقاله پر استناد از جمهوری اسلامی ایران در پایگاه ESI ثبت شده است؛ این در حالی است که در پایان سال ۲۰۱۷ دانشمندان ایرانی موفق شدند ۴۱۱ مقاله پراستناد را منتشر کنند. 

دهقانی اظهار داشت: این امر نشان می‌ دهد که با افزایش بیش از ۸.۷۵ برابری میزان متوسط رشد سالانه مقالات پر استناد و به ‌عبارت دیگر کیفیت تولید علم کشور در ۱۰ سال اخیر  برابر با ۲۴.۲۱ درصد بوده است. بی شک این موضوع نشان از اثربخشی بیشتر و افزایش کیفیت تولیدات علمی دانشمندان ایرانی است.

وی گفت: همانگونه که پیش‌تر نیز بیان شد، هر چقدر استناد به یک مقاله بیشتر باشد آن مقاله دارای اثربخشی و کیفیت بیشتری نسبت به سایر مقالات است.

سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام افزود: در کنار توجه به روند رو به رشد مقالات پراستناد، در این قسمت به حوزه های پژوهشی  گوناگون و سهم (درصد) مقالات منتشر شده توسط دانشمندان این حوزه ها پرداخته می شود. دانشمندان جمهوری اسلامی ایران در یک دهه اخیر ۱۶۰۲ مقاله پراستناد منتشر کرده‌ اند و این مقالات در پایگاه ESI نمایه شده است.

وی افزود: دانشمندان حوزه مهندسی با انتشار ۵۷۳ مقاله پر استناد و حوزه‌ های موضوعی شیمی، فیزیک، علوم کشاورزی، پزشکی بالینی و ریاضیات (مشترکا) به ترتیب با انتشار ۲۰۶، ۱۱۳، ۱۰۲ بیشترین تعداد مقاله پر استناد را داشته اند.  

دهقانی گفت: درخصوص میزان سهم هر کدام از حوزه های موضوعی در تولید مقالات برتر حوزه  مهندسی با سهم ۳۵.۷ درصد جایگاه نخست را بین حوزه های پژوهشی ۲۲ گانه از آن خود کرده ‌است. پس از حوزه موضوعی مهندسی، بقیه حوزه‌ ها با اختلاف معنی داری، پایین‌ تر از حوزه مهندسی هستند.

وی یادآور شد: حوزه‌ های موضوعی شیمی، فیزیک، علوم کشاورزی، پزشکی بالینی و ریاضیات ( مشترکا) به ترتیب با سهم ۱۲.۸ درصد، ۷ درصد، ۶.۳۶ درصد و ۶.۳ درصد جایگاه دوم تا پنجم را کسب کرده اند.