بیرجند؛ بهارستان علم و ادب و سرشار از گنجینه‌های تاریخی

به گزارش جی پلاس؛ شهرستان بیرجند شرق ایران و در فاصله حدوداً 500 کیلومتری از مرکز استان های خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد قرار دارد.

این شهرستان از شمال به قاین و زیرکوه، از جنوب به خوسف و سربیشه، از غرب به سرایان و از شرق به شهرستان درمیان و سربیشه محدود می شود.

شهرستان بیرجند دارای یک بخش مرکزی است. بیرجند اولین شهر در ایران است که در سال 1302 ه.ش (قبل از تهران) از لوله کشی آب شهری برخوردار شد و بنگاه آبلوله بیرجند به عنوان اولین سازمان آبرسانی در ایران شناخته می شود.

مدرسه شوکتیه بیرجند، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید، بعد از دارالفنون و رشدیه تبریز است. به علت موقعیت سیاسی و استراتژیک بیرجند، سومین فرودگاه کشور در سال1312ه.ش پس از قلعه مرغی و بوشهر، در این شهر ساخته شد و تا پیش از جنگ جهانی دوم، دو کنسولیاری انگلیس و روسیه در بیرجند، مشغول فعالیت بوده‌اند.

تاریخچه

برخی بر این باورند که بیرجند را بیژن پسر گیو بنیاد گذارده، ولی هیچ نشانه ای راجع به این موضوع وجود ندارد. شواهد و قراینی وجود دارد که نشان دهنده این است که خراسان جنوبی جزو ایالات شاهنشاهی هخامنشی، اشکانی و سپس ساسانی قلمداد می‌شده است.

علاوه بر این، وجود محله ای به نام گبرآباد و گورستان هایی به همین نام در بیرجند و روستاهای اطراف نشان می دهد که تا سده هایی پیش از گسترش دین مبین اسلام در ایران، هنوز عده زیادی زرتشتی در این سرزمین می‌زیسته‌اند.

بیرجند و این همه جاذبه های دیدنی

گنجینه‌های تاریخی بیرجند در دل کویر با چشم اندازهای زیبا نوروز امسال میزبان مسافران و گردشگران است.
پویایی و بقای فرهنگی در آینده نیازمند پیوستگی میان دیروز، امروز و فردای ملت‌ها است.

امروزه در آغاز هزاره سوم و عصر ارتباطات و جهانی شدن وجه تمایز ملت‌ها از یکدیگر، هویت فرهنگی آنها بوده که خود ریشه در میراث فرهنگی دارد و از این رو حفظ میراث فرهنگی برای یک ملت پشتوانه حیات فرهنگی در آینده است.

ایام نوروز فرصت مناسبی برای بازدید مسافران نوروزی از آثار تاریخی و باغ‌‌های کشور از جمله در خراسان جنوبی بوده که می‌توان ارگ کلاه فرنگی،باغ رحیم آباد، باغ اکبریه، مدرسه شوکتیه، قلعه پایین شهر، باغ معصومیه، بندهای دره و امیرشاه، آبشار چهارده، باغ منظریه، ارگ بهارستان، ارگ حاجی آباد، حمام چهاردرخت، باغ امیرآباد، باغ شوکت آباد و بهلگرد و...را از جمله آثار دیدنی شهرستان بیرجند نام برد.

ارگ کلاه فرنگی بنایی متفاوت از معماری شهری

ارگ کلاه فرنگی به عنوان دارالحکومه محل حکمرانی امیرمعصوم خان بوده که در اواخردوره زندیه احداث شده است. بنای مزبور به طورکلی از نظر فرم معماری با سایر بناهای شهری متفاوت است.یک حوض در وسط و گنبد با تزئینات مقرنس، رسمی بندی و کاربندی‌های زیبا به شکوه آن افزوده است.

 قلعه بیرجند دژی تسخیرناپذیر

قلعه بر فراز تپه ای طبیعی در خیابان جمهوری اسلامی بیرجند قرار گرفته، نقشه آن به شکل چهار ضلعی با چهار برج مدور در چهار گوشه و دو برج در دو ضلع غربی و شرقی است.

این قلعه دارای دو در ورودی در اضلاع شمال و غربی است، مساحت آن حـدود دو هزار و 500 مترمربع است.قلعه همچون دژی تسخیرناپذیر بوده که در هنگام محاصره، مردم از طریق راهروهای زیرزمینی با مراکزی همچون ارگ کلاه فرنگی و ارگ بهارستان ارتباط داشته‌ اند.

 باغ اکبریه عمارتی باشکوه در دل شهر

در میان آثار تاریخی بیرجند باغ وعمارت اکبریه بیش از همه نگاه پرسشگرهربیننده ای را به سوی خود جلب می‌کند تا انسان را بی اختیار وادار به مدح و ستایش طراح و معمار بنای عظیم و باغ باشکوه اکبریه کند.

باغ و عمارت اکبریه یکی از بناهای زیبا و تاریخی بیرجند است که در جنوب شهرستان و در خیابان معلم شهر قرار دارد.

تزئینات آن شامل تالار آینه، میان خانه و گنبد عرق چین و تزئینات مقرنس، رسمی بندی است و در گروه باغ‌های حکومتی به شمار می‌رود. باغ وعمارت اکبریه در سی و پنچمین اجلاس کمیته میـراث جهانی (ژوئن 2011 - پاریس) در ذیل پرونده ثبت جهانی باغ ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

باغ و عمارت رحیم آباد

مجموعه باغ و عمارت رحیم آباد در شهر بیرجند و در روستایی با همین نام واقع شده است. محوراصلی باغ در حد فاصل دو عمارت و در خط تقارن طولی آن است.این محور با دوحوض، یک استخر و درختانی در دو سوی مسیر از سایر نقاط متمایز شده که خود جلوه ای از الگوی باغ ایرانی است.

باغ و عمارت شوکت آباد

مجموعه باغ و عمارت شوکت آباد در فاصله پنج کیلومتری جنوب شرقی بیرجند و در روستای شوکت آباد واقع شده است و شامل حصار، برج‌های دیده بانی، سردر ورودی، عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت نارنجستان، باغ، اصطبل و فضاهای خدماتی است. در مجموع بناهای باغ شوکت آباد به صورت متراکم بوده و در جبهه جنوبی و شرقی باغ احداث شده است.

تداعی چهلستون اصفهان در عمارت معصومیه

مجموعه معصومیه در نزدیکی غرب بیرجند در دوره پهلوی احداث شده است که بارزترین ویژگی این بنا نوع خاص معماری آن است زیرا این عمارت به‌ گونه‌ ای طراحی شده که نمای اصلی عمارت در آب استخر مقابل آن کاملاً بازتاب می‌‌کند به نحوی که عمارت چهلستون اصفهان را تداعی می‌‌کند.

آمیختن روح معماری اروپایی در منظریه

مجموعه ساختمان کنسولیاری در داخل باغی مصفا واقع شده و در شیب کوهپایه‌های باقران قرار گرفته است. این بنا بر روی یک صفه به ارتفاع 90 سانتیمتر احداث شده که نمای صفه با آجرهای ایرانی به صورت راسته، تزئین شده است.
کل مجموعه در چهار جهت دارای رواقی با ستون‌های قطور مستطیل و مربع است. باتوجه به نحوه ساخت و طرح و نقشه مجموعه می‌توان گفت که روح معماری اروپایی به همراه عناصر معماری ایرانی در این مجموعه بهم درآمیخته است تاریخ ساخت بنا به دوره پهلوی بازمی گردد.