نخستین راه‌آهن ایران را چه کسی ساخت؟
شایعه‌ای قدرتمند در فضای رسانه‌ای و حتی تاریخی ایران در دوره معاصر جریان دارد که ساخته شدن نخستین راه‌آهن ایران را به دوره رضاخان منتسب می‌کند.
به گزارش جی پلاس، بررسی دقیق‌تر تاریخچه خط‌آهن در ایران نشان می‌دهد که از حدود یک قرن قبل از ظهور پدیده رضاخان در تاریخ، ایران صاحب خط آهن بوده است و نسبت دادن ساخت نخستین خط آهن به رضاخان پهلوی برای افسانه‌سازی از وی انجام شده و صرفا هیاهویی ژورنالیستی است.
در سال 1227 هجری شمسی نخستین راه آهن ایران بین بندر انزلی و پیربازار ساخته شد که 12 کیلومتر آن تا اواسط دوره پهلوی فعال بود و به وسیله این رژیم جمع آوری شد! لوکوموتیو آن که در داخل محوطه سازمان بنادر انزلی موجود است زمان ساخت 1848 را بر خود دارد.
خط آهن بعدی بین محمودآباد و آمل در سال 1265 هجری شمسی ایجاد شد. این راه آهن را یک شرکت بلژیکی ساخت. قرار بود که این طرح تا تهران ادامه یابد که به دلیل اختلاف دولت ایران و پیمانکار ادامه متوقف شد.
در سال 1267 هجری خورشیدی خط آهن دیگری که هنوز بقایای آن وجود دارد بین تهران و شهرری ایجاد شد که حدود 9 کیلومتر طول داشت. امتیاز آن را یک فرانسوی به نام موسیو بوانال از دولت ایران گرفت و برای ساخت آن 2 میلیون فرانک فرانسه هزینه شد.
در سال 1291 شمسی امتیاز احداث راه‌آهن جلفا-تبریز-صوفیان-شرفخانه با روس ها امضا شد. این قرارداد دوره ای 75 ساله داشت و کل هزینه ساخت آن با روسیه بود. طول این خط آهن 146 کیلومتر بود که ساخت آن در سال 1295 به پایان رسید. خط آهن صوفیان-شرفخانه هم به طول 53 کیلومتر در همان سال افتتاح شد.
در جنوب کشور نیز ساخت راه آهن از مدتها پیش از ظهور پدیده ای به نام رضاخان آغاز شده بود. خط آهن بوشهر به برازجان به طول 60 کیلومتر توسط انگلیسی ها احداث شد که در راستای حفاظت از حوزه نفوذ آنها ایجاد شده بود.
خط آهن میرجاوه به زاهدان هم به طول 92 کیلومتر و با هدف اتصال ایران به مستعمرات انگلستان ساخته و در سال 1299 افتتاح شد.
با وجود این شواهد روشن، شبکه من و تو 4 سال پیش در مستندی به طور علنی اعلام کرد که این رضاخان بوده که نخستین راه آهن کشور را ایجاد کرده است.
چنان که روشن است و نیازی به توضیح ندارد، از حدود یک قرن قبل از رضاخان در ایران راه آهن وجود داشته است، اما تاریخ نگاری سطحی و مبتنی بر هیاهو این گونه القا کرده است که وی نخستین راه آهن ایران را ایجاد کرد.
در واقع رضاخان نخستین راه آهن ایران را نساخته بلکه نخستین راه آهن «بی مصرف» ایران را ساخته که تنها برای نقل و انتقال نیروهای انگلیسی به داخل کشور در اشغال ایران در جنگ جهانی دوم کاربرد داشت. ارتش رضاخان پس از 3 روز تسلیم شد.
دیدگاه تان را بنویسید