سهم شما از خرابی آسفالت کوچه چقدر است؟ / آرش حیدری: افراد زیادی پیوندشان با جامعه را از دست داده اند!/ ابزار مشخصی برای پی گیری قانونی بسیاری از حقوق وجود ندارد

به گزارش خبرنگار سرویس جامعه جی پلاس؛ تصویر غریبی نیست وقتی ساکن ساختمان روبرو هر روز صبح از انتهای کوچه که آب گرفتگی شدیدی در آن ایجاد شده عبور می کند، غر می زند. در راه، برای سوار کردن مسافر وسط خیابان توقف می کند. بخش مهمی از صحبت های روزانه اش با مسافران بین راهی تا محل کار را به همان آب گرفتگی یا بوق اعتراضی چند لحظه پیش ماشین های پشت سری مبنی بر اینکه «این روزها مردم اعصاب ندارند تحمل و صبر یادشان رفته» اختصاص می دهد.

شب که به خانه باز می گردد اخطاری درباره امکان قطع شدن آب آپارتمان را که می بیند یادش می افتد چند ماه است سهمش از شارژ ساختمان را پرداخت نکرده؛ فردا صبح مبلغ شارژ را برای مدیرساختمان کارت به کارت می کند و به خاطر تاخیر ایجاد شده عذرخواهی می کند. آخر هفته، به مناسبت روز کارمند در جشنی با حضور مدیران و همکارانش شرکت می کند. از او به عنوان کارمند نمونه تقدیر می شود و شغلش در همان بخش کمی تغییر می کند. او، که قرار بود بعد از جشن برای حل مشکل معوقات با همکارانش نزد مدیرشان بروند و رو در روحرف بزنند، وقتی جشن تمام می شود کیفش را از روی صندلی بر می دارد و بدون آنکه به صورت همکارانش نگاه کند به سمت خانه روانه می شود!

به گزارش جی پلاس؛ فردا (یکشنبه، بیست و دوم مردادماه) در برخی تقویم ها به عنوان روز تشکل های مدنی و مشارکت های اجتماعی ثبت شده و در بعضی دیگر هم این مناسبت حذف شده است. مشارکت، فعالیت مدنی، NGO، این ها واژه هایی آشنا و مرتبط به هم هستند که شما بارها شنیده اید اما واقعا چند بار در زندگی به دنبالشان رفته اید؟

تا به حال از خود پرسیده اید چرا برای حل قطعی مکرر برق در محله، سگ های ولگرد اطراف، پر کردن چاله های آسفالت قدیمی خیابان اصلی، ساکنان یک محله باهم اقدام نمی کنند؟!

براساس اعلام داوود امینی - مشاور وزیر کشور و معاون امور سازمان های مردم نهاد، تاکنون 17 هزار نهاد مدنی در ایران فعال شده که سهم نهادهای خیریه بیشتر از بقیه است.

نهاد مدنی همان سازمان مردم نهاد یا جمعی از مردم است که به صورت داوطلبانه در قالب یک انجمن به ثبت رسیده که برای رسیدن به اهداف مشترک تلاش می کنند.

با نگاهی به فرهنگ و تاریخ کشورمان می توان دریافت که مشارکت در روند زندگی ایرانیان کم نبوده اما مطالعات اخیر نشان می دهد ایرانیان در شرایط کنونی خیلی تمایلی به مشارکت ندارند!

براساس آمارها میزان مشارکت اجتماعی ایرانیان تنها 24 درصد است. این درحالی است که 76 درصد از امور اجتماعی در دنیا با کمک سازمان های مردم نهاد انجام می شود.

** مشکلات روزمره شخصی نیست

آرش حیدری - جامعه شناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی معتقد است کاستی هایی نظیر آبگرفتگی انتهای کوچه یا آسفالت بی کیفیت موضوعاتی است اجتماعی که برای حل آن، واقعا مردم باید مشارکت کنند. او می گوید: اگر برای حل مشکلات اجتماعی، راه حل شخصی ارائه کنیم یعنی سفسطه کرده ایم و معضل کلی را به راه حل جزئی کاهش داده ایم.

این جامعه شناس در گفت و گو با خبرنگار جامعه جی پلاس، تاکید می کند که بسیاری از معضلات اساسی را با اصلاح رفتار فردی نمی توان حل کرد و ادامه می دهد: دلیل عمده اش این است که فرایند اجتماعی در حال تولید مسئله است و کنش فردی و گروهی در سطوح کوچک نمی تواند مسائل بزرگ در سطح اجتماعی را حل کند. نمونه بارز آن در فرایند خیریه گرایی مشاهده می شود. هر روز انسان های زیادی به دلیل نابرابری های اقتصادی به خاک سیاه می نشینند و سازمان های خیریه تنها به تعداد کمی از این افراد می تواند کمک کند. این نشان می دهد که برای حل این مشکل نیاز به مشارکت بخش مهمی از یک کشور است. قطعاً سخن بنده این نیست که نباید کار خیر کرد؛ بدیهی است که اگر بتوان به فرد یا افرادی در سطح فردی و در جهت اخلاقی یاری رساند، کار مثبتی است اما زمانی که راه حل مسائل ساختاری را در خیریه گرایی جستجو کنیم یعنی مسئله را تحریف کرده ایم.

به گفته او اگر برای مثال آسفالت کوچه ها خراب است، راه حلش پاسخگو کردن شهرداری ها از طریق شوراهای محلی است، از طریق مطالبه گری، داشتن نشریه و تریبون، شفاف سازی اطلاعات و... است؛ فرایندی که می توان این تیپ معضلات روزمره و به شدت ساختاری را از طریق آن حل کرد.

** غر زدن نشانه احساس بی قدرتی است

حیدری «غر زدن افراد و گله شکایت های پی در پی بدون هیچ اقدام و عمل» را نشانه ای از احساس «بی قدرتی» و «تنها ماندگی» افراد می داند و به جی پلاس می گوید: جامعه ما به شدت نیازمند شکل دادن نهادهایی است که از دل مردم بجوشد. اگرچه نهادهایی داریم برای پی گری شکایات بیماران ولی این نهادها متصل به بیمارستان ها و صنف پزشکان و پرستاران است؛ درحالی که ما نیاز به نهادی داریم که از دل مردم بجوشد و پی گیر حقوق بیماران باشد. در زمینه مسائل شهری، آسیب های اجتماعی و... نیز چنین است. متاسفانه ابزار مشخصی برای پی گیری بسیاری از حقوق خود و مشکلات روزمره در قوانین را نداریم.

مدرس دانشگاه علامه طباطبایی می گوید: در بسیاری از موارد نبود نهادهای واسطه ای مثل همین جمع های کوچک همسایه ها و هم محله ای ها باعث می شود احساس بی قدرتی در بین افراد پدید آید. به نظر می رسد امروزه افراد زیادی پیوندشان با جامعه را از دست داده اند و جامعه برای آنها محل خطر است. محله، اداره، شهر و خیابان، جایی است که هرچه سریع تر باید از آنجا گریخت و به درون خانه رفت.

** تاثیرگذاری، محرک مشارکت های اجتماعی

او در ادامه گفتگو با جی پلاس اضافه می کند: افراد حتی راهرو بیرون از درب آپارتمان را جزئی از فضای خود تصور نمی کنند و دلیل این مسئله روانی نیست، بلکه اجتماعی-تاریخی است. زمانی که احساس بی عدالتی و ناامنی گسترش یابد افراد تمایلی به مشارکت ندارند. با این وصف نمی توان آنها را ملامت کرد که «به جای غر زدن بیایید مشارکت کنید.» باید بستر مشارکت را فراهم کرد؛ به طوری که افراد، نتایج ملموس مشارکت  در حل مسائل رایج زندگیِ شهری را احساس کنند. مکانیسم های نظارتیِ و نتایج مشخص می توانند شهروندان را به مشارکت وا دارند، نه توصیه های فردی و روان شناختی و حتی آموزش!

به گزارش جی پلاس؛ مطالعات سازمان های بین المللی نشان می دهد ایران از نظر دارا بودن سرمایه اجتماعی، صد و بیست و یکمین کشور در جهان است. نمره منفی 2 و 38 صدم ایران، میزان سرمایه اجتماعی موجود در کشور را نشان می دهد. این درحالی است که کشور امارات رتبه چهل و دوم را به خود اختصاص داده و نمره ای برابر با مثبت 50 درصد کسب کرده است. از میان 16 کشور منطقه نیز، ایران در آخرین رده ها و در رتبه یازدهم ایستاده است.

به یاد داریم آخرین باری که در گروهی برای انجام یک کار، مشارکت کردیم کی بود؟! شاید دشوار باشد اما گاهی برای حل مشکلاتی نظیر تعمیر چراغ های کوچه خودمان که مدتی است خراب شده و فضا در شب ها تاریک می شود هم می توان با مشارکت اهل محل و ساکنان کوچه اقدام کرد و به نتیجه رسید. فعالیت های دسته جمعی اینجا نه تنها در روز انتخابات و ایام عزاداری ائمه اطهار (علیهم السلام) بلکه برای تمام روزهایی که قرار است درکنارهم زندگی کنیم، کاربردی موثر دارد.