واکنش مردم اصفهان به خبر دستگیری و تبعید امام به ترکیه

جی پلاس: وقتی کابینه علم در سیزدهم مهر 1342 درخواست سفارت امریکا مبنی بر استفاده برخی نظامیان این کشور از امتیازات و مصونیت های سیاسی (کاپیتولاسیون) را تصویب کرد کسی هرگز نمی پنداشت این امر طوفانی دیگر را در ایران به ظاهر آرام به دنبال داشته باشد... اما آرام آرام واژه کاپیتولاسیون در اشاره به این مصوبه بر سر زبان ها افتاد. دیری نپایید که آیت الله العظمی خمینی در چهارم آبان ماه طی پیامی، ملت ایران را به مخالفت با تصویب اصل ذلت بار کاپیتولاسیون فرا خواند.

اعلامیه ایشان در تیراژی وسیع منتشر شد و با شیوه ای بی سابقه در مدت زمانی اندک در بیشتر شهرهای ایران از جمله اصفهان توزیع شد. حجت الاسلام علی اکبر محتشمی پور در این باره می گوید: «آیت الله خمینی به دلیل اینکه شاید سخنرانیشان به گوش همه مردم نرسد، اعلامیه ای درباره مسائل جاری مملکت  به ویژه موضوع تصویب لایحه کاپیتولاسیون تهیه کردند. ایشان همان شب سخنرانی تا به صبح نخوابیدند و اعلامیه کاپیتولاسیون را نوشتند و برای چاپ آماده کردند و همان روز اعلامیه را به حاج مهدی عراقی دادند و سفارش کردند که حتی المقدور مخفیانه و با احتیاط چاپ و منتشر شود تا کسی دستگیر و گرفتار نشود. این بود که با ابتکار آقای عراقی حرکت تشکیلاتی هیأت ها و جمعیت های مؤتلفه و نیروهای دانشجویی، اقدام بسیار ارزنده ای صورت گرفت. حرکت در دو مرحله انجام شد: 1. چاپ و تکثیر سریع اعلامیه 2. توزیع سراسری و وسیع آن پس از چاپ بیش از 250 هزار نسخه اعلامیه متجاوز از 50 هزار نسخه در اختیار پایگاه ها قرار گرفت و رابطان 300 گروه که مامور پخش اعلامیه ها بودند به پایگاه ها مراجعه و سهمیه خود را دریافت کردند. تعداد بسیار زیادی اعلامیه نیز به شهرهای اصفهان و... فرستاده شد. طبق برنامه ریزی می بایستی در روز معین و ظرف دو ساعت از 10 تا 12 شب تیم های عملیاتی در شهرستان ها عمل می کردند و در پایان وقت عملیات حتی یک اعلامیه هم نباید در دست عناصر عمل کننده باقی می ماند.»

تقی هسته ای و مهندس رضا میرمحمدصادقی از رابطان هیات های مؤتلفه در اصفهان اعلامیه های آیت الله خمینی را تحویل گرفته و به اعضای پخش اعلامیه واگذار کردند.

در نیمه دوم سال 1343 فشار ساواک و شهربانی کل بر فعالان مذهبی بیشتر شد؛ چنانکه سرتیپ صمدیان پور رئیس اداره اطلاعات شهربانی کل، طی نامه خیلی محرمانه ای (11/8/1343) به ریاست شهربانی اصفهان اظهار می دارد که بعضی از وعاظ و روضه خوانان روی منابر مطالبی تحریک آمیز و خارج از امور مذهبی بیان داشته اند لذا باید به وعاظ اخطار شود چنانچه خارج از امور مذهبی سخنی گویند به عنوان تحریک و اخلال در نظم عمومی تحت تعقیب قانونی قرار گرفته و به ساواک محل اعزام خواهند شد.

حسنعلی منصور چهار روز پس از افشای طرح کاپیتولاسیون گفت: امتیازات ویژه تنها برای عده معدودی از نظامیان امریکایی است. وی از این حق به عنوان امری رایج در بعضی کشورها یاد کرد. در همان روز یعنی نهم آبان ماه 43 آیت الله العظمی خمینی در بیانات خود ابعاد مختلف احیای کاپیتولاسیون را روشن کردند لذا به همین سبب چند روز بعد یعنی سیزدهم آبان، کماندوهای رژیم، آیت الله خمینی را شبانه دستگیر و به ترکیه تبعید کردند.

... پس از این حادثه حوزه های علمیه بیشتر شهرها از جمله اصفهان، حدود یک ماه دروس خود را تعطیل کردند. شهربانی اصفهان این بار با سازماندهی صحیح، مانع اجرای سناریوی تعطیلی بازار و تظاهرات مردمی شد.

... پس از پخش خبر تبعید آیت الله خمینی تعدادی از مغازه های اصفهان به بهانه صرف ناهار مغازه های خود را تعطیل کردند ولی پس از فشار ماموران آن عده معدود نیز مغازه های خود را باز کردند. بدین صورت اقدام های ماموران دولت در بازار اصفهان نتیجه داد.

... با وجود اقدام های پیشگیرانه ماموران دولتی در اصفهان، اعلامیه مراجع در مورد کاپیتولاسیون در این شهر نیز توزیع شد.

... به گفته محمود اسماعیل خانیان: «زمانی که حاج آقا روح الله را تبعید کردند ما در اصفهان خیلی ناراحت شدیم، ولی فشار عوامل رژیم به حدی بود که نتوانستیم تظاهرات مهمی راه بیندازیم. حرکت مردمی هم تنها در حد تعطیلی مغازه ها، تکثیر نوارها و اعلامیه های ایشان انجام شد. یک امر مهم در این زمان این بود که رهبر را از ما گرفته بودند و کسی دستوری نداشت که به چه صورتی باید عمل بشود.»

گزارش های ماموران امنیتی حاکی از جدیت نیروها در کشف اعلامیه های آیت الله خمینی است. سرتیپ صمدیان پور از شهربانی کل به شهربانی اصفهان دستور داد تا چاپخانه هایی که به چاپ اعلامیه های ضد دولتی اقدام کرده اند تحت تعقیب قانونی قرار گیرند.

منوچهر مقدادی: «پس از تبعید آیت الله خمینی، خفقان و فشار واقعا به حد اعلا رسید و ما مجبور بودیم هر اعلامیه ای که خصوصا از طرف انجمن اسلامی دانشجویان که حالا دیگر افرادش را شناخته بودند صادر می شد کاملا مخفی باشد. فعالان تکثیر و توزیع شب نامه در این دوره عبارت بودند از آقایان هسته ای، میرمحمدصادقی، صلواتی، مصحف و...».

... هر چند رژیم توانست از تبعات منفی تبعید آیت الله خمینی بکاهد و از مهاجرت، اعتصاب و تظاهرات و درگیریهای خیابانی جلوگیری به عمل آورد، اما روحانیت چند ماه بعد، یعنی در رمضان همان سال تدبیری اندیشید تا سی روحانی در سی شب ماه رمضان به قصد دستگیر شدن به منبر روند امام اجرای این طرح در شب 25 رمضان به سبب ترور منصور متوقف شد. [1]